Πέρασαν 200 χρόνια από τότε που οι πρόγονοί μας επαναστάτησαν ενάντια στους κατακτητές Τούρκους, γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα να ζούμε και να κυκλοφορούμε σήμερα ελεύθεροι.

Η στήλη αυτή είναι ένας φόρος τιμής  σε όλους αυτούς τους Ήρωες που πρωτοστάτησαν στον Αγώνα, για να τους θυμόμαστε και να τους έχουμε πάντοτε ζωντανούς στη μνήμη μας.

Κοτζαερίδης Γεώργιος

ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΝΔΡΙΤΣΟΣ

Ήταν ο πατέρας του Οδυσσέα και υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες μορφές  της κλεφτουριάς. Γεννήθηκε το 1750 στους Λιβανάτες Λοκρίδας και  οι ιστορικοί αναφέρουν ότι το πραγματικό του επίθετο ήταν Βαρούσης, ενώ ο Ιωάννης Φιλήμων αναφέρει ότι ήταν Μουτσανάς.

Ονομάσθηκε Ανδρίτσος από το βαφτιστικό του, που ήταν Ανδρέας και ήταν ψηλός, γεροδεμένος με επιβλητικό παράστημα.  Μεγάλωσε μεταξύ Λειβαδιάς και Αταλάντης και από μικρή ηλικία δημιουργούσε προβλήματα στους Τούρκους της περιοχής.

Σε ηλικία  16 ετών σκότωσε τον μπέη της Αταλάντης και κατέφυγε στα βουνά για να μην συλληφθεί.  Εντάχθηκε στην ομάδα του ξακουστού κλεφτοαρματολού Βλαχοθανάση, που δρούσε στις ορεινές πλευρές του Παρνασσού,   και πολύ γρήγορα ξεχώρισε και έγινε πρωτοπαλίκαρο του. Όταν πέθανε ο Βλαχοθανάσης, τον όρισε διάδοχο του, επικεφαλής μιας ομάδας 300 ανδρών  που δρούσε στην ορεινή Βοιωτία και Λοκρίδα,

 Ήταν τότε σε ηλικία 25 ετών. Το 1775, έχοντας σαν ορμητήριο το μοναστήρι του Οσίου Λουκά στον Ελικώνα,  επιτέθηκε στον μπέη της Ναυπάκτου Μουχτάρ Πασά, διότι καταπίεζε τους χριστιανούς της περιοχής και του προκάλεσε πολλές απώλειες.

ΟΙ Τούρκοι έστειλαν δυνάμεις και περικύκλωσαν το μοναστήρι παγιδεύοντας τον Ανδρίτσο που βρίσκονταν εκεί με 72 κλέφτες του. Η πολιορκία διήρκησε  τέσσερεις μέρες  και όταν οι Τούρκοι άρχισαν να φέρνουν κανόνια για να ανατινάξουν το μοναστήρι, ο Ανδρίτσος με τα παλικάρια του επιχείρησε έξοδο και μετά από μάχη σώμα προς σώμα, κατάφερε να διαφύγει με λίγες απώλειες.

Το 1784  μαζί με τους άνδρες του έβαλαν φωτιά στον τουρκομαχαλά της Λειβαδιάς  και οι Τούρκοι πανικόβλητοι έπεφταν στα χέρια των πολεμιστών του, οι οποίοι τους σκότωναν.

Εκείνο το βράδυ σκοτώθηκαν πολλοί Οθωμανοί  και ο Ανδρίτσος θεωρήθηκε ο πιο επικίνδυνος εχθρός τους.

Ο ίδιος  τραυματίστηκε στο πόδι και  για να γιατρευτεί κατέφυγε στην Πρέβεζα, όπου γνωρίστηκε με την Ακριβή, μοναχοκόρη  του Ταρλαμπά, την παντρεύτηκε και έφυγαν για την Ιθάκη.

Το 1790 γεννήθηκε ο γιος του Οδυσσέας, τον οποίο βάφτισε ο Λάμπρος Κατσώνης και του έδωσε το όνομα του μυθικού βασιλιά του νησιού. Οι δύο άνδρες αποφάσισαν να συνεργασθούν και ο Ανδρίτσος επάνδρωσε με 800 άνδρες τα καράβια του Κατσώνη και έκαναν επιθέσεις εναντίον του οθωμανικού στόλου, προκαλώντας του πολλές καταστροφές.

Οι Τούρκοι  έστειλαν  μεγάλο στόλο  για να αντιμετωπίσουν τον  Κατσώνη και τον Ανδρίτσο που είχαν οχυρωθεί στο Πόρτο Κάγιο  στην Μάνη. Στην μάχη που επακολούθησε, εξοντώθηκαν πάνω από 2.00 Οθωμανοί ενώ οι απώλειες των Ελλήνων ήταν 200 άνδρες.  Οι πολυάριθμοι Τούρκοι συνέχισαν να τους πολιορκούν και ο Κατσώνης διέφυγε  μέσω θαλάσσης και ο Ανδρίτσος  μέσω της Πελοποννήσου.

Αφού διέσχισαν όλη την Πελοπόννησο, πέρασαν τα παράλια της Αχαίας και κατέληξαν στην Ναύπακτο. Η πορεία τους αυτή ονομάστηκε Ξενοφώντεια. Ο Ανδρίτσος κατέφυγε στην Πρέβεζα και έστειλε την γυναίκα του και τον μικρό Οδυσσέα στην Πάργα.

Στην συνέχεια μαζί με πέντε έμπιστους άντρες του επιβιβάστηκε σε πλοίο με κατεύθυνση την Αδριατική, όπου συνελήφθησαν από τους Βενετούς οι οποίοι τους φυλάκισαν για ένα χρόνο στις φυλακές της Ζάρας, κάνοντας διαπραγματεύσεις με τους Τούρκους και τους Ρώσους για την παράδοση τους.

Παρά τις πιέσεις των Ρώσων τους παρέδωσαν στους Τούρκους. Όταν το έμαθε ο Ανδρίτσος  έγραψε ένα γράμμα στην γυναίκα του και της έλεγε…………..

 Ακριβή μου, σου φανερώνω την ανέλπιστη δυστυχία μου να μας παραδώσουν στους Τούρκους. Αν ίσως μάθεις πως μας εθανάτωσαν σε παρακαλώ στο ψωμί που εφάγαμεν να μου κάνεις τα καλά της ψυχής μου. Στις 24 Αυγούστου του 1793 παραδόθηκαν στους Οθωμανούς και οδηγήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Φυλακίστηκαν στα κάτεργα του ναυστάθμου του Οθωμανικού στόλου και βασανίστηκαν σκληρά.

Η εκτέλεση τους ματαιώθηκε κατόπιν παρέμβασης των Ρώσων και ο Ανδρίτσος παρέμεινε κάτω από  τραγικές συνθήκες στα μπουντρούμια του ναυστάθμου, όπου πέθανε τα Χριστούγεννα του 1797. Πολλοί  ιστορικοί λένε ότι πέθανε από ευλογιά και άλλοι ότι στραγγαλίστηκε και το πτώμα του πετάχτηκε στον Βόσπορο. Τον ίδιο θάνατο λίγα χρόνια αργότερα, αλλά από ομοεθνείς του, είχε και ο μονάκριβός του Οδυσσέας.

ΚΡΙΕΖΩΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Γεννήθηκε το 1785 στο χωριό Βύρα-σημερινό Αργυρό της επαρχίας Καρυστίας στην Εύβοια. Γονείς του ήταν ο Ισίδωρος και η Χρυσή Χαραχλιάνη που ήταν και το επίθετό του, ο οποίο άλλαξε σε Κριεζώτη, από το χωριό Κριεζά της Εύβοιας  απ΄όπου  κατάγονταν η μάνα του  και εκεί πέρασε την παιδική του ηλικία.

Ο πατέρας του ήταν φτωχός βοσκός που δεν μπόρεσε να μορφώσει τα πέντε παιδιά του, τον Κωνσταντίνο, τον Γρηγόριο, τον Νικόλαο, την Σοφία και την Καλή. Ο  Νικόλαος δούλευε σαν βοσκός στα Κριεζά και σε παιδική ηλικία είχε σταλεί στην Μονή Λευκών να μάθει γράμματα, αλλά πολύ γρήγορα αποχώρησε λόγω του ατίθασου χαρακτήρα του.

Όταν μεγάλωσε κατατάχθηκε στην ομάδα του Αγγελή Γοβιού και για πρώτη φορά έλαβε μέρος στην μάχη στα Βρυσάκια το καλοκαίρι του 1821. Ήταν πολύ γενναίος ώστε ο Αλέξανδρος Κριεζής το έκανε οπλαρχηγό επικεφαλής 300 στρατιωτών. Μαζί με τον φίλο του Βάσο Μαυροβουνιώτη, τον Ιανουάριο του 1822, έδωσε μάχη εναντίον του Ομέρ Μπέη της Καρύστου, στον Ανεμόμυλο  Στύρων και στις 22 Φεβρουαρίου νίκησε τους Τούρκους και τους υποχρέωσε να υποχωρήσουν στο φρούριο της Καρύστου.  

Τον Ιούλιο του 1822 έδωσε μάχη με 5000 Τούρκους στο Κουτουρλομετόχι, επικεφαλής των οποίων ήταν ο Τσερχατζής Αλή Πασάς  και ο Ομέρ Μπέης  και τους ανάγκασε να οπισθοχωρήσουν με σημαντικές απώλειες στην Χαλκίδα. Μετά αυτήν την περιφανή νίκη ο Κριεζώτης  πήρε επίσημα την αρχηγία της Καρυστίας  και την οργάνωσε στρατιωτικά και πολιτικά. Τον Μάιο του 1823, αντιμετώπισε ξανά τον Ομέρ Μπέη στο Βατίσι και τον ανάγκασε να οχυρωθεί στο φρούριο της Καρύστου.

Δυστυχώς όμως τότε  εμφανίστηκε ο τουρκικός στόλος, με αποτέλεσμα να  οπισθοχωρήσουν οι δυνάμεις του Κριεζώτη, ο οποίος  με 150 άνδρες, αναγκάσθηκε να αποσυρθεί στην Σκόπελο. Το 1824 επιχείρησε ξανά  να πολιορκήσει  μέχρι τις αρχές Μαρτίου την Κάρυστο, χωρίς όμως επιτυχία.

Στον εμφύλιο πόλεμο, ήταν με τους κυβερνητικούς και το 1825 πήρε μέρος σε πολλές μάχες, υπό την ηγεσία του Καραϊσκάκη. Στα τέλη του 1825  πήγε στον Λίβανο για να βοηθήσουν τον Εμίρη  Μπεσίρ  και να παρακινήσουν του χριστιανούς της Συρίας να επαναστατήσουν εναντίον των Τούρκων.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα  και πάντοτε υπό την αρχηγία του Καραϊσκάκη πήρε μέρος σε όλες τις μάχες  που έγιναν στην Αττική από τον Ιούνιο του 1826. Όταν πέθανε ο Γκούρας, μετά από πρόταση του Καραϊσκάκη ανέλαβε την άμυνα της Ακρόπολης και παρέμεινε εκεί  μέχρι την αποτυχημένη προσπάθεια του Φαβιέρου, να λύσει την πολιορκία της.

Επί Καποδίστρια, ανέλαβε χιλίαρχος της Ε΄ χιλιαρχίας του στρατού Ανατολικής Ελλάδας  και συντέλεσε στην αποκατάσταση της ελληνικής κυριαρχίας στην περιοχή, προκειμένου να κατοχυρωθεί στο νέο Ελληνικό κράτος.

 Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια   ακολούθησε τον Ιωάννη Κωλέττη καὶ τους Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς, συμμετέχοντας στο γαλλικό κόμμα. Στην εποχή του Όθωνα διορίστηκε υπασπιστής του  και  νομοεπιθεωρητής Ευβοίας, με το βαθμό του συνταγματάρχη και αργότερα τιμήθηκε με το παράσημο του ταξίαρχου.

Στην εξέγερση που ακολούθησε κατά του Όθωνα  πήρε μέρος με τους φιλελεύθερους. Στις πρώτες εκλογές αναδείχτηκε βουλευτής στην Εύβοια με  τον Κωλέττη  τον οποίο στήριζε μέχρι το 1847, αλλά στην συνέχεια διαφώνησε με την πολιτική του, οπότε στασίασε εναντίον της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να φυλακισθεί στη Χαλκίδα.

 Απελευθερώθηκε από τους οπαδούς του και  οχυρώθηκε στην παραλία της Χαλκίδας, απ΄ όπου κήρυξε εκ νέου αντιδυναστική επανάσταση.  Εναντίον του στάλθηκε  στρατιωτική δύναμη με επικεφαλής τον Γαρδικιώτη Γρίβα και σε  μια από τις συγκρούσεις τραυματίστηκε βαριά, με αποτέλεσμα για να αποφύγει τη γάγγραινα, έκοψε με μαχαίρι τον βραχίονά του.

Μετά την αποτυχία του κινήματος  κατόρθωσε να διαφύγει στην Κύμη και από εκεί με ιστιοφόρο στα Ψαρά και στη Χίο. Τελικά έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και την Προύσα, όπου έγινε δεκτός με ιδιαίτερες τιμές λόγω της φήμης του.  Όταν εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη οι Τουρκικές αρχές του επέτρεψαν να καλέσει  και την οικογένειά του.  Πέθανε στην Σμύρνη το 1853 και κηδεύτηκε στον ναό της Αγίας Φωτεινής.

Στις  13 Οκτωβρίου του 1863 έγινε η ανακομιδή των οστών του και στους λόγους που εκφωνήθηκαν διατυπώθηκε η άποψη ότι δεν πέθανε  από φυσιολογικά αίτια αλλά δολοφονήθηκε.. Στην Χαλκίδα έχει δοθεί το όνομά του σε κεντρικό δρόμο της, ενώ προτομή του υπάρχει στην πλατεία του Αγίου Νικολάου της πόλης όπως και στο πεδίο του Άρεως στην Αθήνα.

ΛΙΔΩΡΙΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

Γεννήθηκε το 1788 στο Παλιοκάτουνο, το σημερινό Κροκύλαιο Φωκίδας  και το πραγματικό του όνομα ήταν Σκαρλάτος, το οποίο άλλαξε σε Λιδωρίκης  επειδή κατοικούσε στην περιοχή Λιδωρικίου.

Ήταν παντρεμένος   και είχε τρία παιδιά, τον Νικόλαο, τον Αριστομένη και την Πηνελόπη.

Σε μικρή ηλικία εγκαταστάθηκε στα Γιάννινα, όπου έμαθε τα πρώτα του γράμματα κοντά στον σπουδαίο δάσκαλο Αθανάσιο Ψαλίδα.

Όταν ενηλικιώθηκε  μπήκε στην υπηρεσία του Αλή Πασά και αναδείχθηκε σε έναν από τους πιο επιφανέστερους συμβούλους του. Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία και αγωνίστηκε για  την πρόοδο της Ελληνικής Επανάστασης .

Με την έναρξη της εκλέχτηκε βουλευτής και διορίστηκε μέλος της διμελούς επιτροπής της Ελλάδας προς διατήρηση των φρουρίων και των ατάκτων και τακτικών στρατευμάτων. Κατά την πολιορκία των Αθηνών με εντολή της κυβέρνησης  πήγε στην δυτική Ελλάδα και  κατάφερε να διεγείρει σε επανάσταση τους εκεί ευρισκόμενους στρατιωτικούς.

Αργότερα ανέλαβε  διοικητής της ανατολικής Ελλάδας και μέλος της Γερουσίας, ενώ επί Όθωνα διορίστηκε διοικητής της επαρχίας Καρύταινας, και αργότερα της Λιβαδειάς. Διετέλεσε βουλευτής, και αργότερα γερουσιαστής και βασιλικός επίτροπος στην Ιερά Σύνοδο. Απεβίωσε στις 5 Απριλίου του 1868.

ΜΑΚΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Γεννήθηκε το 1772 στην Γαβαλού Αιτοακαρνανίας και πατέρας του ήταν ο πλούσιος επιχειρηματίας της περιοχής Ευάγγελος Πραγγέλης, ο οποίος είχε λάβει μέρος στα Ορλωφικά και πέθανε το 1790.

Πήρε το προσωνύμιο Μακρής επειδή ήταν ψηλός και λιγνός. Μετά τον θάνατο του πατέρα του  εντάχθηκε στην ομάδα του καπετάν Γιώργου Σφαλτού και όταν αυτός δολοφονήθηκε από τον Αλή Πασά ανέλαβε αυτός  τα ηνία της.

Διορίστηκε αρματολός του Ζυγού  και το 1819 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία. Ήταν αυτός που έδωσε το έναυσμα της Επανάστασης  στην Δυτική Ελλάδα, στις 5 Μαίου του 1821.

Έλαβε μέρος στην πολιορκία του Μεσολογγίου, και κατά την έξοδο  ήταν επικεφαλής της αριστερής πτέρυγας των πολιορκημένων.

Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες στο Αγρίνιο, στο Αιτωλικό, πήρε μέρος στην εκστρατεία του Ρίτσαρντ Τζώρτζ στην Δυτική Στερεά Ελλάδα και στην μάχη της Αράχωβας.

 Μετά το πέρας της Επανάστασης, έινε πληρεξούσιος Ζυγού στην Συνέλευση του 1831.Αρνήθηκε να λάβει μέρος στον εμφύλιο πόλεμο και παρ΄ ότι του προσφέρθηκαν αξιώματα από τον βασιλιά Όθωνα, δεν τα δέχθηκε.

Προηγουμένως υπήρξε συνεργάτης του Καποδίστρια και αργότερα εντάχθηκε στην Βασιλική Φάλαγγα, ένα τιμητικό σώμα  που δημιουργήθηκε από υπερήλικες οπλαρχηγούς του Αγώνα.  Ο  ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης έγραψε για τον Μακρή ότι, ήταν ο μόνος οπλαρχηγός της Δυτικής Ελλάδας "όστις δεν φίλησε ποτέ τουρκικήν ποδιάν"

Ήταν παντρεμένος με την Ευπραξία Ραζηκότσικα, κόρη του πλούσιου προύχοντα Στάμου Ραζηκότσικα και  απέκτησε τρείς γιούς και μια κόρη. Πέθανε στην Γαβαλού το 1841. Στο μουσείο Μεσολογγίου  εκτίθενται πολλά από τα όπλα του  και το ξακουστό του ασημένιο καριοφύλι ο Λιάρος που μνημόνευσε ο ποιητής της Επανάστασης Σποντής….

Τούρκικα έστρωνες κουφάρια εις τον πύρινόν σου δρόμον

 εις τους χρόνους της σκλαβιάς μα στο τουφέκι σου ο Λιάρος

έσπειρε παντού τον τρόμον.