Άγιος Αθανάσιος Γ΄ ο Πατελάριος
Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης
Κατάγονταν από το χωριό Αξός Ρεθύμνου της Κρήτης. Εξελέγη Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και αργότερα, όταν ο Πατριάρχης Κύριλλος ο Λούκαρις εξορίστηκε στην Τένεδο, ο Αθανάσιος ανήλθε στον Πατριαρχικό θρόνο της Πόλης, το Μάρτιο του 1634.
Μετά όμως από 40 μέρες εκδιώχθηκε και στο θρόνο επανήλθε ο Κύριλλος Λούκαρις. Ξαναέγινε Πατριάρχης το 1651 μόνο για 40 μέρες και εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Κατέφυγε στην αυλή του φίλου του ηγεμόνα της Μολδαβίας Βασιλείου και πέθανε στην μονή Λιούμπενς της Ουκρανίας, όπου και κηδεύτηκε.
Το σώμα του βρίσκεται αδιάφθορο στον Καθεδρικό ναό του Χάρκοβο της Ουκρανίας, καθισμένο σε θρόνο (όπως κηδεύτηκε), ενδεδυμένο πλήρη αρχιερατική στολή.
Η μνήμη του τιμάται στις 21 Αυγούστου.
Άγιοι Απόστολος, Δημήτριος, Ζαχάρης
εκ Μουλίων Κρήτης
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας και όταν οι βιαιότητες των Τούρκων είχαν αποκτήσει έντονο χαρακτήρα, πολλά κρητικά χωριά εκκενώθηκαν και οι κάτοικοί τους κατέφυγαν στα βουνά και στα φαράγγια, για να σωθούν.
Οι Τούρκοι μπήκαν στο χωριό Μούλια και από τα 20 σπίτια έκαψαν τα δέκα. Τον Αύγουστο του 1867 οι νεομάρτυρες Απόστολος Χοιρομουριδάκης, Δημήτριος Μανουσάκης και Ζαχάρης Κορνιλάκης, κατέφυγαν στο φαράγγι του Αγίου Νικολάου, πάνω από το Ζαρό.
Όταν έφθασαν στο Μουλιανό Πόρο, έπεσαν σε ενέδρα των Τούρκων, οι οποίοι τους συνέλαβαν και τους βασάνισαν φρικτά, για να προσκυνήσουν το Μωάμεθ. Οι Άγιοι αρνήθηκαν, με αποτέλεσμα να αποκεφαλιστούν. Περαστικοί χριστιανοί έθαψαν τα σώματα των Αγίων δίπλα σε ένα ρυάκι.
Αργότερα οι συγχωριανοί τους μετέφεραν τα λείψανά τους στο Ναό των Αγίων Αποστόλων, τα τοποθέτησαν μέσα σε ένα σεντούκι και τα τοποθέτησαν στην αριστερή κόγχη του Ιερού Βήματος. Με τον καιρό άρχισε να παρουσιάζεται ένα παράξενο θέαμα.
Μια αράχνη έπλεκε τον ιστό της πάνω στο σεντούκι και πάνω σε αυτόν εμφανίστηκαν τα πρόσωπα των Αγίων. Οι Τούρκοι στράφηκαν εναντίον των οικογενειών των Αγίων και απήγαγαν την κόρη του Ζαχαρία Παπαδιά, την οποία πούλησαν σκλάβα στην Κωνσταντινούπολη.
Η Παπαδιά παντρεύτηκε στην Πόλη ένα χριστιανό και απέκτησε οικογένεια. Ένα βράδυ παρουσιάστηκε στον ύπνο της ο πατέρας της Ζαχάρης και της είπε να σκάψουν μέσα στην εκκλησία του χωριού, για να βρουν ένα Αγίασμα, που θα θεράπευε από πολλές ασθένειες.
Πράγματι σε βάθος δύο μέτρων βρέθηκε Αγίασμα, που το επισκέπτονταν πολλοί ασθενείς και εύρισκαν την υγεία τους. Το 1946, ο ιερεύς Μιχαήλ Τσαφαντάκης θέλησε να αντικαταστήσει το σοβά στο Ιερό Βήμα της εκκλησίας και κατά τη διάρκεια των εργασιών βρήκε μέσα στον τοίχο το σεντούκι με τα Άγια λείψανα. Μόλις το άνοιξαν, μια ευωδιά πλημμύρισε στην εκκλησία. Τοποθέτησαν τα λείψανα μέσα σε ένα μεταλλικό δίσκο και τα εναπόθεσαν ξανά μέσα στον τοίχο.
Η μνήμη τους τιμάται την πρώτη Κυριακή μετά την 15η Αυγούστου.
Όσιος Ιωσήφ ο Γεροντογιάννης
Κατάγονταν από τη Σητεία και το όνομά του ήταν Ιωάννης Βιτσέντζος. Γεννήθηκε στα ερειπωμένα κελιά της μονής Καψά, όπου είχαν καταφύγει οι γονείς του Εμμανουήλ και Ζαμπία, για να αποφύγουν τουρκικές επιδρομές.
Παντρεύτηκε και έκανε 4 παιδιά. Αν και ήταν πολύ έξυπνος, δεν έμαθε πολλά γράμματα και λόγω των διαπληκτισμών του με τους Τούρκους, εργάζονταν σε μία απόμερη περιοχή, ασχολούμενος με τη γεωργία.
Μετά από ένα ατύχημα, που προκάλεσε το θάνατο της κόρης του, εγκατέλειψε την οικογένειά του και αφοσιώθηκε στο Θεό. Έγινε μοναχός και έζησε ενάρετη ζωή μέχρι το θάνατό του, στις 6 Αυγούστου του 1874. Έκανε πολλά θαύματα κατά τη διάρκεια της ζωής του και μετά τονθάνατό του.
Η μνήμη του τιμάται στις 7 Αυγούστου και η ανακομιδή των λειψάνων του έγινε στις 7 Μαΐου του 1982.
Άγιος Ματθαίος ο Νεομάρτυς
εκ Γερακαρίου Αμαρίου
Ο Ματθαίος γεννήθηκε το 1960 στο Γερακάρι Αμαρτίου, στην υποδουλωμένη από τους Τούρκους Κρήτη, οι οποίοι είχαν εξαπολύσει διωγμούς κατά των χριστιανών. Ο πατέρας του Ματθαίου ήταν ιερέας και τον ανέθρεψε με χριστιανικές αρετές.
Όταν ενηλικιώθηκε ο Ματθαίος, αγάπησε μια Τουρκάλα, την Αϊσέ, την οποία παντρεύτηκε, αφού πρώτα ασπάσθηκε το Μωάμεθ. Όταν συνειδητοποίησε το ολέθριο λάθος του, μετάνιωσε και έκλαψε πικρά, επανήλθε στη χριστιανική θρησκεία, ζώντας σαν κρυπτοχριστιανός.
Η γυναίκα του όμως το κατάλαβε και τον κατήγγειλε στον Τούρκο κριτή του Ρεθύμνου. Μπροστά στον κριτή ο Ματθαίος δεν λύγισε και παραδέχθηκε με παρρησία ότι ήταν και θα παραμείνει χριστιανός. Αποκεφαλίστηκε στις 18 Αυγούστου του 1697.
Το σκήνωμά του μεταφέρθηκε στο Γερακάρι και κηδεύτηκε με τιμές, σε ένα μέρος που μέχρι σήμερα ονομάζεται «του Μαθιού το μνήμα». Στον ίδιο χώρο ανηγέρθη ναός προς τιμή του μάρτυρα. Η μνήμη του τιμάται στις 18 Αυγούστου.
Ἀπολυτίκιον
«Θεῖον βλάστημα, Γερακαρίου, και ἀγλάϊσμα, τῆς Κρητονήσου, ἀνεδείχθης Ματθαῖε μακάριε, ἐν τῇ Ρεθύμνῃ Μαρτύρων το στάδιον, ἀκαταπλήκτω τελέσας φρονήματι. Ὅθεν πρέσβευε, Χριστῷ τῷ Θεῷ δεόμεθα, δωρήσασθα ιἠμιν το μέγα ἔλεος.
