Στις 5 Οκτωβρίου (παλιό ημερολόγιο) τα 4 Βαλκανικά κράτη (Ελλάδα , Βουλγαρία , Σερβία, Μαυροβούνιο) κηρύσσουν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα αποσπούν όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά εδάφη της παραπαίουσας Αυτοκρατορίας . Ο Ελληνικός στρατός στις 26-27 Οκτωβρίου καταλαμβάνει τον πρωταρχικό αντικειμενικό σκοπό του πολέμου , τη Θεσσαλονίκη και στις 20 Φεβρουαρίου 1913 τα Γιάννενα. Οι Σέρβοι καταλαμβάνουν τα Σκόπια στις 13 Οκτωβρίου και στις 5 Νοεμβρίου το Μοναστήρι. Oι Μαυροβούνιοι πολιορκούν τη Σκόδρα και την καταλαμβάνουν στις 9 Απριλίου 1913 και οι Βούλγαροι καταλαμβάνουν τις Σαράντα Εκκλησιές στις 11 Οκτωβρίου , το Λουλέ Μπουργκάς στις 20 Οκτωβρίου, στις 4 Νοεμβρίου βρέθηκαν μπροστά από τις οχυρώσεις της Τσατάλτζας 50 περίπου χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη και στις 20 Νοεμβρίου υπογράφτηκε 15νθήμερη ανακωχή.
Ήταν ένας ανεπανάληπτος θρίαμβος των Βαλκανικών κρατών τα οποία με κεραυνοβόλες προελάσεις κατάφεραν να εκδιώξουν σχεδόν τους Τούρκους από την Ευρώπη.
Πώς όμως ομονόησαν οι χθεσινοί εχθροί Έλληνες και Βούλγαροι, πώς οι Σέρβοι δεν διεκδίκησαν τη Θεσσαλονίκη, πως συντονίστηκαν οι επιχειρήσεις και κυρίως πώς οι μεγάλες δυνάμεις που επέμεναν στην ακεραιότητα του «Μεγάλου Ασθενούς» δεν μπόρεσαν να τορπιλίσουν τις προσπάθειες των Βαλκανικών κρατών να απελευθερώσουν τους σκλαβωμένους αδερφούς τους ,να προσαρτήσουν νέα εδάφη και να προσπαθήσουν να διαλύσουν την Οθωμανικά Αυτοκρατορία ;
Σημαντικότατα τούτα τα ερωτήματα για τη βαθύτερη κατανόηση των γεγονότων αλλά και του παρασκηνίου των Βαλκανικών πολέμων. Θα καταβληθεί προσπάθεια μέσα από το κείμενο αυτό να δοθούν ικανοποιητικές απαντήσεις σ’ αυτά.
Υπάρχει η αίσθηση ότι υπήρχε μια συμμαχία των τεσσάρων κρατών όπως υπαινίσσεται μια χαρακτηριστική λιθογραφία της εποχής και πως αδελφωμένοι οι τέσσερις βαλκανικοί λαοί επιτέθηκαν κατά του Ασιάτη δυνάστη.
Τετραμερής βέβαια συνθήκη δεν υπήρξε ποτέ. Ούτε τριμερής συνθήκη. Ούτε συγκεκριμένος και ακριβής τρόπος διαμοιρασμού των εδαφών που καταλήφθησαν.
Όλα τούτα θα οδηγήσουν αμέσως μετά στον Β’ Βαλκανικό πόλεμο και στο ξεκαθάρισμα των λογαριασμών.
Ας κάνουμε όμως την καθιερωμένη βουτιά στο παρελθόν για να δούμε και να περιγράψουμε την κατάσταση που επικρατούσε στα Βαλκάνια στις αρχές του 20ου αιώνα. Μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο η Ρωσική πολιτική «ανακαλύπτει» τους σλαβικούς λαούς και μέσω του κινήματος του «Πανσλαβισμού» προσπαθεί να κατεβεί στο Αιγαίο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1878 ανακαλύπτουν έναν καθυστερημένο εκσλαβισμένο συγγενικό με τους Τούρκους λαό, που η κοιτίδα του εντοπίζεται στο όρος Παμίρ της Ασίας και αποφασίζουν να τους χρησιμοποιήσουν ως το μακρύ τους χέρι στην περιοχή. Κάποιοι από αυτούς οι πιο Νότιοι βαφτίζονται « Μακεδόνες» και επιδιώκουν με κάθε μέσο να αποδείξουν ότι η περιοχή που ταυτίζεται περίπου με την αρχαία Μακεδονία , πρέπει να γίνει ανεξάρτητη και φυσικά μετά να ενωθεί με τη «μητέρα Βουλγαρία». Όλα αυτά γέννησαν το « Μακεδονικό αγώνα» όπου Έλληνες και Βούλγαροι πολέμησαν με μανία κυρίως μεταξύ 1904-1908 αλλά και πιο πριν και φυσικά και μετά το 1908.
Παρόλη την αποτυχία της στο Μακεδονικό αγώνα η Βουλγαρία συνεχίζει να εξοπλίζεται , να οργανώνεται και να επιζητά έναν ηγεμονικό ρόλο στα Βαλκάνια προβάλλοντας ως ο διάδοχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η πομπώδης έκφραση «οι Πρώσσοι της Ανατολής» έδειχνε το μέγεθος αλλά και το δυναμισμό του Βουλγαρικού έθνους το οποίο βέβαια είχε ως προστάτη τη μεγάλη και αχανή Ρωσική Αυτοκρατορία.
Οι Σέρβοι αφού κατόρθωσαν το 1882 να αποκτήσουν de jure ανεξαρτησία , το 1885 ενεπλάκησαν σε πόλεμο με τη Βουλγαρία εξαιτίας της προσάρτησης από αυτήν της Ανατολικής Ρωμυλίας. Στον πόλεμο αυτόν ηττήθηκαν και με τη μεσολάβηση της Αυστροουγγαρίας τα σύνορα παρέμειναν στην αρχική τους θέση. Βέβαια μετά την πτώση της δυναστείας των Ομπρένοβιτς και την παλινόρθωση των Καρατζόρτζεβιτς οι παραδοσιακά καλές σχέσεις με την Αυστρουγγαρία τερματίστηκαν, και η νέα δυναστεία στράφηκε προς τη Ρωσία αποκαθιστώντας και τις σχέσεις με τη Βουλγαρία.
Οι Μαυροβούνιοι πάλι λόγω κυρίως της εδαφικής ιδιομορφίας της χώρας τους , απολάμβαναν μια ουσιαστική ανεξαρτησία και ο σκληροτράχηλος και γενναίος λαός τους επιζητούσε την ευκαιρία να επιτεθεί κατά της Τουρκίας. Υψηλόσωμοι και αθλητικοί οι Μαυροβούνιοι προκαλούσαν τρόμο στους Τούρκους οπλισμένοι όλοι με το περίστροφο Gasser Pattern ή Montenegrin στις 25 Σεπτεμβρίου θα κηρύξουν τον πόλεμο και θα στραφούν κυρίως κατά της Σκόδρας..
Στην Ελλάδα τώρα μετά τον ανόητο πόλεμο του 1897 και την εθνική ντροπή που αυτός προκάλεσε δύο γεγονότα άλλαξαν την τροπή των πραγμάτων και ξαναέδωσαν στο λαό την αισιοδοξία και τον απαιτούμενο δυναμισμό.
Ο Μακεδονικός αγώνας που διέσωσε τη Μακεδονία από τα νύχια των Βουλγάρων (Βερχοβιστών και Τσεντραλιστών) και η επανάσταση του 1909 στο Γουδί, «το κίνημα που άλλαξε την Ελλάδα» .
Η έλευση του Ελευθέριου Βενιζέλου και η ανάληψη της Πρωθυπουργίας έδωσε στην Ελλάδα την αισιοδοξία , το όραμα , το κύρος και το δυναμισμό που χρειαζόταν για την ολοκλήρωση της «Μεγάλης ιδέας». Ο στρατός και ο στόλος θα οργανωθούν από Γαλλική και Αγγλική αποστολή αντίστοιχα , θα γίνουν προμήθειες νέου οπλισμού , πυροβολικού και εφοδίων , θα συνταχθούν νέοι στρατιωτικοί κανονισμοί και με αιχμή το στόλο στον οποίο θα δεσπόζει το θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» ο Ελληνισμός θα αδημονεί να ξεχυθεί από τα στενά της Μελούνας προς τη «Νύμφη του Θερμαϊκού».
Βέβαια η κατάσταση δεν ήταν απολύτως ρόδινη καθώς πέραν της τεράστιας Οθωμανικής αυτοκρατορίας την οποία θα έπρεπε να καταβάλει η Ελλάδα υπήρχαν οι αδιαμφισβήτητες φιλοδοξίες και των άλλων βαλκανικών κρατών για την περιοχή.
Ο Βενιζέλος έπρεπε να επιλέξει ή να συμμαχήσει με τους σλαβικούς λαούς ή με την Τουρκία. Δήλωνε μερικούς μήνες αργότερα στη Βουλή: « Εγώ εσκέφθην , ότι αν δεν μετείχον του πολέμου κατά της Τουρκίας , τον οποίον επρόκειτο να κηρύξωσι τα άλλα κράτη , δεν θα μετείχον όχι διότι θα έμενον αδρανής θεατής , αλλά διότι θα ήμην αποφασισμένος να συμπράξω μετά της τουρκίας . Θα ήτο τελεία εκμηδένησις της θέσεως του Ελληνισμού εν τη Ανατολή , εάν ήτο δυνατόν ν ‘ αφήση να διεξαχθή τοιούτος εγών , εις τον οποίον να μη μετάσχη υπέρ του ενός ή του άλλου μέρους…»
Με τους Τούρκους βέβαια υπήρχαν εγγενείς δυσκολίες λόγω της αντιμαχίας αιώνων και τους ποταμούς αίματος που χύθηκαν εκατέρωθεν στους απελευθερωτικούς αγώνες, αλλά και με τους Βούλγαρους μας χώριζε ο ιδιαίτερα σκληρός «Μακεδονικός Αγώνας» και οι διεκδικήσεις των Βουλγάρων στη Μακεδονία.
Αλλά το κλίμα είχε αρχίσει σιγά-σιγά να αλλάζει. Τον Απρίλιο του 1911 ήρθαν στην Αθήνα τριάντα Βούλγαροι φοιτητές και φοιτήτριες και τους έγινε άριστη υποδοχή και εξίσου άριστη φιλοξενία. Το Φεβρουάριο του 1912 κατά τις γιορτές για την ενηλικίωση του διαδόχου του Βουλγαρικού θρόνου πρίγκιπα Boris παραβρέθηκε ο διάδοχος του ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνος. Παρόλα αυτά όμως οι Βούλγαροι δεν ανταποκρίνονταν ακόμα και όταν ο οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ συνέδραμε προς αυτήν την κατεύθυνση. Η εικόνα της ηττημένης Ελλάδας του 1897 δεν είχε ακόμα αντικατασταθεί από την Ελλάδα του Βενιζέλου. Από τις αρχές όμως του 1912 ξεκίνησαν μυστικές συνομιλίες στις οποίες έπαιξε σημαντικό ρόλο ο Άγγλος δημοσιογράφος Τζέημς Μπάουτσερ και στις 16 Μαΐου υπογράφτηκε στη Σόφια ελληνοβουλγαρική αμυντική συμφωνία διάρκειας τριών ετών . Βέβαια η Βουλγαρία και η Σερβία με την παρότρυνση της Ρωσίας ,αμφότερες υποτιμώντας τις πολεμικές δυνατότητες της Ελλάδας είχαν υπογράψει στη Σόφια στις 29 Φεβρουαρίου 1912 «Συνθήκη φιλίας και συμμαχίας μεταξύ του Βασιλείου της Βουλγαρίας και του Βασιλείου της Σερβίας» και «Μυστικόν παράρτημα της συνθήκης φιλίας και συμμαχίας μεταξύ του Βασιλείου της Βουλγαρίας και του Βασιλείου της Σερβίας». Στις 19 Ιουνίου 1912 στη Βάρνα θα υπογραφεί η « Στρατιωτική σύμβασις μεταξύ του βασιλείου της Βουλγαρίας και του Βασιλείου της Σερβίας».
Οι Βούλγαροι λοιπόν ήταν οι νέοι σύμμαχοι, αλλά αυτοί υποτιμούσαν σταθερά τις δυνατότητες του Ελληνικού στρατού και μάλλον δέχτηκαν την προσέγγιση και τη συμμαχία για να χρησιμοποιήσουν τον Ελληνικό στόλο ο οποίος θα είχε την υπεροχή στο Αιγαίο και δεν θα επέτρεπε στους Τούρκους να μεταφέρουν ενισχύσεις από την Ασία διά θαλάσσης.
Ο δαιμόνιος Πρωθυπουργός της Ελλάδας όμως έλεγε στο υπουργικό συμβούλιο στις 8 Απριλίου 1912 (Γ. Βεντήρη , Η ελλάς του 1910-1920) : «Οι Βούλγαροι λησμονούν , είπεν ο Βενιζέλος , ότι ο Ελληνικός στρατός είναι αξιόμαχος. Θα καταλάβη εγκαίρως τα εδάφη των αμέσων εν Μακεδονία εθνικών μας διεκδικήσεων. Αι μέλλουσαι κατά της Τουρκίας επιχειρήσεις θα έχουν πιθανότατα την εξής μορφήν : Οι Βούλγαροι θα στρέψουν τας δυνάμεις των προς την Ανδριανούπολιν και τον Έβρον , οι Σέρβοι θα διευθυνθούν εις τα Σκόπια. Ημείς θα βαδίσωμεν κατά της Θεσσαλονίκης και των Σερρών . Θα ευρεθώμεν εκεί εγκαίρως . Η διανομή θα γίνη κατόπιν επί τη βάσει της στρατιωτικής κατοχής».
Η Ελληνοβουλγαρική συμμαχία 16ης Μαΐου όμως θα ήταν ένα κενό γράμμα αν δεν υπογράφονταν στρατιωτική σύμβαση που θα καθόριζε τους όρους της πολεμικής συμμετοχής των δύο συμμάχων. Αυτή θα υπογραφεί στη Σόφια στις 22 Σεπτεμβρίου 1912 λίγες μέρες δηλαδή πριν αρχίσουν οι εχθροπραξίες και θα ορίζει πως η Ελλάδα θα συμμετάσχει με 110.000- 120.000 στρατό στον πόλεμο και η Βουλγαρία με 300.000.
Όταν η Ελλάδα κήρυξε την επιστράτευση ο Βενιζέλος στον ισθμό της Κορίνθου όπου πήγε να προϋπαντήσει τον Βασιλιά Γεώργιο ο οποίος επέστρεφε εσπευσμένα από το εξωτερικό είπε γεμάτος σιγουριά και αυτοπεποίθηση: « Μεγαλειότατε! Το έθνος είναι έτοιμον και βοηθείται υπό συμμάχων ! Θα νικήσωμεν . Μετά δεκαπέντε ημέρας θα είμεθα εις την Θεσσαλονίκην . Μετ’ ολίγον έχομεν την πεντηκονταετηρίδα της βασιλείας σας . Θα την εορτάσωμεν με μίαν Ελλάδα διπλασίαν της σημερινής».
Βέβαια η ισχυρότερη δύναμη των Βαλκανίων ήταν αναμφισβήτητα η Βουλγαρία.
Με 300.000 στρατιώτες , 5.000 ιππείς και 720 πυροβόλα οι «Πρώσσοι της Ανατολής» φάνταζαν αήττητοι και ικανοί να πετύχουν τους εθνικούς τους στόχους.
Όπως όμως προείπαμε η Βουλγαρία τελούσε υπό την «υψηλή» προστασία της Ρωσίας η οποία από το παρασκήνιο πίεζε για προσέγγιση Βουλγαρία –Σερβίας και λύση του Ανατολικού ζητήματος επ’ ωφελεία των δύο σλαβικών χωρών και κατ’ επέκταση επ’ ωφελεία δική της και των προαιώνιων πόθων της. Η Ελλάδα δεν υπολογίζονταν καθόλου ως στρατιωτικός παράγων πράγμα που τελικά την ωφέλησε περισσότερο από οποιαδήποτε συνθήκη.
Ας δούμε όμως τα κυριότερα σημεία αυτών των συνθηκών καθώς και εκείνα τα σημεία που προοιώνιζαν τις μετέπειτα συγκρούσεις των τωρινών συμμάχων.
ΣΥΝΘΗΚΗ ΦΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ ΜΕΤΑΞΎ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ.
(Η συνθήκη αποτελείται από 7 άρθρα από τα οποία θα αναφερθούν τα σημαντικότερα σημεία της. Η ίδια πρακτική θα ακολουθηθεί και για τις υπόλοιπες συνθήκες)
Άρθρον 1ον : Το ΒΑσίλειον της Βουλγαρίας και το Βασίλειον της Σερβίας εγγυώνται αμοιβαίως την πολιτικήν ανεξαρτησίαν και την ακεραιότητα του εδάφους των………….
Άρθρον 2ον: τα δύο συμβαλλόμεναμέρη υποχρεούνται ωσαύτως να βοηθήσωσιν αμοιβαίως άλληλα διά του συν΄΄ολου των δυνάμεών των εις περίπτωσιν καθ’ην μία οιαδήποτε Μεγάλη δύναμις απεπειράτο να προσαρτήση ή κατάλάβη ή θέση υπό την κατοχή των στρατευμάτων της , έστω και προσωρινώς οιονδήποτε εδαφικόν τμήμα της Βαλκανικής χερσονήσου , ευρισκόμενον ήδη υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν , εάν το εν εκ των συμβαλλομένων μερών εκτιμά το γεγονός τούτο ως αντιτιθέμενον των ζωτικών συμφερόντων του και δημιουργούν περίπτωσιν πολέμου.
Άρθρον 3ον : Τα δύο συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνουσι την υποχρέωσιν να μη κλείσωσιν ειρήνην ειμή από κοινού και κατόπιν προηγουμένης συνεννοήσεως.
………
Άρθρον 7ον: Η παρούσα συνθήκη και η στρατιωτική σύμβασις δεν δύνανται να δημοσιευθώσιν ή κοινοποιηθώσιν εις άλλα κράτη ειμή κατόπιν προηγουμένης συνσννοήσεως των δύο συμβαλλομένων μερών…………….
Εγένετο εν Σόφια τη 29 Φεβρουαρίου 1912
ΜΥΣΤΙΚΟΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΦΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ.
(Το μυστικό αυτό παράρτημα αποτελείται από 5 άρθρα στα οποία τονίζεται ο ρόλος της Ρωσίας , η διαιτησία της αλλά και οι εδαφικές διεκδικήσεις των δύο κρατών.
Αξιοσημείωτο εδώ είναι το σημείο που αναφέρεται στα εδάφη της Μακεδονίας τα οποία ή θα γίνουν αυτόνομα ή θα αποφασίσει η «Μαμά Ρωσία» την τύχη τους.).
Άρθρον 2ον:Πάσαι αι εδαφικαί προσαυξήσεις αι πραγματοποιηθησόμεναι διά κοινής ενέργειας κατά την έννοιαν των άρθρων 1ου και 2ου της συνθήκης και του 1ου άρθρου του παράντος μυστικού παραρτήματος θεωρηθήσονται ως συγκυριαρχία (Condominium) των δύο συμμάχων . Η εκκαθάρισις τούτων θέλει γ’ινει άνευ επιβραδύνσεως εις μέγιστον διάστημα τριών μηνών μετά την αποκατάστασιν της ειρήνης και επι τη βάσει των επομένων.
Η σερβία αναγνωρίζει εις την Βουλγαρίαν τα δικαιώματα αυτής εις τα εδάφη τα Ανατολικώς της Ροδόπης και του ποταμού Στρυμώνος , η Βουλγαρία αναγνωρίζει τα δικαιώματα της Σερβίας προς τα κείμενα βορείως και δυτικώς του Τσαρ Πλάνινα
(Char Planina).
Ως προς τα εδάφη τα συμπεριλαμβανόμενα μεταξύ του Τσαρ , της Ροδόπης , του Αιγαίου και της λίμνης της Αχρίδος , θέλουσι διατεθή ταύτα συμφώνως προς τους επόμενους όρους , εάν τα δύο μέρη πεισθώσιν , ότι η οργάνωσις αυτών εις αυτόνομον επαρχίαν διακεκριμένην δεν είναι δυνατή, ένεκα κοινών συμφερόντων των Βουλγαρικών και Σερβικών εθνικοτήτων , ή ένεκα λόγων εσωτερικών ή εξωτερικών……………………………………………….
Εννοείται οίκοθεν ότι αμφότερα τα συμβαλλόμενα μέρη υποχρεούνται να δεχθώσιν οριστικήν μεθόριον την γραμμήν ην η Α.Μ ο Αυτοκράτωρ της Ρωσίας εντός των προμνησθέντων ορίων , ήθελε θεωρήσει πληρέστερον ανταποκρινομένην προς τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των δύο μερών. ………………………………………………………………………….
΄Αρθρον 5ον : Ουδεμία διάταξις του παρόντος μυστικού παραρτήματος δύναται να κοινοποιηθεί εις έτερον κράτος ή δημοσιευθή άνευ προηγουμένης συνεννοήσεως των δύο μερών και της συγκαταθέσεως τως Ρωσίας .
Εγένετο εν Σόφια τη 29 Φεβρουαρίου 1912.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ.
( Η στρατιωτική σύμβαση των δύο κρατών έχει 14 άρθρα και ορίζει με σαφήνεια των αριθμό των στρατιωτών που οφείλει κάθε κράτος να παρατάξει σε περίπτωση πολέμου και προβλέπει και τις περιπτώσεις επίθεσης από Ρουμανία και Αυστροουγγαρία . Ρυθμίζει τη διανομή των λαφύρων και ορίζει κανόνες συνεργασίας των δύο επιτελείων. Διαφαίνεται μάλλον καθαρά πως οι δύο χώρες – με τη βοήθεια της Ρωσίας φυσικά επιδίωκαν να ηγεμονεύσουν στα Βαλκάνια . Πουθενά βέβαια δεν γίνεται λόγος για την Ελλάδα).
Άρθρον 1ον : Το Βασίλειον της Βουλγαρίας και το Βασίλειον της Σερβίας υποχρεούνται κατά τας περιπτώσεις τας προβλεπομένας υπό των άρθρων 1 και 2 της συνθήκης συμμαχίας και του άρθρου 1 του μυστικού συμπληρώματος της συνθήκης αυτής να συνδράμωσιν άλληλα , η μεν Βουλγαρία δι’ ενόπλου δυνάμεως , ήτις δεν πρέπει να είναι κατωτέρα των διακοσίων χιλιάδων μαχητών ,η δε Σερβία διά δυνάμεως ουχί κατωτέρας των εκατόν πεντήκοντα χιλιάδων μαχητών , αμφοτέρων των δυνάμεων τούτων δυναμένων να πολεμήσωσι τόσον επί των συνόρων όσον και να συμμετάσχωσιν εις στρατιωτικάς επιχειρήσεις πέραν του εθνικού εδάφους………………………………………………………………..
Άρθρον 2ον : Εάν η Ρουμανία επιτεθή κατά της Βουλγαρίας , η Σερβία υποχρεούται να κηρύξη αμέσως κατ’ αυτής τον πόλεμον και να κατευθύνη κατ’ αυτής τας δυνάμεις της τουλάχιστον εκατόν χιλιάδων μαχητών , είτε εις τον μέσον Δούναβην, είτε εις το θέατρον επιχειρήσεων της Δοβρουτσάς.
Εν περιπτώσει καθ’ ην η Τουρκία ήθελεν επιτεθεί κατά της Βουλγαρίας , η Σερβία αναλαμβάνει να εισέλθει εις την Τουρκίαν και να διαθέση από τας επιστρατευθείσας δυνάμεις της εκατόν χιλιάδας μαχητών τουλάχιστον, ίνα τας κατευθύνη εις το θέατρον πολέμου του Αξιού....................................
………………………………
Άρθρον 10ον : Τα λάφυρα ανήκουσιν εις το στράτευμα το οποίον θα τα έχη καταλάβει. Εις ην περίπτωσιν η κατοχή λαφύρων υπήρξεν αποτέλεσμα κοινής μάχης τότε οι δύο στρατοί θέλουσι διανεμηθή ταύτα , αναλόγως προς την δύναμιν των μαχητών των απ’ ευθείας λαμβανόντων μέρος εις την μάχην…………………
…………………………………..
Μετά τα 14 άρθρα ακολουθεί η «ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΏΝ ΕΠΙΤΕΛΕΊΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΣΕΡΒΙΑΣ»
Στην οποία περιγράφονται λεπτομερώς οι κινήσεις και οι διευθύνσεις των στρατευμάτων στον επικείμενο πόλεμο καθώς και ο αριθμός των Μεραρχιών που θα διατεθούν σε κάθε κατεύθυνση.
Η συμφωνία υπογράφεται στη Βάρνα στις 19 Ιουνίου 1912 από τους στρατηγούς Ρ. ΠΟΥΤΝΙΚ και ΦΙΤΣΕΦ.
ΣΥΝΘΗΚΗ ΑΜΥΝΤΙΚΗΣ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΟΣ .
( Η συνθήκη έχει μόλις 4 άρθρα και περιορίζεται σε κάποια ευχολόγια για την ειρήνη στη βαλκανική , τη συνεργασία Ελληνικού και Βουλγαρικού στοιχείου και την ειρηνική διάθεση που οι δύο χώρες έχουν απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η συνθήκη βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την Βουλγαροσερβική),
Έχοντες υπ’ όψιν ότι αμφότερα τα βασίλεια επιθυμούσι στερρώς την διατήρησιν της ειρήνης εν τη Βαλκανική Χερσονήσω και ότι δύνανται διά μιας σταθεράς αμυντικής συμμαχίας να ανταποκριθώσι καλύτερον εις την ανάγκην ταύτην………
Έχοντες τέλος υπ’ όψιν ότι η συνεργασία Των δύο Βασιλείων
κατά την υποδεικνυόμενην έννοιαν δύναται εν τω συμφέροντι μάλιστα της διατηρήσεως καλών σχέσεων αυτών μετά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να διευκολύνη και να συντελέση εις την συνεννόησιν του ελληνικού και Βουλγαρικού στοιχείου εν Τουρκία…..
΄Αρθρον 1ον : Εάν παρά την ειλικρινή επιθυμίαν των δύο Υψηλών συμβαλλομένων μερών και παρά την στάσιν των Κυβερνήσεών των , αποφευγουσών πάσαν επιθετικήν πράξιν και πάσαν προσκλησιν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας , εν εκ των δύο Κρατών ήθεκ\λε προσβληθή υπό της Τουρκίας , είτε επ’ αυτού τουτου του εδάφους των , είτε διά συστηματικής προσβολής των δικαιωμάτων του των απορρεόντων εκ των συνθηκών ή των θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου , τα δύο υψηλά συμβαλλόμενα μέρη υποχρεούνται να παράσχωσιν αλλήλοις αμοιβαίαν συνδρομήν διά του συνόλου των ενόπλων αυτών δυνάμεων και εν συνεχεία να μη συνομολογήσωσιν ειρήνην ειμή ομού και από συμφώνου.
Άρθρον 2ον : Τα δύο Υψηλά σσυμβαλλόμενα μέρη υπόσχονται αμοιβαίως , αφ’ ενός μεν να εξασκήσωσι την ηθικών αυτών επιρροήν επί των εν Τουρκία ομοεθνών των , όπως ούτοι ειλικρινώς συντελώσιν εις την ειρηνικήν συμβίωσιν των στοιχείων των αποτελούντων τον πληθυσμόν της Αυτοκρατορίας , αφ’ ετερου δε να παρέχωσιν αλλήλοις αμοιβαίαν συνδρομήν και να ενεργώσιν από συμφώνου εις παν παρά τη Οθωμανική Κυβερνήσει ή ταις μεγάλαιε δυνάμεσι διάβημα , όπερ θα είχεν ως σκοπόν να επιτύχη ή να εξασφαλίση την πραγματοποίησιν των δικαίων των απορρεόντων εκ των συνθηκών ή άλλως πως παραχωρηθέντων εις τας Ελληνικάς και βουλγαρικάς Εθνότητας , την εφαρμογήν της πολιτικής ισότητος και των συνταγματικών εγγυήσεων…………………..
…………………
Εγένετο εν σόφια εις διπλούν την δεκάτην έκτην Μαΐου 1912
Πανάς – Γκέσωφ.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΉ ΣΥΜΒΑΣΙΣ
(Στην στρατιωτική σύμβαση Ελλάδας – Βουλγαρίας η οποία αποτελείται από 7 άρθρα,
τα πράγματα γίνονται πιο συγκεκριμένα καθώς αναφέρονται λεπτομερώς οι δυνάμεις που υποχρεούται κάθε χώρα να χρησιμοποιήσει ,όπως και η αποστολή του ελληνικού στόλου. Απουσιάζει παντελώς κάθε αναφορά σε διανομή εδαφών μετά τον πόλεμο).
Άρθρον 1ον: Εις περίπτωσιν καθ’ην συμφώνως προς τας υποχρεώσεις τας απορρεούσας εκ της συνθήκης αμυντικής συμμαχίας της συναρμολογηθείσης εν Σόφια την 16 Μαΐου 1912 μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας , η Ελλάς ήθελεν επέμβει στρατιωτικώς κατά της Τουρκίας εν περιπτώσει Βουλγαροτουρκικού πολέμου ή η Βουλγαρία κατά της Τουρκίας εν περιπτώσει Ελληνοτουρκικού πολέμου , τα δύο κράτη Βουλγαρικόν και Ελληνικόν υποχρεούνται να παράσχωσιν αλλήλοις αμοιβαίαν συνδρομήν ήτοι η μεν Ελλάς κατ’ ελάχιστον όριον διά δυνάμεως εκατόν είκοσι χιλιάδων ανδρών , η δε Βουλγαρία διά δυνάεως τριακοσίων χιλιάδων τουλάχιστον ανδρών , αι δυνάμεις αύται πρέπει να είναι ικαναί να διεξαγάγωσι πόλεμον επί των συνόρων , όσον και να συμμετάσχσιν εις στρατιωτικάς επιχειρήσεις πέραν των ορίων του εθνικού εδάφους…………
Άρθρον 2ον : Εις περίπτωσιν καθ’ην η Ελλάς ήθελε προσβληθή υπό της Τοτρκίας η Βουλγαρία υποχρεούται να κηρύξη τον πόλεμον προς την δύναμιν ταύτην και να εκστρατευση κατ’ αυτής διά του συνόλου των δυνάμεων των ορεισθεισών υπό των διατάξεων του πρώτου άρθρου, ανερχομένων εις 300.000 ανδρών , κατ’ ελάχιστον όριον προσαρμόζουσα τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις αυτής προς τα υπό του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου συνταχθέν σχέδιον.
Εις περίπτωσιν καθ’ην η Βουλγαρία ήθελε προσβληθή υπό της Τουρκίας , η Ελλάς υποχρεούται να κηρύξη τον πόλεμον προς την δύναμιν ταύτην και να εκστρατευση κατ’ αυτής διά του συνόλου των δυνάμεων των ορισθεισών υπό των διατάξεων του πρώτου άρθρου , ανερχομένων εις εκατόν είκοσι χιλιάδων ανδρών τουλάχιστον προσαρμόζουσα τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις της προς το σχέδιον το συνταχθέν υπό του Βουλγαρικού Γενικού Επιτελείου.
Ο ΠΡΩΤΙΣΤΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΠΡΈΠΕΙ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΗ ΚΥΡΙΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΔΙΑΚΟΨΗ ΤΑΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ .
Εις τας υπό των προηγουμένων παραγράφων προβλεπομένας περιπτώσεις , η Βουλγαρία υποχρεούται να ενεργήση επιθετικώς διά σπουδαιοτάτου τμήματος του στρατού αυτής κατά των τουρκικών δυνάμεων των συγκεντρωθησομένων εις την περιοχήν των Βιλαετίων του Κοσσόβου , του Μοναστηρίου και της Θεσσαλονίκης . Εάν η Σερβία , δυνάμει των μετά της Βουλγαρίας συμφωνιών αυτής , μετάσχη εις τον πόλεμον , η Βουλγαρία θα δυνηθή να διαθέση το σύνολον των δυνάμεων αυτής εις την Θράκην . Εις την περίπτωσιν όμως ταύτην αναλαμβάνει δι΄ατης παρούσης πράξεως την υποχρέωσιν απέναντι της Ελλάδος όπως Σερβικά στρατεύματα δυνάμεως τουλάχιστον 120.000 μαχητών ενεργήσωσιν επιθερικώς κατά των συγκεντρωθησομένων Τουρκικών δυνάμεων εις την περιοχήν των προμνησθέντων τριών Βιλαετίων.
Εγένετο εν Σόφια εις διπλούν τη 22α Σεπτεμβρίου 1912
Γκέσωφ, Στρατηγός Φίτσεφ, Πανάς , Λοχαγός Μεταξάς.
Αν μελετήσουμε προσεκτικά τις παραπάνω συνθήκες και στρατιωτικές συμβάσεις θα αντιληφθούμε πως με την προτροπή και την καθοδήγηση της Ρωσίας , Βουλγαρία και Σερβία επιχείρησαν να λύσουν ένα μέρος του ανατολικού ζητήματος , τουλάχιστον στη Βαλκανική χερσόνησο , σύμφωνα με τις επιδιώξεις και τα συμφέροντά τους. Η Βουλγαρία ως η ισχυρότερη στρατιωτικά χώρα θα έπαιρνε τη μερίδα του λέοντος με τα εδάφη ανατολικά του Στρυμώνα ποταμού έως την Κωνσταντινούπολη , ενώ η Σερβία θα επεκτείνονταν Νότια αλλά και δυτικά προς την Αδριατική. Τα εδάφη της Μακεδονίας τεχνηέντως θα ανακηρύσσονταν «αυτόνομα» για να απορροφηθούν σε λίγο από την γιγαντωμένη Βουλγαρία, όπως συνέβη το 1885 με την Ανατολική Ρωμυλία.
Όσον αφορά την Ελλάδα μάλλον δεν την υπολόγιζε κανείς. Πίστευαν πως ο (κατά τη γνώμη τους) ανίσχυρος Ελληνικός στρατός θα απασχολούσε ως ένας αντιπερισπασμός κάποιες Τουρκικές δυνάμεις ώστε Βούλγαροι και Σέρβοι να δράσουν με περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας , ενώ ο Ελληνικός στόλος δεν θα επέτρεπε στις τουρκικές ενισχύσεις να φτάσουν στη Θράκη και στη Μακεδονία. Στην Ελλάδα αναγνωρίζονταν το δικαίωμά της στην Κρήτη όπου « ….η Ελλάς ήθελεν υποχρεωθή να κανονίση το Κρητικόν ζήτημα κατά τους πόθους του πληθυσμού της νήσου…….» .
Η συνθήκη συμμαχίας και η στρατιωτική σύμβαση Βουλγαρία – Σερβίας είναι εκτεταμένες και ρυθμίζουν σχολαστικά κάθε λεπτομέρεια ενώ η Ελληνοβουλγαρική είναι σύντομη και φυσικά δεν διαθέτει καμιά μεταπολεμική ρύθμιση για εδάφη ή πληθυσμούς. Το σημείο που τονίζεται σαφώς είναι η αποστολή του ελληνικού στόλού για κυριαρχία στο Αιγαίο επ’ ωφελεία ( όπως νόμιζαν) Βουλγάρων και Σέρβων.
Λογάριαζαν όμως χωρίς τον ξενοδόχο και εν προκειμένω χωρίς να υπολογίζουν τον πιο σημαντικό παίχτη στην γεωστρατηγική σκακιέρα , τον δαιμόνιο Πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο.
Ο Κρητικός πολιτικός και ενώ οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν τηλεγραφεί στον Έλληνα Πρεσβευτή στη Σόφια στις 25 Αυγούστου 1912: «……..Η δύναμις των πραγμάτων θα υποχρεώση την Βουλγαρίαν να δράση προς την Ανδριανούπολιν, θ’ αφήση δε ως πεδίον δράσεως εις την Σερβίαν το Βιλαέτιον του Κοσόβου. Η Βουλγαρία θα κάμη εις την Σερβίαν παραχωρήσεις μέχρι Σκοπίων. Μας είναι απαραίτητον να μάθωμεν τας παραχωρήσεις ταύτας , εάν και εφόσον εγένοντο. Η αυτή δύναμις των πραγμάτων , θα αφήση εις την Ελλάδα την Θεσσαλονίκην ,Μοναστήριον και Σέρρας. Η Βουλγαρία θα έχη ανάγκην όπως υποχωρήσωμεν εις τα ζητήματα Θράκης Αδριανουπόλεως και της ακτής της ανατολικώς της Καβάλας , ώστε να μην αντιτάξει απόλυτον άρνησιν προς παραχώρησιν ημίν της Φλωρίνης , Βοδενών , Θεσσαλονίκης και του διαμερίσματος Σερρών. Ούτω τα τμήματα τα κατοικούμενα υπό συμπαγούς Ελληνικού πληθυσμού , δηλαδή μετά την μεγάλην καμπή του Έβρου προς Δυσμάς, θα εξαιρεθούν των Βουλγαρικών κτήσεων .
Δεν θα ανακοινώσετε ταύτα τη Βουλγαρική Κυβερνήσει».
Τρεις εβδομάδες μετά την κήρυξιν του πολέμου θα έχωμεν φθάσει εις την γραμμήν Μοναστηρίου – Σερρών.
Ο Βενιζέλος θα δικαιωθεί απόλυτα μετά το τέλος των πολέμων. Το τολμηρό «παιχνίδι» του θα πετύχει τους στόχους του. Η Ελλάδα έστω και την τελευταία στιγμή παίζοντας το χαρτί του ισχυρού της στόλου θα συμπεριληφθεί στις βαλκανικές συμμαχίες αφήνοντας τεχνηέντως να εννοηθεί πως έχει χαμηλές προσδοκίες. Η Βουλγαρία από την άλλη θα συνεχίζει να πιστεύει στο αήττητο του στρατού της και να υποτιμά σταθερά τη μαχητική ικανότητα του ελληνικού στρατού. Έτσι θα ρίξει τις περισσότερες δυνάμεις της στο μέτωπο της Θράκης και ακόμη μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης δεν θα αντιληφθεί την πλάνη της και θα επιδείξει μια αδικαιολόγητη αλαζονεία που θα την οδηγήσει στην ήττα και στην ταπείνωση.
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός αφού με μαεστρία θα χειριστεί τα εύθραυστα ζητήματα των διεθνών σχέσεων και συμμαχιών και με συνέπεια και διορατικότητα θα οργανώσει άριστα το στρατό και το στόλο θα ρισκάρει ξανά θέτοντας επικεφαλής του στρατού το Διάδοχο Κωνσταντίνο που είχε απομακρύνει η επανάσταση του 1909 .
Ο Κωνσταντίνος θα οδηγήσει άξια και επιτυχημένα το στρατό ( εξαιρούμενης της περίπτωσης της κατεύθυνσης προς Μοναστήρι που υποστήριζε και της μερικής αδράνειάς του στην κατάληψη της Θεσσαλονίκης) , και θα αποκτήσει απεριόριστη αίγλη και δόξα ως νικηφόρος στρατηλάτης. Αρχηγός του στόλου θα αναλάβει ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης ένας έξοχος πολεμιστής και ένας εξαιρετικός άνθρωπος. Θα νικήσει δύο φορές τον Τουρκικό στόλο και θα τον αναγκάσει να είναι κρυμμένος στα στενά του Ελλησπόντου καθ’όλη τη διάρκεια του πολέμου συμβάλλοντας έτσι αποφασιστικά στην τελική νίκη.
Ο Πρωθυπουργός Βενιζέλος στις 10.30 της 5ης Οκτωβρίου 1912 πάνω στο κατάστρωμα του Θωρηκτού «Γεώργιος Αβέρωφ» αφού διαβαστεί το διάταγμα που προβίβαζε τον Παύλο Κουντουριώτη σε υποναύαρχο θα εκφωνήσει έναν μικρό αλλά ίσως τον πιο επιτυχημένο λόγο της καριέρας του:
« Είναι στιγμαί κατά τας οποίας θα έδιδε κανείς το παν διά να ανταλλάξη το επάγγελμά του με ένα άλλο , πρέπει δε να ομολογήσω ότι την στιγμήν αυτήν και εγώ εις τοιαύτην κατάστασιν ευρίσκομαι. Μετανοώ διότι εις τοιαύτην στιγμήν το στάδιόν μου με έφερε να είμαι ο Αρχηγός της Πολιτείας αντί να είμαι εις εξ υμών , οτιδήποτε , αξιωματικός , είτε υπαξιωματικός ή και ναύτης απλούς ακόμη.
Ναι , σας βεβαιώ , ότι ζηλεύω όλων σας την θέσιν , διότι εις σας όλους εμπιστεύεται με πάσαν αισιοδοξίας , η Πολιτεία τας τύχας της.
Η Πατρίς αξιοί από υμάς όχι απλώς να αποθάνετε υπέρ αυτής . Αυτό θα ήτο το ολιγώτερον. Αξιοί να νικήσετε»!
Όλοι αυτοί ενωμένοι πίστεψαν στα ιδανικά και τα δίκαια της Πατρίδας και νίκησαν ..
Μας παρέδωσαν μια Ελλάδα μεγάλη, περήφανη και ισχυρή .
Να προσέξουμε εμείς σήμερα ποια πατρίδα θα παραδώσουμε στα παιδιά μας.
Με τιμή
Γρηγόρης Γιοβανόπουλος
Δάσκαλος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ
- Σόλων Ν . Γρηγοριάδης Τα φοβερά Ντοκουμέντα, Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι,
- ΓΕΣ ,ΔΙΣ Ο Ελληνικός Στρατός κατά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913 .
- Θάνος Βερέμης, Ηλίας Νικολακόπουλος, Ελευθέριος Βενιζέλος , Από την Τουρκοκρατούμενη Κρήτη στον Εθνικό διχασμό.
- Αναστάσιος Ιορδάνογλου,Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος από την πλευρά των Οθωμανών.
- Γ. Βεντήρη , Η ελλάς του 1910-1920
