Εξαιρετικά ιστοριομαθής ο εκπαιδευτικός Φώτης Πανανόπουλος, καλλιτεχνικός υπεύθυνος του συλλόγου Μικρασιατών Ημαθίας. Η συζήτηση μαζί του έχει νόημα. Χωρίς τσιτάτα κομματικής χροιάς, ο Φώτης βγάζει συναίσθημα. Και αυτό με εξιτάρει. Γνωστό ότι απεχθάνομαι όπως ο...διάβολος το λιβάνι, τις στημένες συνεντεύξεις με τα κατεβατά «σεντόνια» των ερωταπαντήσεων, όπου δεν λείπει ακόμη και το και της απομαγνητοφώνησης. Δεν τις διαβάζουν άλλωστε και οι αναγνώστες. Μου αρέσει η σχολή «Δανίκα». Το να βρίσκεις και να δίνεις τον εσωτερικό κόσμο αυτού με τον οποίο κάνεις διάλογο. Ο Φώτης έχει πλούσιο εσωτερικό κόσμο. Μικρασιάτης από πατέρα άλλωστε και Βεροιώτης από μητέρα, πώς θα μπορούσε να ήταν αλλιώς; «Αν η Σμύρνη δεν είχε καταστραφεί το ‘22, σήμερα θα ήταν η Νέα Υόρκη της Ευρώπης! Οι Σμυρνιοί είχαν το προνόμιο των διαομολογήσεων. δεν είχαν φορολογία, είχαν τους ιερείς τους ελεύθερα. Όταν ήρθε το 1918 η ελληνική διοίκηση με το Στεργιάδη, το όραμά τους ήταν να προσέξουν ισότιμα όλες τις εθνότητες της πόλης. Ήμασταν και παραμένουμε ανθρωπιστές», μου είπε στη συνέντευξη που παραχώρησε στις ΑΝΑ...κρίσεις της διαδικτυακής μας τηλεόρασης (μπορείτε να τη δείτε σε μαγνητοσκόπηση στο site μας, www.imerisia-ver.gr) Μου θύμισε το μεγάλο δάσκαλο Σαράντο Καργάκο, χρόνια πριν στη Νάουσα, που μας είχε πει ότι, όταν ήρθαν οι Σμυρνιές στο Γύθειο, μετά την καταστροφή, οι ντόπιες, ντυμένες με τσιμπέρια και «ράσα» μέχρι τα νύχια, τις θεωρούσαν «παστρικιές», αφού ήταν ντυμένες με ευρωπαϊκά φορέματα.
«Το 1922, 1.500.000 Ρωμιοί έφυγαν από τη Μικρά Ασία, αρνούμενοι να αλλαξοπιστήσουν. Άφησαν νεκρούς και περιουσίες πίσω τους. Η καταστροφή είχε τεράστιο αρνητικό αντίκτυπο. Ο θετικός της φάνηκε αργότερα, αφού οι πρόσφυγες έφεραν στην ηπειρωτική Ελλάδα 52 νέα επαγγέλματα, καθώς και νέες γνώσεις. Οι Έλληνες της Ανατολής, από την Πόλη έως τη Σμύρνη και την Καππαδοκία, ήταν στο σταυροδρόμι του εμπορίου και των πολιτισμών. Ζούσαν πολυπολιτιστικά. Οι γυναίκες στη Σμύρνη ήταν χειραφετημένες. Χόρευαν βαλς, όταν στην ηπειρωτική Ελλάδα υπήρχε μόνο κλαρίνο. Η Ιωνία είναι μαρτυρικός και αγιοτόκος τόπος. Δυστυχώς, όταν ήρθαν οι πρόσφυγες το 1922, η Ελλάδα τους φέρθηκε σαν κακιά μητριά. Το 20% πέθαινε από τύφο, ελονοσία και άλλες μολυσματικές αρρώστιες στους τόπους που συγκεντρώθηκαν», μας αφηγήθηκε ο Φώτης. Σημαντικές και οι αναφορές του για τις σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων στη Μικρά Ασία.
«Δεν είχαμε να χωρίσουμε τίποτε με τους Τούρκους. Ο παππούς μου φύλαξε τους Τούρκους γείτονές μας, όταν μπήκε ο Ελληνικός Στρατός στη Σμύρνη. Αντίστοιχα ο Τούρκος τον φύλαξε, όταν μπήκαν οι Τσέτες του Κεμάλ».
Ποιος μπορεί να διαφωνήσει με αυτά που είπε για τη «Μεγάλη Ιδέα» του Κωνσταντίνου, που θέλησε να κατακτήσει την Άγκυρα;
«Αν παρέμενε ο ελληνικός στρατός στη Σμύρνη και τα μέρη που είχαν καθοριστεί από τις εγγυήτριες δυνάμεις, θα είχε αποφευχθεί η καταστροφή. Δυστυχώς, η καταψήφιση του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920 και η συνέχιση της εκστρατείας πέραν του Σαγγάριου, έφερε τα δεινά που ακολούθησαν. Δεν είχαμε αντιληφθεί ότι στην Άγκυρα υπήρχε ένας αποφασισμένος Κεμάλ».
«Μήπως είπαμε πολλά ιστορικά;», μου είπε ο Φώτης. Διαφώνησα μαζί του. Οι νέες γενιές των Ελλήνων, αλλά και η τέταρτη των προσφύγων από το Κορδελιό και το Μπουρνόβα της Σμύρνης, από το Μαρμαρά, την Καλλικράτεια, την Προύσα, από όλη τη Μικρά Ασία, ΟΦΕΙΛΟΥΝ στη μνήμη των δολοφονημένων προγόνων τους να γνωρίζουν την ιστορία, ώστε αυτοί οι νέοι άνθρωποι να διεκδικήσουν σήμερα από τις πολιτικές ηγεσίες του τόπου μας, να αποφύγουν τα ιστορικά λάθη μας, που έφεραν τον εθνικό διχασμό και ως απότοκο το 1922, το 1974 στην Κύπρο, τα Ίμια, τις Πρέσπες. Και φυσικά να γνωρίσουν των «Ελλήνων τις κοινότητες», που έφεραν οι Μικρασιάτες στην ηπειρωτική ενδοχώρα.
«Όταν ήρθαν οι πρόσφυγες στη Βέροια, συνέστησαν συνοικιακά συμβούλια, με μια κεντρική επιτροπή, που αποτελούνταν από γιατρούς, εργοστασιάρχες, επιστήμονες. Κύριο μέλημά της η αλληλοβοήθεια και η προστασία των αδυνάτων. Βάλαμε στη ζωή της χώρας τις καθαρές αυλές, τα ασβεστωμένα παρτέρια, τα λουλούδια στα παράθυρα. Η κουλτούρα και ο τρόπος ζωής τους επηρέασε και επηρεάζει το σημερινό τρόπο ζωής μας. Το 80% του νεοελληνικού πολιτισμού χορεύει σε μικρασιάτικους σκοπούς, όπως το ζεϊμπέκικο, το χασαποσέρβικο».
Μιλήσαμε και για την εβδομάδα μικρασιατικού πολιτισμού, που διοργάνωσε για 5η συνεχή χρονιά ο σύλλογος. «Δύσκολο εγχείρημα, με μεγάλη αποδοχή όμως του κόσμου. Μην ξεχνάμε ότι είμαστε οι μόνοι που κάναμε μιάμιση ώρα παράσταση με βεροιώτικους χορούς και τραγούδια. Στο σύλλογο ευτυχήσαμε να μην έχουμε παρατάξεις. Βάλαμε πάνω από όλα το συμφέρον του συνόλου. Το σκεπτικό μας ήταν να αναδείξουμε φέτος αναγνωρισμένους Βεροιώτες καλλιτέχνες, που δεν τους ξέρει η πόλη. Ο τόπος μας έχει μια άλλη πολιτιστική νοοτροπία, έναν άλλο τρόπο σκέψης. Δεν είμαστε ίδιοι με τους Αθηναίους και τους Πελοποννήσιους. Ο Ιάκωβος Ιλιάδης υπήρξε οργανοπαίκτης της Δώρας Στράτου. Εξαιρετική η Ελένη Μουδούρη-Χασιώτη. Το εννεαμελές μουσικό σχήμα μας ταξίδεψε στη μουσική της Ανατολής, σε συνδυασμό με videο, θεατρικό τραγούδι, χορούς και χορωδίες. Δώσαμε μια ολοκληρωμένη εικόνα από τη Μικρά Ασία, με βυζαντινή μουσική και ακούσματα από την Ιωνία, την Καππαδοκία και αλλού. Παρουσιάσαμε επίσης το ντοκιμαντέρ για την καταστροφή της κοσμοπολίτικης Σμύρνης, δίνοντας σημεία από την καθημερινότητα των κατοίκων της. Βάλαμε ψηλά τον πήχη, σε δύσκολους οικονομικά καιρούς, αλλά ο κόσμος μας αντάμειψε».
Κλείσαμε τούτο το οδοιπορικό στους δρόμους της Ανατολής με το Φώτη, ρωτώντας τον για τον Παύλο Παυλίδη.
«Υπήρξε παλιός μου συμμαθητής. Είχα τα παιδιά του στο χορευτικό. Από τη στιγμή που ανέλαβε η Τασούλα το σύλλογο, έγιναν καλύτερα τα πράγματα. Στεγαστήκαμε, μετά από 30 χρόνια προσπάθειας. Η οικογένεια Παυλίδη δουλεύει με ουσία», μας είπε. Όσο δε για το αν θα είναι υποψήφιος μαζί του;
Ο καιρός θα δείξει. Πάντως όχι βραχυπρόθεσμα!
