Η στήλη αυτή έχει ως σκοπό της να διατηρήσει και να επαναφέρει στη μνήμη μας όλα αυτά, που τόσα χρόνια μας έχουν διηγηθεί οι πρόγονοί μας, γύρω από τη ζωή, τα ήθη και έθιμά τους, τα διάφορα ιστορικά γεγονότα της εποχής και τέλος τη μαρτυρική έξοδο από τις εστίες τους. Είναι ένα ύστατο χαίρε, καθώς και μια τιμητική αναφορά σε μια πολύπαθη γενιά, η οποία πλέον έχει εκλείψει και εμείς, που αποτελούμε τη συνέχειά της, έχουμε καθήκον να μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενεές την  τραγική ιστορία της.

To Zιαφέτι στην Απολλωνιάδα Προύσας

Οι γονείς μου, κύριε Γιώργο, κατάγονταν από την Απολλωνιάδα Προύσας. Η οικογένεια του πατέρα μου ήταν εύπορη και πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή έφυγαν από την Απολλωνιάδα και εγκαταστάθηκαν στα Κουβούκλια, όπου στην κεντρική πλατεία του χωριού διατηρούσαν καφενείο με το όνομα « Όλυμπος».

----Στη Λακκιά οι γονείς μου ασχολούνταν με την παραγωγή καπνού. Έτσι ολόκληρη την ημέρα, όταν αρμαθιάζαμε τα φύλλα του καπνού, ακούγαμε το μπαμπά και τη μαμά να μας λένε αμέτρητες ιστορίες.

Το χωριό μας, η πανέμορφη Απολλωνιάδα, έλεγε ο πατέρας μου, ήταν αρχαία Ελληνική πόλη, με την ονομασία Απολλωνία επί Ρυνδάκω. Με την ονομασία αυτή ήταν γνωστή από την εποχή του Στράβωνα.

Απείχε 40 χιλιόμετρα από την Προύσα. Ήταν κτισμένη πάνω σε μια νησίδα, η οποία με μία γέφυρα επικοινωνούσε με την ξηρά. Το χειμώνα που φούσκωναν τα νερά, σκέπαζαν τη γέφυρα και η επικοινωνία γίνονταν με βάρκες.

Στην Απολλωνιάδα οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνταν με την παραγωγή καπνού, μεταξιού και κυρίως με την αλιεία.

Άνδρες-γυναίκες δουλεύαμε όλοι πολύ σκληρά και σαν ξεκούραση είχαμε κάποια έθιμα, που τα πραγματοποιούσαμε όποτε θέλαμε, κυρίως για να διασκεδάσουμε και να ξεκουραστούμε από τις σκληρές δουλειές που κάναμε.

Ένα από αυτά τα έθιμα ήταν το περίφημο Ζιαφέτι, που σήμαινε, ένα γλέντι, ένα ξεφάντωμα.  

Έτρεχαν δάκρια από τα μάτια της μάνας μου, της Κυρά Φωτεινής, όταν μου διηγούνταν τις υπέροχες ιστορίες της, ενθυμούμενη τα νιάτα της στην πατρίδα.

Μαζευόμασταν λοιπόν πολλά κορίτσια σε ένα σπίτι και η κάθε μια από αυτές έφερναν κάποια υλικά, για να παρασκευάσουν ένα γλύκισμα π.χ αλεύρι, καρύδια, βούτυρο, αυγά, μέλι κ.α.

Πολλές φορές το γλέντι αυτό γίνονταν κρυφά από τις μανάδες μας και αναγκαζόμασταν να παίρνουμε κρυφά από αυτές τα υλικά που χρειαζόμασταν για την παρασκευή του γλυκού. Αν το καταλάβαιναν, το βράδυ που γυρίζαμε στο σπίτι, μας έριχναν κανένα τσομάκι.

Τα γλυκά που φτιάχναμε, ήταν λουκουμάδες, χαλβάδες, μουστουκούληκα, λαλαγκίτες κ.α

Φορούσαμε όλες τα γιορτινά μας ρούχα και η κάθε μια άρχιζε να κάνει το γλυκό της.  Παράλληλα χορεύαμε και τραγουδούσαμε, με τη συνοδεία ενός παραδοσιακού οργάνου, που το λέγαμε τουμπεκί.

Το τουμπεκί ήταν μια σπασμένη στάμνα, στο στόμιο της οποίας είχαμε βάλει ένα τεντωμένο δέρμα, που, όταν το χτυπούσαμε με τα χέρια μας, έβγαζε ήχους.

Τρώγαμε τα γλυκά που φτιάχναμε, κουτσομπολεύαμε, χορεύαμε και τραγουδούσαμε διάφορα τραγούδια …

Η Ελένη

Ελένη μου με τρείς ελιές και με τα μαύρα μάτια

Δίπλα τόβαλες Ελένη το μαχαίρι και δεν βγαίνει.

Αυτά τα μαύρα πούβαλες Ελένη εγώ θα σε τα βγάλω

Θα σε φορέσω κόκκινα Ελένη κι ύστερα θα σε πάρω.

Δεν ήσαν που μούλεγες Ελένη σαν δεν σε δγιώ πεθαίνω

Και τώρα γυρνάς να μου λές που σείδα που σε ξέρω.

Κατά τη διάρκεια του Ζιαφετιού, οι ερωτευμένες κοπέλες έλεγαν τον πόνο τους και την ελπίδα τους ότι θα παντρευόντανε το νεαρό που αγαπούσαν.

Έτσι λοιπόν τελείωνε η γιορταστική αυτή μέρα και το απόγευμα γυρίζαμε στα σπίτια μας, έτοιμες να ξαναπάμε την άλλη μέρα για δουλειά.

Οι γονείς μου μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στο χωριό  Λακκιά του δήμου Αμυνταίου.

….Αφήγηση Μαρίας  Τολούδη Λακκιά  Αμυνταίου