Αγαπητέ Γιώργη, όταν μεγάλωναν τα παιδιά μας, πρώτος σκοπός  μας ήταν να τα παντρέψουμε, για να αποκτήσουν γρήγορα παιδιά, και εμείς εγγόνια.

..όμορφο πούναι τα’ όμορφο, πέντε φορές και δέκα και απ’ όλα ομορφότερο ο άνδρας με τη γυναίκα.

Όταν λοιπόν οι γονείς έβλεπαν ότι τα παιδιά τους μεγάλωναν, φρόντιζαν για την αποκατάστασή τους. Όταν οι γονείς του αγοριού έβρισκαν την κατάλληλη νύφη, έστελναν προξενητή και τη ζητούσαν σε γάμο. Μέχρι όμως να γίνει ο γάμος, ο γαμπρός δεν είχε το δικαίωμα να πλησιάσει τη νύφη και την παρακολουθούσε από μακριά. Η τελετή του γάμου κρατούσε μια ολόκληρη εβδομάδα.

Τη Δευτέρα στα σπίτια των μελλονύμφων καταγίνονταν με την καθαριότητα των σπιτιών, ενώ ο  γαμπρός με τους φίλους του έφερναν ξύλα για το τζάκι και για το ψήσιμο των φαγητών.

Την Τρίτη  προσκαλούσαν στο γάμο τους ξένους, με ένα κεράκι και ένα κομμάτι κόκκινη  ζάχαρη.

Την Τετάρτη ο γαμπρός έστελνε με  συγγενικά του πρόσωπα, στο σπίτι της νύφης το «παλουκούδ», που ήταν ένα καρφί και ένα κουβάρι σπάγκο, για να κρεμάσουν την προίκα.

Συγκεντρώνονταν στο σπίτι οι συγγενείς κοπέλες  και οι φιλενάδες της νύφης και με προσοχή κρεμούσαν την προίκα στο σχοινί, την οποία ράντιζαν με ρύζι, τραγουδώντας και  χορεύοντας.

….Η νύφη μας να χαίρεται τα πέντε δάκτυλά της

     πού έραψε και κέντησε τα ωραία τα προικιά της.

Κάθε νύφη ήταν περήφανη για την προίκα της, την οποία είχε φτιάξει στον αργαλειό και είχε  κεντήσει με τα ίδια της τα χέρια. Την Πέμπτη, νιόπαντρες κοπέλες ζύμωναν τα πρωτόψωμα, χορεύοντας και τραγουδώντας, καθώς και το τσουρέκι που θα έσπαγαν την Κυριακή στο κεφάλι της νύφης.

Την Παρασκευή προσκαλούσαν στο γάμο με ένα κερί και ένα κομμάτι πρωτόψωμο όλους τους συγγενείς, το οποίο διέφερε σε ποσότητα ανάλογα με τη στενότητα της συγγένειας.

Τους αρραβωνιασμένους συγγενείς τους προσκαλούσαν διαφορετικά. Μια γυναίκα κρατούσε ένα  μεγάλο ταψί πρωτόψωμο και ακολουθούμενη από συγγενείς και φίλους προσκαλούσε τους αρραβωνιασμένους, δίνοντάς τους ένα κομμάτι.

To Σαββάτο οι μελλόνυμφοι πήγαιναν στα λουτρά της Προύσας, για να πλυθούν, συνοδευόμενοι από τους φίλους και τις φίλες τους. Αφού πλένονταν, ξαναγύριζαν στο χωριό, όπου δέχονταν κεράσματα και ευχές.

Στο σπίτι του γαμπρού ετοίμαζαν τα «καβάδια», όπως αποκαλούσαν το νυφικό και το επίσημο φόρεμα της νύφης, τα νυφικά παπούτσια της και έναν καθρέπτη, όπου θα καθρεπτίζονταν για πρώτη φορά η νύφη με το νυφικό της.

Όλα αυτά τα πράγματα  τα αγόραζε ο γαμπρός και αφού τα τοποθετούσε σε δίσκους, τα έστελνε στο σπίτι της νύφης, συνοδεία οργάνων.

Το Σαββάτο το βράδυ η καημένη η νύφη έκλαιγε συνεχώς, διότι την άλλη μέρα θα έφευγε από το πατρικό της σπίτι, ενώ οι φίλες της τραγουδούσαν λυπητερά τραγούδια.

Ο κουμπάρος προσκαλούσε το γαμπρό και τους συγγενείς του στο σπίτι του, για να τους κάνει τραπέζι, προσφέροντάς του μεταξύ άλλων ζερτέ, που ήταν ρυζόγαλο χωρίς γάλα, φτιαγμένο με σιτόρυζο, λίγη ζάχαρη και κανέλλα.

Έπιναν και τραγουδούσαν μέχρι τα ξημερώματα.

Την Κυριακή   το πρωί  στο σπίτι του γαμπρού ετοίμαζαν  τα φαγητά για το μεγάλο τραπέζι συνοδεία  οργάνων.

Στο σπίτι της νύφης  σιδερώνονταν και κολαρίζονταν οι τσεβρέδες, που θα δωρίζονταν στα αδέλφια του γαμπρού, τους οποίους τοποθετούσαν σε δίσκους και στη συνέχεια, συνοδεία οργάνων πήγαιναν στο σπίτι του.

Την ίδια μέρα  τα παλικάρια του γαμπρού  πήγαιναν στο σπίτι της νύφης, για να ζητήσουν την προίκα της. Όταν έφθαναν εκεί, τους υποδέχονταν οι φίλες της νύφης. Μία από αυτές  κάθονταν πάνω σε ένα σεντούκι και ζητούσε τάξιμο. Μετά από τα γνωστά παζάρια έπαιρνε το τάξιμο που ζητούσε και αργότερα όλοι μαζί  πήγαιναν την προίκα στο σπίτι του γαμπρού, όπου την έραναν με ρύζι.

Εν τω μεταξύ, μέσα σε μία θλιβερή και συγκινητική ατμόσφαιρα στολίζονταν η νύφη και οι φίλες της τραγουδούσαν επαινετικά τραγούδια για τα κάλλη της και το νοικοκυριό της.

Την ώρα που έκοβαν το πρωτόψωμο πάνω στο κεφάλι της, τραγουδούσαν..

       …..άσπρη είσαι κι άσπρη ντύνεσαι κι άσπρη είν’ η φορεσιά σου

             κι άσπρα λουλούδια πέφτουνε απ ‘ την περπατησιά σου.

ή το …..σιγιέσε και λυγιέσε σας λεμονιάς κλωνί

              σαν μαντζουράνας φύλο, σαν άσπρο γιασεμί.

Όσο περνούσε η ώρα, η κατάσταση γίνονταν πιο συγκινητική, με τη νύφη να αποχαιρετά τους γονείς, συγγενείς και φίλες της.

Και ενώ όλοι κλαίνε, βαθύτατα στεναχωρημένοι, ξαφνικά έρχεται το ψίκι, δηλαδή η συνοδεία του γαμπρού με επικεφαλείς τον κουμπάρο και το γαμπρό, οι οποίοι ήρθαν να πάρουν τη νύφη και να την οδηγήσουν στην εκκλησία.

Πλησιάζοντας ο γαμπρός στο δωμάτιο της νύφης, οι φίλες της του κλείνουν την πόρτα, ζητώντας του να τάξει …

…. Δώσ’ τα πέντε κι άνοιξε …..

Ο  γαμπρός αστειευόμενος κάνει  παζάρια, πληρώνει το ζητούμενο, μπαίνει στο δωμάτιο της και ασπάζεται τα χέρια των γονιών της, για να δείξει τον σεβασμό του προς αυτούς.

Μετά τα απαραίτητα κεράσματα  φεύγουν για την εκκλησία συνοδευόμενοι από τα όργανα.

Η νύφη πριν φύγει, εγκαταλείποντας το πατρικό της σπίτι, προσκυνούσε τρεις φορές, ενώ οι φίλες της τραγουδούσαν ……….          

             …..πηγαίνω μάνα μ’ κι έχε γειά  και δόσ’ μου την ευχή σου και πες   πως δεν με γέννησες και δεν μ’ έχεις παιδί σου.

                   Πηγαίνω φίλοι κλάψετε και σεις εχθροί χαρείτε

                   και σεις καλογειτόνισσες στα μαύρα φορεθείτε.

                   Εκεί που πάς κοπέλα μου, μέσ’ τα πεθερικά σου

                  σαν κυπαρίσσι να σταθείς, σα δέντρο να ριζώσεις …

Αν ο γάμος γίνονταν χωρίς τη συγκατάθεση της νύφης, τότε οι φίλες της μέσω των τραγουδιών τους εξέφραζαν το παράπονό της.

Μετά τη στέψη ξεκινούσαν για το σπίτι του γαμπρού, χορεύοντας και τραγουδώντας, κάνοντας στάση σε φιλικά και συγγενικά σπίτια, όπου τους έραιναν με ρύζι, για να ριζώσουν και τους πρόσφεραν διάφορα κεράσματα.

……..ένα τραγούδι θα σας πω επάνω στο λεμόνι

            να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός και οι συμπεθέροι όλοι.

            Ένα τραγούδι θα σας πω επάνω στην δεκάρα

            να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός να ζήσει κ’ η κουμπάρα.

Φθάνοντας στο σπίτι, η νύφη έσπαγε ένα ρόδι και το πετούσε πίσω της με την ευχή να κάνει πολλά παιδιά, ενώ της τοποθετούσαν ένα ψωμί κάτω από τη μασχάλη της, για να δείξει ότι ήταν προκομένη γυναίκα.

Αργότερα προσκυνούσε τα πεθερικά της και της έδιναν να κρατήσει στην αγκαλιά της ένα αγόρι και ένα κορίτσι, με την ευχή να κάνει πολλά παιδιά. Τους κερνούσαν συνεχώς μέλι με καρύδια και σερμπέτι, για να γίνουν παραγωγικοί.

Το γλέντι  κρατούσε μέχρι το πρωί και συνεχίζονταν τη Δευτέρα το βράδυ, όταν έρχονταν να δωρίσουν οι συγγενείς.

Την Τρίτη ο γαμπρός  με τους φίλους του πήγαινε στα πεθερικά του συνοδεία του κουμπάρου, για να κεραστεί και την άλλη  Κυριακή γίνονταν  η Αντίχαρα,  κατά τη διάρκεια της οποίας η νύφη ξαναφορούσε το νυφικό και δέχονταν ευχές από συγγενείς και φίλους.

Τολούδη Κυριαθήνα

Λακκιά Αμυνταίου