«προς γαρ σαρκός ευεξίην αίματος φλεγμονήν ανάγκη γίνεσθαι» (η παχυσαρκία προκαλεί αναγκαστικά και φλεγμονή του αίματος) Ιπποκράτης, Περί διαίτης
Το 2008, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτίμησε ότι 1,5 δισεκατομμύριο ενήλικες ήταν υπέρβαροι και τουλάχιστον 500 εκατομμύρια ήταν παχύσαρκοι, με αποτέλεσμα σχεδόν το 35% του παγκόσμιου πληθυσμού να είναι υπέρβαροι και σχεδόν το 12% παχύσαρκοι, σχεδόν, δηλαδή, 1 στους 2 ανθρώπους να είναι είτε υπέρβαρος , είτε παχύσαρκος. Η παχυσαρκία είναι νόσος που σχετίζεται ,σε σημαντικό βαθμό, με τον τρόπο ζωής (life style related disease) και είναι αναμφίβολα «προνόμιο» των οικονομικά εύρωστων κοινωνιών, αν και φαίνεται να επεκτείνεται, όπως όλες οι επιδημίες, και στις οικονομικά αναπτυσσόμενες χώρες.
Υπέρβαρος ορίζεται ο ασθενής του οποίου ο δείκτης μάζας σώματος (BMI-βάρος σε Kg/ύψος στο τετράγωνο) είναι 25-29,9 Kg/m2 και παχύσαρκος ο ασθενής του οποίου το BMI είναι μεγαλύτερο από 30 Kg/m2. Υπάρχει μια περαιτέρω ταξινόμηση των παχύσαρκων: 30-34,9 παχυσαρκία βαθμού 1, 35-39,9 παχυσαρκία βαθμού 2 και >40 παχυσαρκία βαθμού 3 ή κακοήθης παχυσαρκία.
Νεότερες παράμετροι , όπως η μέτρηση της περιμέτρου μέσης στο ύψος του ομφαλού >102 cm στους άνδρες και >88 cm στις γυναίκες, φαίνεται να εκτιμούν καλύτερα την κοιλιακή παχυσαρκία , η οποία θεωρείται δυσμενέστερος προγνωστικός δείκτης ανάπτυξης ασθενειών σε σχέση με το BMI.
Τα αίτια της παχυσαρκίας συνοψίζονται στα εξής:
- Γενετικοί παράγοντες
- Λίγα και μεγάλα γεύματα
- Μειωμένη φυσική δραστηριότητα
- Λήψη φαρμάκων
- Ψυχολογικοί παράγοντες
- Οικογενής παχυσαρκία
Αναρίθμητες μελέτες έχουν αποδείξει , ότι η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών, όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η στεφανιαία νόσος, η υπερλιπιδαιμία, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση με τις επιπλοκές της (οισοφάγος Barrett, αδενοκαρκίνωμα οισοφάγου, διαβρωτική οισοφαγίτιδα), το σύνδρομο υπνικής-άπνοιας, η χολολιθίαση, συγκεκριμένες μορφές καρκίνου ( εντέρου, μαστού, ενδομητρίου) ,η μη αλκοολική λιπώδη διήθηση ήπατος και οι επιπλοκές της (κίρρωση και ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα) , η οστεοαρθρίτιδα , το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και η υπογονιμότητα.
Επιπλέον όλων των παραπάνω , θα πρέπει να προστεθεί και η ψυχιατρική διάσταση του προβλήματος με την χαμηλή αυτοεκτίμηση του παχύσαρκου , την συνοδό κατάθλιψη και τον κοινωνικό στιγματισμό.
Αντιλαμβάνεται , λοιπόν, κανείς , ότι το πρόβλημα είναι πολυδιάστατο και η επίλυσή του καθόλου εύκολη. Το ύψος της επιβάρυνσης των κρατικών προϋπολογισμών από τις δαπάνες που προκύπτουν για την αντιμετώπιση όλων αυτών των ασθενειών ,που σχετίζονται με την παχυσαρκία, αλλά και λόγω της μειωμένης παραγωγικότητας του εργατικού δυναμικού, εξαιτίας των χαμένων ωρών εργασίας, είναι, πραγματικά, δυσθεώρητο. Σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό McKinsey Global Institute, το κόστος της παχυσαρκίας σε παγκόσμιο επίπεδο αγγίζει τα 1,64 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως!
Ιδιαίτερα ανησυχητικές διαστάσεις λαμβάνει ,στην χώρα μας, η παιδική και η εφηβική παχυσαρκία με τα ποσοστά να διαμορφώνονται σε πάνω από 40% στα αγόρια και πάνω από 30% στα κορίτσια .Το γεγονός αυτό οφείλεται ,αφενός, στην απότομη μετάβαση από την παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή στον δυτικό τρόπο διατροφής και, αφετέρου, στην ελαττωμένη φυσική δραστηριότητα με τα ελληνόπουλα να κατέχουν την θλιβερή πρωτιά στην Ευρώπη στην παχυσαρκία και τις ώρες τηλεθέασης.
Η θεραπεία της παχυσαρκίας εστιάζει σε τέσσερις στόχους. Στην δίαιτα, την άσκηση ,στην τροποποίηση της συμπεριφοράς και την χειρουργική αντιμετώπιση. Επί του παρόντος, η βαριατρική χειρουργική είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία με τα καλύτερα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στην διατήρηση της απώλειας του βάρους.
Αναγνωρίζοντας ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το πρόβλημα της παχυσαρκίας ως παγκόσμια απειλή προσπαθεί να θεσμοθετήσει στρατηγικές και μέτρα πρόληψης που προωθούν την υγιεινή διατροφή και ενθαρρύνουν την φυσική δραστηριότητα. Είναι πολύ σημαντικό να περιοριστεί η κατανάλωση τροφών που είναι πλούσιες σε κεκορεσμένα λιπαρά ,οι υδατάνθρακες και το αλάτι ,και να αυξηθεί η κατανάλωση λαχανικών και φρούτων και η συμμετοχή σε πρόγραμμα καθημερινής δραστηριότητας , με περπάτημα, τουλάχιστον, μισής ώρας ημερησίως.
Βέβαια ,εκτός από τις γενικές στρατηγικές, η κάθε χώρα θα πρέπει να υιοθετήσει και τα δικά της εθνικά «μέτρα», τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα στο δικό της κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, την κουλτούρα και την εθνικότητα.
Οι δήμοι, από την πλευρά τους, θα πρέπει να είναι αρωγοί σε αυτήν την εθνική προσπάθεια με την δημιουργία δομών καταγραφής και συμβουλευτικής υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων ,αλλά και πρόληψης , ιδιαίτερα της παιδικής παχυσαρκίας, την διοργάνωση ημερίδων και συνεδρίων σχετικών με το θέμα και την ανάληψη δράσεων για την προώθηση της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής και την ενθάρρυνση της τακτικής σωματικής άσκησης, ως βασικές προϋποθέσεις εξασφάλισης της καλής σωματικής και ψυχικής υγείας των πολιτών.
Ρούσος Κωνσταντίνος
Επιμελητής Α΄ Παθολόγος της Παθολογικής Κλινικής της Νοσηλευτικής Μονάδας Νάουσας Γ.Ν. Ημαθίας
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος Βέροιας με το συνδυασμό του υποψηφίου Δημάρχου Βέροιας Ιωάννη Παπαγιάννη, «Δικαίωμα για νέα Βέροια»
