breaking news Νέο

Ένα ταξίδι στην αντίπερα όχθη, στα χωριά της Προύσας

  • Ένα ταξίδι στην αντίπερα όχθη, στα χωριά της Προύσας
  • Ένα ταξίδι στην αντίπερα όχθη, στα χωριά της Προύσας

Στο Τσάμπαζ

 

       Το Τσαμπάζοι ή Τσάμπαζ, ανήκε στην υποδιοίκηση Μιχαλιτσίου του νομού Προύσας. Στα αρχεία του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, διάβασα ότι στο χωριό κατοικούσαν 50 περίπου οικογένειες, οι οποίες πριν πολλά χρόνια είχαν εγκαταλείψει την περιοχή Καρπενησίου του νομού Ευρυτανίας και ήρθαν στη Μικρά Ασία αναζητώντας καλύτερη τύχη. Άλλοι πάλι αναφέρουν, ότι έφυγαν από την περιοχή τους, μη αντέχοντας τους διωγμούς και τις λεηλασίες των Αλβανών του Αλή Πασά.

Η εκκλησία του χωριού ήταν αφιερωμένη στην Αγία Ανάληψη του Σωτήρος Χριστού και βρισκόταν στη βορειοδυτική πλευρά του. Διέθετε αρκετή περιουσία με την οποία κάλυπτε τα έξοδα για τις διάφορες ανάγκες της.

Το σχολείο του χωριού ήταν πολύ μικρό, αρκούσε όμως για τους λίγους μαθητές που φοιτούσαν σε αυτό.  Το 1914, όπως όλα τα μικρά ελληνικά χωριά, υπέστη τις επιδρομές των Τσετών, οι οποίοι το λεηλάτησαν και ανάγκασαν τους κατοίκους να ζητήσουν προστασία σε άλλα μεγαλύτερα ελληνικά χωριά.

Στην είσοδο του χωριού διέκρινα την απογοητευτική κατάσταση που είχα συναντήσει στα περισσότερα χωριά που είχα ήδη επισκεφθεί. Παντού η ίδια ακαταστασία. Γκρεμισμένα παλιά σπίτια, μεγάλες απεριποίητες αυλές με έντονη τη δυσοσμία από τις κοπριές των ζώων.

Φθάνοντας στη μεγάλη πλατεία του χωριού, ρώτησα τους κατοίκους αν υπήρχε κάποιο στοιχείο ελληνικό που θα μπορούσα να επισκεφτώ. Μου απάντησαν αρνητικά και έτσι η παραμονή μας εκεί ήταν εξαιρετικά σύντομη.

 

Στο Τσεσνεήρι.

 

 Επόμενος σταθμός μας ήταν το χωριό Τσεσνεήρι ή Τσισνιήρ και στα ελληνικά Κρυοπηγή. Εκεί ο Εμίν Αγάς είχε ένα φίλο, ο οποίος μας περίμενε στο καφενείο.

Στη διαδρομή δε λέγαμε και πολλά πράγματα, διότι ήμασταν εξαντλημένοι από το τσιμπούσι της προηγούμενης νύχτας.

Μέσα σε λίγη ώρα φάνηκε το Τσεσνεήρι, σκαρφαλωμένο στις πλαγιές ενός τελείως φαλακρού βουνού. Από εκεί ο επισκέπτης έχει πανοραμική θέα σε όλη την περιοχή. Όχι ότι μπορεί να δει και κάτι το αξιόλογο… παντού υπήρχαν πέτρινοι λόφοι χωρίς κανένα δέντρο.

 

 Σύμφωνα με τα Αρχεία του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, οι 120 οικογένειες που το κατοικούσαν, με επί κεφαλής το σόι των Καραπαναγιώτηδων, κατάγονταν από τα Άγραφα, και οι περισσότεροι συγγένευαν μεταξύ τους.

Οι κάτοικοι των άλλων ελληνικών χωριών τους αποκαλούσαν Αγραφιώτες, κάτι που μαρτυρούσαν άλλωστε και οι ιδιωματισμοί στο λεξιλόγιο και η προφορά τους, που ήταν ολοφάνερα αγραφιώτικοι.

 Είχαν σχηματισμούς κυρίων ονομάτων, εντελώς άγνωστους στη Μικρά Ασία, προερχόμενους από αυτήν την περιοχή της Ελλάδας: Κωνσταντής, Κωνσταντάκης, Κίτσος, Μήτρος, Δημηρός, Γιαννακός, Θανασός, Βασίλαρος, Σταυρακός, Βασίλω, Χάϊδω, Μαριώ, Αστέρω κ.α. και επιπλέον, ανέφεραν συνεχώς την παροιμία ... «Αν μι δής κακατσίδα να μι πης», που τη συναντά κανείς μόνο στα Άγραφα.

Η παράδοση αναφέρει ότι, αφού εκτοπίστηκαν από τα μέρη των Αγράφων,  ήρθαν και εγκαταστάθηκαν σε αυτήν την περιοχή, αγοράζοντάς τη από έναν αγά ονόματι Χασάν. Οι διάφοροι μαχαλάδες του χωριού πήραν τα ονόματά τους, από τις οικογένειες που έμεναν εκεί, Χλερέικα, Παναγιωτέικα, Στρατελέικα και Μπαλτέικα.

Την κύρια πλατεία του χωριού την ονόμαζαν Ζαρζαβατικό, εξαιτίας του παζαριού που έκαναν εκεί μία φορά την εβδομάδα. Κατά τη διάρκεια των μεγάλων γιορτών, οργάνωναν γλέντια στην πλατεία και οι πιο θερμόαιμοι πυροβολούσαν στον αέρα μετατρέποντας τη σε πεδίο μάχης.

Η εκκλησία, που ήταν αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είχε κτιστεί το 1837 κοντά στην περιοχή Πέτρα με το μεγάλο βράχο της και διέθετε τρεις παπάδες. Εκεί, μετά τη Θεία Λειτουργία, συγκεντρώνονταν τα παλικάρια και συναγωνίζονταν στην πάλη. Στον δρόμο προς τη γειτονική Τσάμλυτζα, υπήρχε το Αγίασμα της Αγίας Παρασκευής, και κοντά στο Τσάμπαζ, το Αγίασμα του Αγίου Γεωργίου, τα οποία επισκέπτονταν συχνά οι κάτοικοι και άναβαν τα καντήλια τους.  

Στο Αγίασμα του ιδιαίτερα αγαπητού Αγίου Γεωργίου, οι άρρωστοι άφηναν μια κλωστή από τα ρούχα τους στο διπλανό θάμνο για να γιατρευτούν, μεταφέροντας προς αυτόν την αρρώστιά τους. Την ημέρα της γιορτής του είχαν το έθιμο να απελευθερώνουν κοκόρια στο βουνό, τα οποία περιφέρονταν ελεύθερα και έπεφταν θύματα των αγρίων ζώων.

Κοντά στο σχολείο του χωριού υπήρχε ένας ξενώνας, το «Αδελφάτο», όπως το αποκαλούσαν, με καφενείο και ξενώνα για τη φιλοξενία των επισκεπτών. Το είχαν κτίσει το 1908 και ήταν το στολίδι της περιοχής.

Κάτω από το χωριό, ήταν το ρέμα του Αγίου Γεωργίου, το οποίο όταν έβρεχε  μετατρεπόταν σε άγριο χείμαρρο που κατέβαζε πέτρες, κεραμίδια και πήλινους σωλήνες, απομεινάρια ενός παλιού κατεστραμμένου μοναστηριού.  Η περιοχή γύρω από το χωριό πρέπει να είχε κάποια αρχαιολογική σημασία. Στην περιοχή Κούκος, όπου υπήρχαν τα παλιά Τουρκικά νεκροταφεία, είχε βρεθεί μια μεγάλη μαρμάρινη κολώνα ύψους τριών μέτρων και στην περιοχή Κοτζά Ταρλά είχαν βρει απομεινάρια ενός παλιού οικισμού.

Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνταν κυρίως με την καλλιέργεια κρεμμυδιών, κουκουλιών και παντός είδους κηπευτικών. Στην περιοχή Λάκες παρήγαγαν τα καλύτερα κρεμμύδια της περιοχής, ενώ στην περιοχή με το όνομα Χατζή Βασίλη Σταλός, είχαν μεγάλα μποστάνια και παρήγαγαν τα περίφημα καρά καβούνια της Προύσας.

Οι Τσέτες εισήλθαν σε αυτό το χωριό στις 3 Ιουνίου του 1914 και το λεηλάτησαν. Μάταια οι Τούρκοι των διπλανών χωριών προσπάθησαν να αποτρέψουν το μοιραίο βοηθώντας τους να ξεφύγουν. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους βρήκαν προσωρινό καταφύγιο στην Τρίγλια. Όταν επέστρεψαν στο χωριό, διαπίστωσαν με μεγάλη έκπληξη ότι στα σπίτια τους είχαν εγκατασταθεί Τούρκοι πρόσφυγες από τη Μακεδονία. Ευτυχώς με την επιστροφή των κατοίκων απεχώρησαν χωρίς να δημιουργήσουν φασαρίες.

          Μπαίνοντας στο πυκνοκατοικημένο χωριό κατευθυνθήκαμε προς την πλατεία, όπου ήταν και το τζαμί. Τα περισσότερα από τα σπίτια και εδώ ήταν παλιά ελληνικά, προχείρως επιδιορθωμένα. Συναντήσαμε το φίλο του Εμίν Αγά, το Μουζαφέρ, ο οποίος αφού μας κέρασε τσάι, μας ξενάγησε στο χωριό.

«Το Τσεσνεήρι έχει σήμερα 70 σπίτια με 250 περίπου κατοίκους οι οποίοι κατάγονται από το χωριό Σάριγερ του Λαγκαδά.  Ασχολούμαστε, συνέχισε ο Μουζαφέρ «με την παραγωγή ρεβιθιών, καλαμποκιού, ζαρζαβατικών και κρεμμυδιών, ενώ παράλληλα εκτρέφουμε και πολλά ζώα».

 

Αυτό βέβαια δε χρειάστηκε να μας το πει ο Μουζαφέρ, διότι οι μυρωδιές των κοπριών είχαν προ ώρας κάνει αισθητή την παρουσία τους.

Διέκρινα μία βρύση που έμοιαζε ελληνική. Πλησίασα αμέσως και είδα μια μαρμάρινη επιγραφή..

 

                  «ΕΤΟΣ 1922, ΤΣΙΣΝΙΓΙΡΗ

                  ΤΗ ΕΥΓΕΝΗ ΦΡΟΝΤΙΔΙ ΤΗΣ ΤΟΤΕ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑΣ».

 

Σταμάτησα για να βγάλω φωτογραφίες. Καθετί «Ελληνικό» πρέπει να καταγράφεται και να φωτογραφίζεται. Είναι ο μόνος τρόπος για να παραμείνει αιώνια η κληρονομιά αυτή στις επερχόμενες γενεές. Γιατί στην πραγματικότητα, μέσα στα επόμενα χρόνια δε θα υπάρχει τίποτα από αυτά.

Αυτό συνέβη και στην Ελλάδα, όταν την δεκαετία του 1960 άρχισαν να κτίζονται καινούργια σπίτια, καταστράφηκε κάθε τούρκικο στοιχείο. Σήμερα μάταια οι Τούρκοι πρόσφυγες ψάχνουν να βρουν ένα δικό τους κτίσμα στα χωριά των προγόνων τους. Στην περιοχή Πέτρα υπάρχει ακόμη ο μεγάλος βράχος, λείπουν όμως τα παλικάρια που του έδιναν ζωή, διοργανώνοντας πάνω του αγώνες πάλης.

Φύγαμε για τη γειτονική Τσάμλυτζα, αφήνοντας πίσω τον ευγενικό Μουζαφέρ. Στο δρόμο για την Τσάμλυτζα τα φιλαράκια μου είχαν ξαναβρεί το κέφι τους. Κύριο θέμα των πειραγμάτων τους αυτή τη φορά, το χθεσινό τσιμπούσι.

«Εσύ ρε Γιώργο δε μας έλεγες ότι κάνεις δίαιτα και δεν πίνεις καθόλου αλκοόλ; Χθες μόνο εμάς δεν καταβρόχθισες», άρχισε  τα πειράγματα ο Σεφέρ.

«Αμ το τραγούδι; Ίδιος ο Ζεκί Μουρέν».

Πλησιάζαμε στο χωριό και δεν έδωσα σημασία στα πειράγματά τους. Αλλωστε είχαν δίκιο. Οτιδήποτε να μου βάλεις μπροστά μου δεν θα το αφήσω, είμαι σε θέση να καταβροχθίσω τα πάντα. Χθές με τέτοια πείνα που είχα έδωσα ρεσιτάλ. Αλλά και εκείνα τα παϊδάκια, οι μπαστουρμάδες, τα κεφτεδάκια, τα λουκάνικα, τα κάθε είδους μεζεκλήκια…. Και νεκρούς ανασταίνουν !!!!


ΤΣΕΣΝΕΗΡΙ.Η ΠΑΛΙΑ ΒΡΥΣΗ

Σύνδεση Συνδρομητή

Καλώς Ήρθατε! Συνδεθείτε στο λογαριασμό σας

Να με θυμάσε Ξεχάσατε τον κωδικό σας;

Δεν είστε συνδρομητής; Αίτηση Εγγραφής

Ξεχάσατε τον κωδικό σας

Αίτημα Εγγραφής