Μέρος 8ο

Β. ΤΑ ΖΩΠΥΡΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Στην ενότητα αυτή θα εξετάσουμε που λειτούργησαν σχολεία στον ελλαδικό – κατ’ εξαίρεση και στο Μικρασιατικό – Χώρο. Θ’ αρχίσουμε πρώτα απ’ τα Γιάννενα. Τα Γιάννενα και την Πάτμο ο ιστορικός της παιδείας μας Κων/νος Κούμας τα θεωρεί ως τα ανώτερα πνευματικά κέντρα της εποχής που εξετάζουμε: «Δύο όμως είναι αναμφιβόλως αι μεγάλαι (εστίαι) εκ των οποίων εμετωχεύθηκαν τα νάματα της ελληνικής γλώσσης και της παιδείας εις όλον το γένος, η νήσος Πάτμος και η Ηπειρωτική πόλις Ιωάννινα» (1).

ΙΩΑΝΝΙΝΑ:

Στα μέσα του 18ου αι. η πόλη των Ιωαννίνων υπολογίζεται ότι είχε πληθυσμό 40.000 κατοίκους θεωρούταν η μεγαλύτερη πόλη της ευρωπαϊκής Τουρκίας.

Μετά το 1711, όταν δημιουργούνται, με την εγγύηση της Ρωσίας, οι δύο παραδουνάβιες ηγεμονίες, οι Γιαννιώτες εμπορευόμενοι εγκαθίστανται εκεί. Αλλά και σε άλλα μέρη της Ευρώπης έχουν ιδρύσει παροικίες εμπορικές (Τεργέστη, Νεάπολη, Λιβόρνο, Μασσαλία, Λίβερπουλ). Η επαφή τους με τους Φαναριώτες θα γίνει πρόξενος μεγαλύτερης πνευματικής ανάπτυξης των Ιωαννίνων.

Για την πνευματική ακτινοβολία και την εθνική προσφορά των σχολείων των Ιωαννίνων ο δάσκαλος του Γένος Νεόφυτος Δούκας γράφει: «Εκ των σχολών των Ιωαννίνων εξερρύησαν ρύακες ικανοί να ποτίσωσι την διψώσαν Ελλάδα, και μάλιστα εν τω μεγίστω εκείνω αυχμώ. Ότι οι μαθηταί αυτών ως από μέσον του ποταμού οχετοί εχέοντο κατά πάσας τας πόλεις και καταρδεύοντες αυτάς με των λόγων τα πότιμα νάματα ανέστησαν σπέρματα πολλαπλάσια.

Κατά τον 18ο αι. όσοι εχρημάτισαν Έλληνες συγγραφείς υπήρξαν Ιωαννίται ή της Σχολής των Ιωαννίνων μαθηταί».

Ο ιστορικός Ιω. Φιλήμων λέει ότι «ο ιστορικός της Νέας Ελλάδος θέλει διαιωνίσει την ευγνωμοσύνην του Έθνους προς εκείνους, δια τας γενναίας προσπαθείας των οποίων έλαβον ύπαρξιν τα Γυμνάσια των Ιωαννίνων.

Τα σχολεία ταύτα διέχυσαν εις την Ελλάδα τα φώτα της φιλοσοφίας και επέφεραν την αναγέννησιν». Την αλήθεια αυτή έχουν υπογραμμίσει και άλλοι λόγιοι, όπως οι: Γρ. Παλιουρίτης, Νεόφυτος Δούκας, Παν. Αραβαντινός, Φάνης Μιχαλόπουλος κ.α.

Ο Φάνης Μιχαλόπουλος στο βιβλίo του, «Τα Γιάννενα και η Νεοελληνική Αναγέννηση» διαπιστώνει ότι: Εκεί ο ελληνικός μεσαίων, έδωσε την κρίσιμη μάχη προς το νεώτερο πνεύμα, ενώ σ’ όλα τα άλλα τα σχολεία δεν εδιδάσκοντο παρά τα κολλυβογράμματα, απεναντίας στα Γιάννενα παν ό,τι παρεδίδετο, παρεδίδετο με κατεύθυνση και  σύστημα.

Από της εμφανίσεως ιδίως του Αθαν. Ψαλίδα και του Ιωάννη Βηλαρά, των μεγάλων αυτών φωτοδηγών, η διδ/λία τοσούτον ενεωτέρισε, ώστε τα Γιάννενα καταστήθηκαν η εστία της εκπαιδευτικής και γλωσσικής επανάστασης».

Τέλος, θα παραθέσουμε και τα όσα για την εκπ/ση στα Ιωάννινα μας πληροφορεί ο Κ. Κούμας: «Εις την πόλιν των Ιωαννίνων χρεωστεί η Ελλάς την αναγέννησιν της παιδείας, όχι μόνο δια την σύστασιν και συντήρησιν των σχολείων των, αλλά δια την πολυμάθειαν των διδασκάλων, και το περισσότερον δια τον ζήλον, με τον οποίον περιέθαλπαν οι καλοί Ιωαννίται τους μαθητάς. Το πρώτον σχολείων ταύτης της πόλεως εκτίσθη περί το 1660 έτος, δια δαπάνης Μάνου Γκούμα, εκπατρίδου των Ιωαννίνων, και διετερήθη έως το 1820 έτος. Πρώτος διδάσκαλος αυτού εχρημάτισεν ο εντόπιος Βησσαρίων Μακρής, ιερομόναχος, μαθητής Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου εις Κων/λιν, οστις συνέταξε και τεχνολογίαν της Γραμματικής, κατ’ ερωταπόκρισιν, εκδοθείσαν πολλάκις εν Βεννετία. Ο Βησσαρίων απέθανε κατά το έτος 1699 και τον διεδέχθη άλλος σοφότερος συμπολίτης του, ο ιερεύς Γεώργιος Σουγδουρής. Ούτος εδιδάχθη και την Ελληνικήν και την Λατινικήν γλώσσαν εις την Βενετίαν. Συνέταξε δια τους μαθητάς του «Γραμματικήν» σύντομον, εκδοθείσαν πολλάκις εις Βενετίαν, και «Εισαγωγήν Λογικής» ήτις πολύν χρόνον εδιδάχθη εις τα ελληνικά σχολεία. Ο Μελέτιος μαρτυρεί ότι ο Σουγδουρής δια των μαθητών του διέδωκε την ελληνικήν γλώσσαν εις την πρότερον καταβεβαρμαρωμένην Ευρωπαϊκή Τουρκίαν. Σύγχρονος και συνδιδάσκαλός του ήτο ο Αναστάσιος ιερεύς Παπαβασιλείου, ος τις έδωκε νύξιν τινά της Γεωμετρίας εις τους μαθητάς του με μικρόν πονημάτιον εισαγωγικόν εις τας Μαθηματικάς γνώσεις. Πότε απέθανε ο Σουγδουρής είναι άδηλον, ίσως περί το 1715 έτος. Διότι κατά το έτος τούτο έφθασε εκ της Ιταλίας, άλλος, Ιωαννίτης και αυτός την πατρίδα, ο Ανθρακίτης Μεθόδιος…» (2).

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο Ανθρακίτης υπήρξε ένας φωτισμένος δάσκαλος ο οποίος δίδαξε τα Μαθηματικά και τη Γεωμετρία, θετικές επιστήμες που έλειπαν ως τότε από την εκπαίδευση. Για το σκοπό αυτό μετέφρασε βιβλία από την Ιταλική γλώσσα. Το έργο του προς αυτήν την κατεύθυνση το συνέχισε ο μαθητής και διάδοχός του ο Βαλάνος…

Σημειώσεις:

1. Κων/νος Κούμας, «Ιστοραίαι των ανθρωπίνων πράξεων», Βιέννη 1832 τ. ΙΒ’, σελ. 555
2. Κων. Κούμας, ό.π., σελ. 557
3. (Τα) ζώπυρα: αναμμένο καρβουνάκι διατηρημένο στη στάχτη που χρησιμεύει για την αναζωπύρωση της φωτιάς μτφ. ο,τιδήποτε αναζωογονεί, αναγεννά ή εμψυχώνει.

ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ

επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ