Μέρος 10ο
 

Β. ΤΑ ΖΩΠΥΡΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

(ΙΩΑΝΝΙΝΑ: συνεχίζουμε τα σχολεία των Ιωαννίνων)

Καπλάνειος Σχολή: Η Σχολή αυτή μπορεί να θεωρηθεί συνέχεια της Μαρουτσαίας. Το όνομά της το πήρε από το Ζώη Καπλάνη, Γιαννιώτη έμπορο στη Ρωσία, που το 1805 κατέθεσε τα απαραίτητα κεφάλαια για τη συγκρότηση και τη λειτουργία της Μαρουτσαίας Σχολής. Οι Γιαννιώτες όμως την ονόμασαν τιμητικά Καπλάνειο και την κατοχύρωσαν και με πατριαρχικό σιγίλιο, γι’ αυτό λεγόταν και «Πατριαρχιακή». Με λεφτά του Καπλάνη η Σχολή πλουτίστηκε με βιβλία και σύγχρονα όργανα διδασκαλίας. Τη φήμη όμως τη χρωστάει στον πρώτο δάσκαλό της τον Αθανάσιο Ψαλίδα που καταγόταν από τα Ιωάννινα και σπούδασε στην Ευρώπη. Αυτός όχι μόνο καινοτόμησε στη χρήση των οργάνων για το μάθημα της Φυσικής, αλλά ακόμα και πρωτοπόρησε στο ζήτημα της γλώσσας. Με την προοδευτική διδ/λία του ο Ψαλίδας ανύψωσε το γόητρο της Σχολής και κίνησε το θαυμασμό όλων των πνευματικών ανθρώπων του καιρού του, ακόμη και του Αλή Πασά. Ήλθε όμως σε αντίθεση με τους αντιδραστικούς Μπαλάνους και εν μέρει και με τον Ευγένιο Βούλγαρη. Στα 1820 διακόπηκε η λειτουργία της Σχολής.

Σχολεία του νησιού της λίμνης των Ιωαννίνων

Σχολή Φιλανθρωπινών ή Σπανού: Ιδρύθηκε το 1292.

Δίδαξαν ο Μ. Φιλανθρωπ8ινός (1505), ο Μακάριος Φιλανθρωπινός το 1534, ο Μάξιμος Πελοποννήσιος (1609-1615). Το 1642 παρουσιάζεται δάσκαλος και δ/ντής της Σχολής ο Ιω. Φιλανθρωπινός και πριν το τέλος της λειτουργίας της ο Σπανός. Η Σχολή λειτούργησε μέχρι το 1758. Πολλοί από τους μαθητές της αναδείχτηκαν αξιόλογοι συγγραφείς και λόγιοι.

Σχολή της Μονής Στρατηγοπούλου ή Ντήλιου: Δάσκαλοι της αναφέρονται οι Μακάριος Τσεχούλης (1525), ο Γεράσιμος Τσελής κ.α. Οικονομικός Χορηγός της Σχολής, που δεν ξέρουμε ούτε πότε άρχισε ούτε πότε τελείωσε τη λειτουργία της, ήταν ο Γιαννιώτης έμπορος στη Βενετία Γ. Ντήλιος, από τον οποίο πήρε και το όνομα «Ντήλιου».

Εδώ στο νησί της λίμνης των Ιωαννίνων λειτούργησε (1874) και η Αββακούμειος Ιερατική Σχολή, για την οποία όμως δε διαθέτουμε στοιχεία. Μια που βρισκόμαστε όμως στην Ήπειρο, ας εξετάσουμε και πού αλλού λειτούργησαν εκεί σχολεία:

Σχολεία της περιοχής Ζαγορίου:

Στο Ζαγόρι που αποτελείται από 46 κοινότητες, λειτούργησαν από πολύ πρώιμα σχολεία, χάρη στη φιλομάθεια και τη φιλογένεια των κατοίκων του.

Σπουδαιότερα από τα σχολεία του Ζαγορίου υπήρξαν στα χωριά Κουκούλι, Καπέσοβο, Μονοδένδρι, Βίτσα, Σουδενά, Πάπιγκο, Αρτσίστα, Νεγάδα, Τσεπέλοβο, Λιασκοβέτσι κ.α. Γράφει σχετικά γι’ αυτά ο Ι. Λαμπρίδης: «Μικραί φωτειναί εστίαι, εκτός από τα σχολεία των μοναστηρίων, υφίσταντο και εις διάφορα χωρία του Ζαγορίου από τα πρώτα έτη της αλώσεως».

Πράγματι σε όλα σχεδόν τα χωριά του Ζαγορίου λειτουργούσαν σχολεία από τη 16η εκατονταετηρίδα, από δε τη 17η ιδρύθηκαν και ελληνικά. Στα σχολεία αυτά που ήταν πλουτισμένα με πλούσιες βιβλιοθήκες, χάρη στα διάφορα κληροδοτήματα και τις δωρεές των κατοίκων του Ζαγορίου, εκτός των άλλων μαθημάτων διδασκόταν και μια ή δύο ξένες γλώσσες. Λειτουργούσαν μάλιστα τόσο αποτελεσματικά ώστε οι μαθητές τους, όταν πήγαιναν στη Ζωσιμαία Σχολή, κατατάσσονταν, πολλές φορές ύστερα από εξετάσεις, αντί της Α’ και Β’ στην Γ’ τάξη του Γυμνασίου. Από τις αρχές του 19ου αι. στα σχολεία αυτά είχαν συσταθεί και λειτουργούσαν συστηματικά και παρθεναγωγεία.

Αξιόλογα σχολεία όμως λειτούργησαν και σε άλλες πόλεις και κωμοπόλεις της Ηπείρου εκτός από τα Ιωάννινα, όπως: Στην Άρτα ιδρύθηκε το 16ο αι. σχολείο. Ο Μανολάκης Καστοριανός, με προτροπή του πατριάρχη Ιεροσολύμων Νεκταρίου, ανασυνέστησε και τη Σχολή της Άρτας το 1669 «κατωχυρώσας αύτην, ο ίδιος ο Μανολάκης, δια σιγιλίου». Και ο μητροπολίτης Άρτας έδωσε 2.000 γρόσια και την εκκλησία της Μητροπόλεως μετά της ενορίας της.

Της Πρέβεζας επίσης το σχολείο το οποίο αναμορφώθηκε μετά την απομάκρυνση των Ενετών, της Ζίτσας, της Κόνιτσας, της Παραμυθιάς, της Πάργας, του Αργυροκάστρου, των Δολιανών, των Δρυμάδων, του Δελβινακίου, της Αυλώνας, του Βερατίου, των Τζουμέρκων, των Καλαρρυτών και του Μετσόβου που λειτούργησε από τις αρχές του 18ου αι. και στο οποίο δίδαξε για ένα διάστημα και ο πολύς Νεόφυτος Δούκας, ο οποίος σ’ όλη του τη ζωή διατήρησε αλληλογραφία με τους Μετσοβίτες και πάντοτε τους εμψύχωνε και τους συμβούλευε «όσον πλουσιώτερον γίνεται το σχολείον, τοσούτον έξει περισσοτέρας πηγάς εις το να κάμη άνδρας των οποίων η φήμη να ηχή, εις όλας τας αγοράς των εμπορικών πόλεων πανταχού, εν οις πραγματεύεσθε…». Δεν παρέλειπε να τους τονίζει πάντοτε ότι η μόρφωση προσδίδει σύνεση αλλά και πλούτο στον άνθρωπο. (Στο επόμενο θα συνεχίσουμε με δύο σημαντικές πόλεις: Τη Μοσχόπολη και την Κορυτσά).

ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ

επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

Συνεχίζεται