breaking news Νέο

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Μέρος 20ο

 

Β. ΤΑ ΖΩΠΥΡΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

(ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ συνέχεια)

 

Άγραφα: Τα Άγραφα είναι μια απομονωμένη και απρόσιτη περιοχή (Από Β προς Ν 60 χιλ. σε ευθεία γραμμή και από Δ προς Α 75), δημιουργεί από τα βυζαντινά ακόμη χρόνια ως την Επανάσταση του 1821 μια λιγότερο ή περισσότερο δική της ζωή: γίνεται μια από τις λαμπρότερες εστίες ελευθερίας στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, αναπτύσσεται εδώ μια αξιόλογη παιδεία και γνωρίζει άνθηση η θρησκευτική ζωγραφική.

Με τη συνθήκη του Ταμασίου (1525) επαναβιώνεται επίσημα μια αυτονομία που της είχαν παραχωρήσει οι Τούρκοι επί Μουράτ Β’ (1421-1451).

Από το 17ο αι. με τη βοήθεια φωτισμένων ανθρώπων, λαϊκών και κληρικών (Ευγένειος ο Αιτωλός, Αναστάσιος Γόρδιος, Σέργιος Μακραίος, Ευγένιος Γιαννούλης κ.π.α.) αρχίζουν να ιδρύονται Σχολές ανώτερες και κατώτερες, που εξελίσσονται σε σπουδαία κέντρα παιδείας και φυτώρια δασκάλων του Γένους. Κέντρα παιδείας γίνονται την ίδια εποχή και οι 22 Μονές των Αγράφων.

Τα σχολεία των Αγράφων μπορούν να θεωρηθούν από τις σπουδαιότερες εστίες του ελληνισμού (ισάξια των Ιωαννίνων), των Αθηνών, της Χίου, της Πάτμου, της Κων/λης, της Αδριανούπολης, της Αθωνιάδας των καλών της ημερών).

Εκείνος που μόχθησε για την παιδεία στο χώρο των Αγράφων είναι ο Ευγένιος Γιαννούλης (1590-1682), είναι ο Ρουμελιώτης αγωνιστής του λαϊκού διαφωτισμού, ο πνευματικός πατέρας της περιοχής Αγράφων.

Χειροτονήθηκε διάκος στο μοναστήρι της Τατάρνας και στα 1619 έγινε Πρεσβύτερος, δουλεύοντας όμως με μεγαλύτερη ακτινοβολία από την οποία τράφηκε και η μεγάλη φυσιογνωμία του Πατροκοσμά. Υπήρξε αρχηγός μεγάλης Σχολής. Δε σπούδασε στο εξωτερικό· έκαμε όμως λαμπρές σπουδές στην Ελλάδα. Στο σχολείο της Βαρνάκοβας είχε δ/λο τον Νικόδημο Καβάσιλα, στην Κων/λη το Μελέτιο Συρίγο. Στο Σινά και στο Άγιο ΄Ορος συμπλήρωσε τις σπουδές του. Τεράστια ήταν τα προσόντα του και η σοφή του κατάρτιση. Την παιδεία του δεν την είδε σα μέσον αυτοανάδειξης, αλλά σαν δώρο προορισμένο για την κοινή ωφέλεια.

«Σ’ ένα λαό χειμαζόμενο, ορεσίβιο, ακαθοδήγητο, εγκαταλελειμμένο και πάμπτωχο, όπως ήταν οι συμπατριώτες του, ο ρόλος του ήταν σημαντικός. Και σ’ αυτόν τον ρόλο κατέθεσε τις αρετές, το ήθος και τις γνώσεις του αναλώνοντας σεμνά τον εαυτό του» (1). Ο Ευγ. Αιτωλός σχολάρχεψε στην Άρτα, στο Αιτωλικό και στο Μεσολόγγι, αργότερα πήγε στο Καρπενήσι.

Και το Καρπενήσι ανήκει στην περιοχή των Αγράφων.

Οι Σχολές της επαρχίας Καρπενησίου ήταν οι εξής:

  1. – Για ανώτερη μόρφωση: α) του Καρπενησίου, ιδρύεται στα 1645 από τον Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό, που σχολαρχεί σ’ αυτήν για 16 χρόνια. Εδώ διδάσκουν ο Αναστάσιος Παντοδύναμος, ο Ιάκωβος, κατόπιν επίσκοπος Λιζάς και Αγράφων, ο Αναστάσιος Παπαδημήτρης Χρυσάφης, ο Παπαπέτρος ο Ιθακίσιος (1784-1814), ο Ιγνάτιος ο Χατζηπολυζώης κ.α. Η Σχολή καταστράφηκε κατά τα Ορλοφικά  ξαναλειτούργησε για λίγο καιρό με εράνους (1816-1819), ανασυστάθηκε και το 1821 καταστράφηκε από τους Τούρκους.

β) Της Αγίας Παρασκευής των Βρανιανών Αγράφων. Αυτή που ονομαζόταν και «Ελληνομουσείον Αγράφων», ιδρύθηκε επίσης από τον Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό, ο οποίος ενώ πήγε εκεί για να ξεκουραστεί το 1601, υποχρεώθηκε – για το λόγο ότι παρουσιάστηκαν πολλοί μαθητές – να μεταβάλει την «ηλιοστερήν Γούβαν» (όπως ονόμαζε το χώρο εκείνο των Αγράφων) σε ακτινοβόλα πνευματική εστία του Ελληνισμού. Οι σπουδαιότεροι διάδοχοι του Γιαννούλη ήταν: ο Αναστάσιος Γόρδιος ο Βρανιώτης (1654-1729), που είχε σπουδάσει κλασική γραμματεία και ιατροφαρμακευτική στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας από το 1729 ως το 1733 ο «πολύς εν σοφία», κατά τον Μακραίο, ο εκ Φουρνά Θεοφάνης (17ος – 1784) κ.α.

Τόσο η παραπάνω Σχολή όσο και του Καρπενησίου, είχαν πλουσιότατες βιβλιοθήκες, που διαλύθηκαν και καταστράφηκαν κατά την περίοδο της Ελλ. Επανάστασης.

γ) Της Φουρνάς (π. δήμου Κτημενίων). Τη Σχολή αυτή ίδρυσε στα 1743, αρχικά μόνο για κοινά γράμματα, ο ιερομόναχος αγιογράφος Διονύσιος   αργότερα όμως την ανέδειξε ο Θεοφάνης σε Σχολή για ανώτερη μόρφωση.

Απ’ αυτήν βγήκαν μαθητές αντάξιοι του δασκάλου τους, όπως ο Σέργιος Μακραίος, που σχολάρχησε στην Πατριαρχική Ακαδημία της Κων/λης, ο Γ. Δημητριάδης στη Σχολή του Ιασίου, ο Κύριλλος στη Σχολή Κοζάνης, ο αρχιμανδρίτης Ιωσήφ στη Σχολή Αγίας Τριάδας Ευρυτανίας.

Μετά το θάνατο του Θεοφάνη (1784) η Σχολή έπεσε σε παρακμή.

δ) Της Μονής Προυσού. Πιθανόν αυτή η Σχολή να λειτούργησε από τα μέσα του 17ου αι. γι’ αυτήν δεν έχουμε πολλά στοιχεία. Υπάρχει στο Μοναστήρι απόδειξη για καταβολή μισθού σε δ/λους.

(Στο επόμενο θα αναφέρουμε και τα μέρη όπου λειτούργησαν σχολεία για τα κοινά γράμματα στην περιοχή Αγράφων).

 

Σημείωση:

  1. – Μιχαήλ Περάνθης, Ελληνική Πεζογραφία, τ. Α’, σελ. 466

 

ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ

επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

 

Συνεχίζεται


Σύνδεση Συνδρομητή

Καλώς Ήρθατε! Συνδεθείτε στο λογαριασμό σας

Να με θυμάσε Ξεχάσατε τον κωδικό σας;

Δεν είστε συνδρομητής; Αίτηση Εγγραφής

Ξεχάσατε τον κωδικό σας

Αίτημα Εγγραφής