Μέρος 22ο
Β. - ΤΑ ΖΩΠΥΡΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Δημητσάνα: Υπήρξε σημαντικό πνευματικό και αγωνιστικό κέντρο στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και στην επανάσταση του '21. Στις Σχολές της φοιτούν σημαντικές προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και ο Γρηγόριος ο Ε'. Στα 1764 ιδρύεται εδώ Βιβλιοθήκη από τους μοναχούς Αγάπιο Λεονάρδο και Γεράσιμο Γούνα, και στεγάζεται σε κτίριο που βρίσκεται στη θέση της σημερινής βιβλιοθήκης.
Ο άρχοντας από το Βυζάντιο Ιω. Λαμπαρδόπουλος ιδρύει εδώ, στα Ν. της Δημητσάνας, σε χαράδρα του ποταμού Λούσιου το ιστορικό Μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Φιλοσόφου, που οι καλόγεροί του είναι δάσκαλοι και επί αιώνες διαδίδουν την παιδεία στην Πελοπόννησο και κρατούν αναμμένο το δαυλό της επανάστασης και της ελευθερίας. Η συστηματική όμως εκπαίδευση στη Δημητσάνα αρχίζει να αναπτύσσεται από το 1764, όταν επιστρέφει σ' αυτήν ο Γεώργιος Γούνας και ο Χατζή – Αγάπιος (Ασημάκης Λεονάρδος) οι οποίοι θέτουν τις βάσεις μιας σωστής Σχολής με υπόδειγμα τα Δυτικά Πρότυπα. Τη Σχολή αυτή την ονομάζουν «Φροντιστήριον των Ελληνικών Γραμμάτων». Στην αρχή στεγάζεται στη Μονή Φιλοσόφου κι αργότερα στη Δημητσάνα, κοντά στην εκκλησιά της Αγίας Κυριακής σ' ένα μισθωμένο σπίτι. Η φιλομάθεια όμως των κατοίκων της Δημητσάνας τους αναγκάζει να συγκεντρώσουν χρηματικό ποσό και στα 1769 αρχίζουν το χτίσιμο της μεγάλης Σχολής, που σταματά για χρόνια, λόγω των Ορλωφικών. Η λειτουργία της αρχίζει ξανά στα 1781 με τον Αντώνιο Αντωνόπουλο που διδάσκει στη Σχολή 32 ολόκληρα χρόνια. Κατά την περίοδο 1781-1812 η βιβλιοθήκη της Σχολής πλουτίζεται με πλήθος βιβλίων και χειρόγραφων κωδίκων, που στέλνουν σ' αυτήν οι ξενιτεμένοι Δημητσανίτες και το Πατριαρχείο Κων/λεως. Στη Σχολή φοιτούν εκατοντάδες μαθητών, στον ξενώνα της, που έχει δυνατότητα στέγασης μέχρι 300 μαθητών, διαμένουν οι προερχόμενοι εκτός Δημητσάνας. «Ο ξενώνας στη Δημητσάνα ανοικοδομείται το 1764 στον περίβολον του ναού της Αγίας Κυριακής, οικία πολύδομος και λίαν ευρύχωρος προς διδασκαλίαν 300 μαθητών και κατοικίαν των διδασκάλων και των υπηρεσιών» (1).
Από τους μαθητές της Σχολής αυτής πολλοί γίνονται Πατριάρχες, μητροπολίτες, επίσκοποι, ιερείς, οι οποίοι συνεχώς με δωρεές πλουτίζουν τη βιβλιοθήκη της Σχολής με συγγράμματα, έτσι που γίνεται η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη βιβλιοθήκη της Ελλάδας.
Εκπαιδευτήρια στην Πελοπόννησο
Ελέγχοντας τις αρχειακές πηγές διαπιστώνουμε ότι στις 25 περιφέρειες (καζάδες) του Τουρκοκρατούμενου Μοριά λειτουργούσαν 41 φανερά σχολεία που πρόσφεραν δωρεάν παιδεία με τη φροντίδα και των κοινοτικών αρχόντων· αυτα ήσαν:
Ναυπλίου (1766, Σιγίλιον Πατριάρχου Σαμουήλ Χαντζερή).
Τριπολιτσάς (1766, Πατριαρχιακή Επιστολή Σαμουήλ Χαντζερή για εράνους υπέρ του σχολείου).
Άργους (1760, Μαρτυρία Αμβροσίου Φραντζή για το σχολάρχη Εμμανουήλ Τροχάνη).
Αγίου Ιωάννου (1790, Μαρτυρία για το δάσκαλο Δημ. Πλατανίτη)
Δημητσάνας (1764, Κτιτορικό Σιγίλιο).
Καλαβρύτων (1760, Μαρτυρία για δάσκαλο Παρθένιο).
Μονεμβασιά (1763, Συνοδική Επιστολή Πατριάρχη Σαμουήλ Χαντζερή και μαρτυρία για τη δωρεά – χορηγία Νικολάου Χρυσοσπάθη (Χρυσογιάννη).
Μυστρά (1767, Μαρτυρία για κληροδότημα Εμμανουήλ Λεώπουλου 2.000 γροσίων).
Καλαμών (1788, Μαρτυρία Κων/νου Κούμα).
Μαγουλιανής (1800, Μαρτυρία Φωτάκου).
Πατρών (1758, Σιγίλιο π. Σαμουήλ Χαντζερή).
Πύργου (1800, Μαρτυρία Πουκεβίλ).
Κρανιδίου (1804, Μαρτυρία για το δ/λο Γρηγόριο).
Αιγίου (1800, Μαρτυρία για τους δ/λους Γεωργ. Δενδρινό, Βενέδικτο Πάριο και Αλέξανδρο Ταμπουράκη).
Βιτίνας (1804, Σιγίλιο Καλινίκου Δ').
Στερνίτσης (1790, Σιγίλιο Νεοφύτου Ζ').
Ακόβων (1806, Μαρτυρία για το δ/λο Διαμαντή Παπαγιαννόπουλο, μετέπειτα επίσκοπο Δανιήλ).
Λαγκαδίων, (1799, Σε Αθωνικό Χειρόγραφο).
Πολιανής Καλαμών, (1819, χορηγία Παπαφλέσσα 1000 γροσίων ετησίως «υπό τον όρον να συνεισφέρουν όλοι οι κάτοικοι»).
Πολιανής Τριπόλεως (1800 (;) αίτηση κατοίκων).
Σοπωτού (1796, Κληροδότημα Αθαν. Τσίπουρα).
Γαργλιάνων (1812, Μαρτυρία για το δ/λο Καλλίνικο Καστόρχη).
Ζυγοβιστίου (1791, Μαρτυρία για το δ/λο Αβράμιο).
Νησίου Μεσσήνης (1813, Μαρτυρία για τον ανώτερο δ/λο που πηγαίνει εκεί).
Τρικάλων Κορινθίας (1732, Σιγίλιο Χρύσανθου Νοταρά, π. Ιεροσολύμων).
Καρύταινας (1818, Μαρτυρία γαι το δ/λο Ιω. Σακελλαριάδη).
Πραστού (1760, Μαρτυρία Αμβροσίου Φραντζή, για το σχολάρχη Εμμ. Τροχάνη). (2)
Σημειώσεις:
- - Ιστορία Ε.Ε., εκδοτ. Αθηνών, τ. ΙΑ', σ. 311 (β' στήλη)
- - Μέχρι τώρα δε φαίνεται να ευσταθεί το παρακάτω σχόλιο για την παιδεία στην Πελοπόννησο του «Λόγιου Ερμή»:
«Η Πελοπόννησος κατά το χιλιοστόν οκτακοσιοστόν έτος ήρχισε να ξυπνά από τον βαθύν ύπνο της αμαθείας, εις ον προ καιρού εκοιμάτο ατάραχος» (Ιστορία Ε.Ε. εκδ. Αθηνών, τόμ. ΙΑ', σελ. 309).
ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ
επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ
Συνεχίζεται
