breaking news Νέο

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Μέρος 24ο

 

Β. - ΤΑ ΖΩΠΥΡΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Η Κρήτη: (συνέχεια από το προηγούμενο)

Ύστερα από πολυχρόνια γιγαντομαχία (1648-1669) ο Χάνδακας (Ηράκλειο) πέφτει στα χέρια των Τούρκων. Η άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών που είχε φθάσει σε τόσο υψηλό επίπεδο, διακόπτεται, αλλά δεν εξαφανίζεται.

Και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας (1669-1912), το κρητικό πνεύμα όσο κι αν ταπεινώνεται, όσο κι αν διώκεται δεν μπορεί να σβήσει. Υποχωρεί η παιδεία, μα δεν εξαφανίζεται παντελώς. Στοιχειώδη σχολεία δε λείπουν, αλλά Σχολές του μεγέθους και της ακτινοβολίας της προηγούμενης περιόδου δε λειτουργούν. Κάποια ανώτερα σχολεία, ελάχιστα θα λειτουργήσουν υποστηριζόμενα γεννναίως από τις συντεχνίες της Κων/λης. Από τον Πατριάρχη, το Σιναίο Κων/ντιο Α' στα 1815, γίνεται κάποια προσπάθεια να λειτουργήσει και εδώ, όπως στην Κων/λη, κάποια Σχολή αλληλοδιδακτική, για τη διδ/λία των ελληνικών μαθημάτων, μα δεν καρποφορεί, γιατί οι συνθήκες αυτήν την εποχή στην Κων/λη δεν είναι ευνοϊκές. Οι λίγες προσπάθειες που καρποφόρησαν, όπως είπαμε πιο πάνω, με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να πιστεύσουμε ότι είναι συνέχεια αδιάσπαστη της προηγούμενης.

Η Πάτμος:

Ενωρίς στη Μονή της Πάτμου σημειώθηκε αξιόλογη προσπάθεια να υπηρετηθεί η Παιδεία με τρόπο επίμονο. Ο λόγιος μοναχός, ηγούμενος της Μονής κατόπιν και τελικά μητροπολίτης Λαοδικείας, Νικηφόρος Χαρτοφύλας (+1628) παραδίδει σε μικρό κύκλο σπουδαστών μαθήματα ελληνικής φιλολογίας. Από τους μαθητές του ξέρουμε τους μετέπειτα οφφικιάλιους του Πατριαρχείου τον «μέγαν δομέστικον» και τον Μιχαήλ Κράλη τον «πρωτοκανόναρχον», «εξαετίαν (1596-1602) τω σοφώ Νικηφόρω κατά Πάτμον φοιτήσαντα και των λόγων εκείνου ες κόρον κατακτρυφήσαντα», κατά τη μαρτυρία του Μάξιμου Πελοποννησίου.

Ας σημειωθεί ότι ο Νικηφόρος είχε συγκροτήσει στην Πάτμο αξιόλογη βιβλιοθήκη με χειρόγραφα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ή όπως έγραφε ο ίδιος μ' έργα «των ημετέρων... (και) των θύραθεν των πριν των ημετέρων».

Το σχολείο της Πάτμου που ιδρύεται στα 1713 από το λόγιο μοναχό Μακάριο Καλογερά με την οικονομική υποστήριξη του Φαναριώτη Μανολάκη Υψηλάντη και της συντεχνίας των γουναράδων Κων/λεως, εξελίσσεται σε πραγματικό διδασκαλείο του Γένους και αποκτά τεράστια φήμη. Από τα μέσα του 18ου αι. λειτουργεί στη Σχολή χωριστό τμήμα για τα φιλοσοφικά και τα θεολογικά μαθήματα με επικεφαλής τον Ευγένιο Βούλγαρη.

Το σχολείο της Πάτμου, η περιβόητη «Πατμιάδα» εξέθρεψε εκατοντάδες μαθητών από τους οποίους διακρίθηκαν αργότερα ως λόγιοι και κληρικοί πολλοί από αυτούς.

Αν και από τα τέλη του 16ου αι. αναφέρεται ως δάσκαλος στην Πάτμο ο Κρητικός Νικηφόρος Χαρτοφύλακας, όπως αναφέρουμε πιο πάνω, συστηματική Σχολή προ του 1713 δεν υπάρχει στην Πάτμο. Κανονικά αρχίζει τη ζωή της η Σχολή από το 1713. Ο πρώτος σχολάρχης της ο Μακάριος έχει μαθητεύσει στην Πατριαρχική Ακαδημία της Κων/λης, μερικοί υποστηρίζουν ότι είχε κάνει σπουδές, και στο Βουκουρέστι.

Με προτροπή του έξοχου ιεροκήρυκα Αγαπίου Βουλισμά (πέθανε στα 1739), έρχεται στην Πάτμο και ιδρύει τη Σχολή κοντά στο Σπήλαιο της Αποκάλυψης, βοηθούμενος οικονομικά από τους παράγοντες που αναφέραμε στην αρχή. Εκεί ανεγείρει και κτίριο ευρύχωρο και άνετο με μεγάλη αίθουσα διδ/λίας και με μεγάλο αριθμό δωματίων, για να διαμένει ο ίδιος και οι μαθητές του, ο αριθμός των οποίων αυξήθηκε τόσο ώστε «μη έχειν που κατοικήσαι εν τω σχολείω». Οι μαθητές αυτοί προέρχονται όχι μόνο από την Πάτμο, αλλά και από τα γύρω νησιά, τη Θεσ/κη, την Πελοπόννησο, την Κρήτη, την Κύπρο, τη Σμύρνη, την Κύζικο, την Κων/λη και από άλλα μέρη. Το πλήθος των μαθητών επιβάλλει την επέκταση της Σχολής, που πραγματώνεται στα 1729 με νέα δαπάνη του Κων/πολίτη Μανολάκη Καστοριανού, ο οποίος συνεχίζει να ενισχύει οικονομικά την Πατμιάδα.

Το 1729 ο πλούσιος έμπορος Μανολάκης Καστοριανός «καταλαβών το... εν τη νήσω Πάτμω φροντιστήριον των ελληνικών μαθημάτων ένδον της Αποκαλύψεως, πλήθει μεν μαθητών... την οίκησιν ουκ εξαρκούσαν έχον προς την των μαθητευόντων ανάπαυσιν, ικανόν συνελθόντων εκ των πέριξ νήσω και αλλαχόθεν... ανήγειρε και οικοδόμησεν εκ βάθρων ιδίαις δαπανήμασιν έτερον σχολείον, ου μακράν απέχον της ρηθείσης Αποκαλύψεως, ικανόν και ευμέγεθες προς την των μαθητευομένων μετ' αναπαύσεως οίκησιν και ησύχιον σπουδήν, δειμαμενος εν αυτώ κελλία και και καταλύματα ικανά και ευρύχωρα και περιοχήν εξαρκούσαν» (1).

 

Σημείωση:

  1. - Ιστορία Ε.Ε., ό.π., τ. /Α', σελ. 311

 

ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ

επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

 

Συνεχίζεται


Σύνδεση Συνδρομητή

Καλώς Ήρθατε! Συνδεθείτε στο λογαριασμό σας

Να με θυμάσε Ξεχάσατε τον κωδικό σας;

Δεν είστε συνδρομητής; Αίτηση Εγγραφής

Ξεχάσατε τον κωδικό σας

Αίτημα Εγγραφής