breaking news Νέο

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Μέρος 25ο
 

Β. – ΤΑ ΖΩΠΥΡΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Πάτμος (συνέχεια από το προηγούμενο)

Ο Μακάριος διευθύνει τη Σχολή ως το θάνατό του (1737), τον διαδέχεται ο ιερομόναχος Γεράσιμος ο Βυζάντιος, ο πνευματικός πατέρας του Ευφραίμ του Αθηναίου, πατριάρχου Ιεροσολύμων (1766-1771). Στο μεταξύ μετά το θάνατο του Γεράσιμου, εξ αιτίας της πανώλης που ενσκύπτει στο νησί, οι μαθητές της Σχολής ελαττώνονται αφάνταστα (μένουν μόνον είκοσι). Η Πατμιάδα βρίσκει την παλιά της αίγλη στο πρόσωπο του Πάτμιου Δανιήλ Κεραμέα που αναλαμβάνει τη διεύθυνσή της. Ο Δανιήλ έχει διατελέσει στην Κων/λη οικοδιδάσκαλος πολλών διακεκριμένων οικογενειών του Φαναρίου. Για την ανάπτυξη της Σχολής συμβάλλει οικονομικά και ο πλούσιος και φιλόμουσος Μανολάκης Καστοριανός ή Καστορέας, ομογενής από την Κων/λη, σε τρόπο ώστε η Σχολή με τη μεταρρύθμιση του 1769 να γίνει «Κοινή του Γένους Σχολή».

Από την εποχή του Δανιήλ μέχρι την Ελληνική Επανάσταση η Πατμιάδα θεωρείται ως η επιφανέστερη των ελληνικών Σχολών. Προστρέχουν σ’ αυτήν δεκάδες μαθητές απ’ όλες τις περιοχές του ελληνισμού. Μα, ο Δανιήλ είναι αρκετά ηλικιωμένος. Χρειάζεται βοήθεια. Το Πατριαρχείο επιχορηγεί την Πατμιάδα με 400 γρόσια το χρόνο, για να μισθοδοτείται υποδιδάσκαλος στη Σχολή, ο οποίος θα βοηθά το Δανιήλ στα καθήκοντά του.

Συνδιδάσκαλος του Δανιήλ αναλαμβάνει ο Μισαήλ Μαργαρίτης ο Πάτμιος, ο οποίος έχει διδάξει για ένα διάστημα στη Σχολή της Σίφνου και ο οποίος ύστερα από το θάνατο του Δανιήλ σχολάρχησε στην Πατμιάδα. Άλλοι δάσκαλοι της Σχολής υπήρξαν οι: Κύριλλος Σγουρομαλλινός, Παϊσιος Καραπατάς, Παϊσιος Μαζαράκης κ.α.

Στη Σχολή εκτός από τα φιλολογικά, φιλοσοφικά, και θεολογικά μαθήματα, διδάσκεται και η ρητορική. Μεταξύ των μαθητών που αποφοίτησαν από τη Σχολή και διακρίθησαν είναι οι: Χίοι Κων/νος Γορδάτος και Μιχαήλ Βούτος, Βασίλης Κουταλιανός, οι μοναχοί Ιάκωβος, Αρσάνιος και Αλέξιος από τον Τύρναβο της Θεσσαλίας, ο μητροπολίτης Λαρίσης Γαβριήλ, ο Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης, ο Ρώσος Βασίλ. Bavskiv (κατόπιν καθηγητής της Ακαδημίας του Κιέβου), ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Ιάκωβος και πολλοί άλλοι, κληρικοί και λόγιοι.

Αξίζει, επιλογικά, να πούμε μερικά λόγια για τον Μακάριο, τον πρώτο Σχολάρχη της Πατμιάδας.

Ο Μακάριος (;-1737) γεννήθηκε στην Πάτμο. Με το παράδειγμα και τη διδ/λία του ο Μακάριος όρισε την πορεία της Σχολής, τέτοια, που να δημιουργηθεί παράδοση μοναδική στην Πάτμο.

Με τη διδαχή αλλά και τη συγγραφή του καλλιέργησε τις ψυχές πολλών διψασμένων χριστιανών για τη μάθηση, δουλεύοντας ακούραστα ως την τελευταία πνοή της ζωής του.

Για τη ζωή του Μακαρίου μας άφησαν πολλά στοιχεία ο Ευφραίμ ο Αθηναίος, ο Κ. Σάθας στη «Νεοελληνική Φιλολογία» του, ο Μ.Η. Μαλανδράκης στο έργο του «Η Πατμιάς Σχολή», Αθήνα 1911, ο Θ.Χ. Φιλαδελφέας στην εφημερίδα του Παρνασού (1902), ο Β. Σφυρόερας άρθρο στη ΜΠΕ, επίσης ο Κ. Κούμας στο έργο του, ό.π., σελ. 555 γράφει αρκετά για την Πατμιάδα.

Χίος:

Κατά τα μέσα του 16ου αι. η υπό Γενοβέζικη κατοχή Χίος διαπρέπει στο εμπόριο και σιγά – σιγά διαπρέπει και στην παιδεία.

Γίνεται το πιο σπουδαίο πνευματικό κέντρο κύκλου ανώτερων σπουδών του ελληνικού χώρου, αναδεικνύοντας, δασκάλους, λογίους, κληρικούς, κωδικογράφους, εκδότες.

Από τα 1533 και ως τα 1564 διδάσκει εκεί με κάποιες διακοπές ο Ζακύνθιος Ερμόδωρος Λήσταρχος. Στη Χίο δίδαξαν επίσης ο Θεολόγος και μοναχός Παχώμιος Ρουσάνος, Ζακύνθιος κι αυτός: ιεροκήρυκας και συγγραφέας πολλών ηθικοδιδακτικών και θεολογικών έργων και ο Θεοφάνης Ελεαβούλκας.

Κατά τη μαρτυρία του Γάλλου περιηγητή Ιωάννου Shesmeau oι Χιώτες «άρχοντες» σχεδίαζαν (1546) να ιδρύσουν Πανεπιστήμιο στο νησί   ματαίωσαν όμως το σχέδιό τους εξ αιτίας των τουρκικών επιδρομών. Μεγάλη φήμη στα χρόνια αυτά στη Χίο είχε ο ιερομόναχος Ιγνάτιος Καλογεράκης (+1581). Κοντά του μαθήτευσαν ο Κων/νος Πατρίκιος και ο Θεόδωρος Ρέντιος που με τη σειρά τους διακρίθηκαν αργότερα στην Ιταλία ως δάσκαλοι της ελληνικής γλώσσας.

Τον Ιγνάτιο επαινεί πολύ ο Γαβριήλ Σεβήρος   εκφράζει το θαυμασμό του για την ευρυμάθειά του και το ήθος του. Τα χρόνια εκείνα 1576-1592 μητροπολίτης Χίου ήταν ο Κρητικός λόγιος Ιππόλυτος, τον οποίο ο Λάσκαρης αποκαλεί «διδάσκαλον φιλόσοφον» ο οποίος στήριξε το έργο της Παιδείας στο νησί, ποικιλοτρόπως.

Η Χίος υπήρξε το σπουδαιότερο παιδευτικό και πνευματικό κέντρο της Ανατολής, που θα κρατήσει την πρωτοπορία για έναν περίπου αιώνα και θα προσφέρει στην ελληνική κοινωνία και στο Πατριαρχείο μορφωμένα στελέχη, αφικιάλιους, ιεροκήρυκες, γιατρούς, δασκάλους, ιεράρχες και λόγιους.

 

ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ

επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

 

Συνεχίζεται


Σύνδεση Συνδρομητή

Καλώς Ήρθατε! Συνδεθείτε στο λογαριασμό σας

Να με θυμάσε Ξεχάσατε τον κωδικό σας;

Δεν είστε συνδρομητής; Αίτηση Εγγραφής

Ξεχάσατε τον κωδικό σας

Αίτημα Εγγραφής