Μέρος 31ο
Β. – ΤΑ ΖΩΠΥΡΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
2. – ΙΩΝΙΑ
Σμύρνη: Στα 1708, μας λέει ο Παρανίκας (1), ιδρύεται το «παλαιό σχολείο» (επάνω μαχαλά) επί πατριάρχη Γαβριήλ (1702-1708), όπου διδάσκει ο Αδαμάντιος Ρύσιος. Επειδή όμως ο πληθυσμός της πόλης είναι μεγάλος και διαρκώς αυξάνεται παρίσταται ανάγκη να ιδρυθεί κι άλλο σχολείο.
Έτσι, ιδρύεται τώρα η «Ευαγγελική Σχολή» στις 22-6-1733. Η λειτουργία της Σχολής σιγά – σιγά όλο και βελτιώνεται πρώτος δάσκαλός της είναι ο συντηρητικός μοναχός Ιερόθεος Δενδρινός από την Ιθάκη. Το 1749 μεταρρυθμίζεται, γίνεται αυτόνομη από την Κοινότητα και τίθεται κάτω από την προστασία της Μεγάλης Βρετανίας (2) και μάλιστα του εκάστοτε Άγγλου προξένου στη Σμύρνη.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο με διάφορα σιγίλια διακηρύσσει το «αυτόνομον και ανεξάρτητον» της Σχολής. Αλλά και ο σουλτάνος Μαχμούτ ο Β’ με φιρμάνι του (1810) αναγνωρίζει διεθνώς το προνόμιο της Αγγλίας επάνω στη Σχολή.
Η Σχολή με την υψηλή προστασία της αγγλικής σημαίας διαρκώς προοδεύει και ως προς το προϊόν των δασκάλων και ως προς τον αριθμόν των μαθητών. Τα οικονομικά της Σχολής προέρχονται από: ενοίκια ακινήτων, υποτροφίες μαθητών, δίσκους εκκλησιών, τόκους εισοδημάτων και «βοήθειες». Αργότερα η Σχολή έχει και άλλα έσοδα και βοήθεια από την Κοινότητα. Στα 1747 η Σχολή ιδρύει Βιβλιοθήκη και Μουσείο. Στις 24 Ιανουαρίου 1778 η Σχολή καίγεται και ξαναχτίζεται με συνεισφορές των Σμυρναίων.
Η ανάπτυξη της Ευαγγελικής Σχολής αρχίζει κυρίως από τον Ιούνιο του 1733 κι η προσφορά της στην εκπ/ση των Σμυρναίων είναι ανυπολόγιστη. Ωστόσο στις αρχές του 19ου αι. θεωρείται καθυστερημένο ίδρυμα για τις ανάγκες της Σμύρνης από νεοτερίζοντες και προοδευτικούς Σμυρναίους και από τον Αδαμάντιος Κοραή, που έχει φοιτήσει εδώ στις αρχές της λειτουργίας της (3).
Έτσι, στα 1803 ιδρύεται η «Νέα Δημόσια Σχολή» που, αργότερα (1809), ονομάζεται «Φιλολογικόν Φροντιστήριον» και «Φιλολογικό Γυμνάσιο». Πολλοί εκλεκτοί δάσκαλοι πέρασαν απ’ αυτό το σχολείο, όπως: ο Κων/νος Κούμας (ήλθε από τη Βιέννη), ο Κ. Οικονόμος ο εξ Οικονόμων και αρκετοί άλλοι που έχουν όλοι τους σπουδάσει στην Ευρώπη και βοηθούνται στο έργο τους από υποδιδασκάλους, πρώην μαθητές της Ευαγγελικής Σχολής. Πρώτο το Φιλολογικό Γυμνάσιο άρχισε να διδάσκει στην Ανατολή Λατινικά και Χημεία (4). Για ένα διάστημα δημιουργείται άμιλλα ανάμεσα στα δύο σχολεία, αλλά γρήγορα ξεσπούν έριδες και με οχλοκρατικό κίνημα το Φιλολογικό Γυμνάσιο διαλύεται στις 16-7-1819 (5).
«Το έργο του Φιλολογικού Γυμνασίου υπήρξε πλούσιο και επιβλητικό σε απόδοση. Στο διάστημα των 10 ετών της λειτουργίας του η συμβολή του σχολείου αυτού στην πνευματική ανάπτυξη των Ελλήνων και η διέγερση του ζήλου προς τα γράμματα είναι ανυπολόγιστη. Το έργο αυτό εμφανίζεται ακόμη πιο επιβλητικό, αν λάβουμε υπόψη και τις συγγραφικές και μεταφραστικές εργασίες των καθηγητών του στην περίοδο».
Η Ελληνική Επανάσταση και οι διωγμοί που ακολούθησαν και στη Σμύρνη διέκοψαν τη λειτουργία της Σχολής, η οποία επαναλειτουργεί στα 1828 και από ‘κει και πέρα ως την εθνική συμφορά του 1922.
Κλείνοντας, αναφέρουμε ότι στα φύλλα του Μαθητολογίου της Ευαγγελικής Σχολής γράφτηκαν τα ονόματα προσωπικοτήτων, όπως: ο Αδαμάντιος Κοραής, ο αρχιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, ο Μανόλης Καλομοίρης, ο Στέλιος Σεφεριάδης, ο Γ. Μυλωνάς, ο Αλέκος Φωτιάδης, ο Στέλιος Σπεράντζας, ο Γεώργιος Σεφέρης και άλλοι πολλοί διανοούμενοι που λάμπρυναν το πνευματικό μας στερέωμα.
Η Ευαγγελική Σχολή δεν πρόσφερε πνευματικά οφέλη μόνο στους σπουδαστές της, αλλά και στους Έλληνες, της Σμύρνης διαθέτοντας βιβλιοθήκη πλουσιότατη (35.000 τόμους, 180 χειρόγραφα, μουσείο με 3.000 εκθέματα και 15.000 νομίσματα).
Στη Σμύρνη επίσης λειτουργούσε το «Ομηρίειο Παρθεναγωγείο», το «Κεντρικό Παρθεναγωγείο». Πριν από τη μεγάλη καταστροφή στην πόλη λειτουργούσαν 17 εκπαιδευτήρια μέσης και στοιχειώδους εκπαίδευσης, καθώς και πολλά ξένα.
Η παιδεία στη Σμύρνη υπήρξε η Εστιάδα που διατηρούσε άσβεστη τη φωτιά της πατρογονικής ευσέβειας και η ανέσπερη λαμπάδα που φώτιζε τις διάνοιες των Ελλήνων.
Σημειώσεις:
- – Παρανίκας, Σχεδίασμα, Κων/λις 1867
- – Ευαγγελίδη Μαργαρίτη, Υπόμνημα περί… Αθήναι 1918, σελ. 29
- – Βέη Ν., Συμβολή εις τα σχολικά πράγματα της Σμύρνης, «Μικρασιατικά Χρονικά», τ.Α’, σελ. 193-237
- – Ν. Βέη, ό.π., σελ. 193-237
- – Χρήστος Σπ. Σολδάτος, Η εκπ/κή και πνευματική κίνηση του ελληνισμού της Μ. Ασίας (1800-1922) τ.Α’, Αθήναι 1989, σ. 112
ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ
επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ
Συνεχίζεται
