breaking news Νέο

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Μέρος 51ο

 

Γ. Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ

(Το περιστατικό που μας καταγράφει ο Κ.Θ. Δημαράς και που έχει σχέση με το Θούριο του Ρήγα είναι το ακόλουθο):

«Λίγα χρόνια αργότερα» (εννοείται αφότου είχε κυκλοφορήσει ο Θούριος του Ρήγα) ένας προεστός του Μοριά τραγουδάει το Θούριο του Ρήγα. Περνάει απ’ έξω ένας Τούρκος και ρωτάει έναν άλλο, να μάθει τι γίνεται μέσα. «Τίποτε του απαντά εκείνος· οι Ρωμιοί τραγουδούν τον ύμνο στην καινούργια τους Παναγία που τη λεν Ελευθερία». Αυτό το επεισόδιο είναι πολύ εύγλωττο για την απήχηση του Θούριου.

Η πολιτική και εθνική δράση του Ρήγα ξεπερνάει τα όρια της λογοτεχνίας και εκφράζει κυριολεκτικά την ανάταση του ελληνισμού που ξαναγεννιέται. Δεν λείπουν βέβαια και οι κατήγοροι του Ρήγα, εκείνοι που νόμιζαν πρόωρη ή και επικίνδυνη την επανάσταση. Τέτοιες κατηγορίες όμως εξαπέλυσαν όσοι δεν είχαν αποκτήσει αυτόνομη πολιτική συνείδηση. Έκδηλη δυσμένεια εκφράζουν ένας καλόγερος Κύριλλος που ζει στο Βουκουρέστι, ένας εκδότης του «Αγαθάγγελου» και ένα ολόκληρο βιβλίο εναντίον του Ρήγα που έγραψε ο Μιχαήλ Περδικάρης. Όλοι ετούτοι εκφράζουν το διαφορισμό που υπάρχει ανάμεσα στην απελευθερωτική εξόρμηση και στην θρησκευτική αντιμετώπισή της.

Κύριο χαρακτηριστικό της ζωής του είναι η προσωπική του φροντίδα για την εκπαίδευση που αποτελεί χρέος του πολίτη: «Όλοι χωρίς εξαίρεση έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα». Η απελευθερωτική προσπάθεια του Ρήγα καθώς επισφραγίστηκε με το θάνατό του, συγκλόνισε τον ελληνισμό.

Ο Αδαμάντιος Κοραής (Σμύρνη 1748-Παρίσι 1833) είναι η επιβλητικότερη μορφή του Ελληνισμού στο τέλος του 18ου αι. στις αρχές του 19ου αιώνα. Έζησε σ’ εποχή ιστορικών αλλαγών και υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας των συγκλονιστικών γεγονότων της Γαλλικής Επανάστασης από το ιδεολογικό περιεχόμενο της οποίας επηρεάστηκε βαθιά. Σε ό,τι αφορά τον ελληνικό χώρο υπήρξε κορυφαίος διαφωτιστής και παιδαγωγός του Γένους στις μεγάλες ώρες της κυοφορίας του Αγώνα για την ανεξαρτησία και όταν αυτός ξέσπασε, έγινε ο ακαταπόνητος εργάτης για την αίσια έκβασή του και την οργάνωση δημοκρατικής πολιτείας. Η ζωή του σκεπάζει σχεδόν έναν αιώνα. Η ακμή του ήρθε αργά και η ακτινοβολία του επίσης αργά. «Παρουσιάζεται, όσο κι αν η αγαθή φήμη και η εχθροπάθεια, παρέλαβαν γρήγορα τ’ όνομά του».

Κρατούσε από μια γενιά λογίων και πνευματικών προγόνων κι από τους δύο γονείς του, κι από σπίτι που ζει ο σεβασμός για την παιδεία, ο Κοραής δείχνει από μικρός μεγάλη κλίση για τα γράμματα. Αφού εξαντλεί τις πηγές γνώσης στην πατρίδα του, φεύγει για το Άμστερνταμ της Ολλανδίας προκειμένου να παρακολουθήσει ανώτερες σπουδές, αλλά και ταυτόχρονα να εξυπηρετήσει τις οικονομικές επιχειρήσεις του πατέρα του. Το 1777 φεύγει από το Άμστερνταμ, όπου έχει μείνει έξι χρόνια, και καταλήγει στο Μομπελιέ. Εκεί σπουδάζει γιατρός. Το 1788 πηγαίνει, γιατρός πια, στο Παρίσι. Η ζωή του στο Παρίσι καθορίζει τη μεταγενέστερη συγγραφική του δράση.

Η πολιτική είναι στη βάση των απασχολήσεών του:

Πρέπει να ελευθερωθεί το Γένος. Για να ελευθερωθεί όμως, πρέπει να φωτιστεί· και ο δρόμος για το φωτισμό είναι η γνωριμία με τους κλασικούς της αρχαιότητας.

Η αρχαιομάθεια του Κοραή είναι εκπληκτική. Επιδίδεται, λοιπόν, με καταπληκτική δραστηριότητα στην έκδοση Ελλήνων Κλασικών, με σκοπό το φωτισμό του Γένους. Στα 1805 αρχίζει στο Παρίσι η έκδοση της «Ελληνικής Βιβλιοθήκης». Ως το 1826 εκδίδονται μαζί με τον Πρόδρομο 17 τόμοι. Παράλληλα εκδίδει μιαν άλλη σειρά αρχαίων συγγραφέων που την ονομάζει «Πάρεργα της Ελληνικής Βιβλιοθήκης» (1809-1827). Τα προλεγόμενά του στα παραπάνω έργα δεν είναι μόνο σοφά, αλλά και αποτελούν λαμπρές σελίδες αφηγηματικής πεζογραφίας.

Πατριωτικά – πολιτικά έργα: Δημοσίευσε πολλά αυτοτελή φυλλάδια, όπως «Αδελφική Διδασκαλία» (1798), «Άσμα Πολεμιστήριον» (1800), «Σάλπισμα Πολεμιστήριον» (1801), «Υπόμνημα». Αυτός το χαρακτήρισε μωρολόγημα, ο Βαλέτας υποστηρίζει ότι το Υπόμνημα είναι το προανάκρουσμα της «Ελληνικής Νομαρχίας», της Φιλικής Εταιρείας του ’21. «Θα μπορούσε να πει κανείς, πως αν χανόταν όλα τα έργα του Κοραή, έφτανε το μικρό αυτό φυλλάδιο να τα αντικαταστήσει» (1).

Επιστολές: Οι επιστολές του αποτελούν ολόκληρους τόμους και απευθύνονται σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Οι επιστολές του Κοραή δε διακρίνονται μόνο για τη σοφία και το πάθος του επιστολογράφου, αλλά και για την απαράμιλλη λογοτεχνική τους αξία.

Οι εθνικές του θέσεις: Ο Αγώνας άρχισε «προ του πρέποντος καιρού». Αλλά όταν βρίσκεται μπροστά στην πραγματικότητα, παραμερίζει τις αντιρρήσεις του και δίνεται ολόψυχα στην καινούρια κατάσταση. Πρόθυμα θα πολεμούσε και ο ίδιος: «Είκοσι έτη ηλικίας ολιγότερα εάν είχα, ούτε θεοί ούτε δαίμονες ήθελαν μ’ εμποδίσειν». «Πάντα την πατρίδα μελετά και υπέρ αυτής αναπνέει». Γράφει σε Έλληνες και ξένους·  προτρέπει τους τελευταίους να βοηθήσουν, τους άλλους να μονοιάσουν. Στους Έλληνες που μαλώνουν μεταξύ τους λέει: «Ελευθερώσαμεν την ελληνίδα γην από τους Τούρκους·  αλλά πόσοι και ποίοι εξ ημών ελευθέρωσαν τας ψυχάς των από τα μιαρά των Τούρκων φρονήματα;»

 

Σημείωση:

  1. – Γ. Βαλέτας, Κοραής. Άπαντα τα πρωτότυπα έργα, τ. Αι, σ. 44 κ.ε.

 

ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ

επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

 

Συνεχίζεται


Σύνδεση Συνδρομητή

Καλώς Ήρθατε! Συνδεθείτε στο λογαριασμό σας

Να με θυμάσε Ξεχάσατε τον κωδικό σας;

Δεν είστε συνδρομητής; Αίτηση Εγγραφής

Ξεχάσατε τον κωδικό σας

Αίτημα Εγγραφής