breaking news Νέο

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Μέρος 62ο

 

Δ. ΜΕΓΑΛΟΙ ΘΕΟΛΟΓΟΙ – ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

Μελέτιος Πηγάς (1549-1601): Κρητικός στην καταγωγή. Γεννήθηκε στο Χάνδακα (Ηράκλειο) στα 1549 (1) από γονείς ευκατάστατους, γι’ αυτό σπούδασε και με άνεση στα σχολεία της πατρίδας του, που στα χρόνια τούτα παρουσίαζαν μια ακμή.

Κοντά στο δάσκαλό του Βλαστό έμαθε τα Λατινικά και ύστερα πορεύτηκε στη βρυσομάνα του νεότερου πολιτισμού την Ιταλία για ανώτερες σπουδές. Σπούδασε στο Πατάβιο φιλοσοφία και Θεολογία. Επέστρεψε στην πατρίδα του. Εκεί έγινε ιερομόναχος και μόνασε στη Μονή Αγγαράθου, όπου εκεί μόναζε και ο Σύλβεστρος, ο κατοπινός Πατριάρχης Αλεξανδρείας.

Σε λίγο η φήμη του απλώθηκε σ’ όλο το νησί. Από πολλά μέρη της Κρήτης τον ζητούσαν για δάσκαλο. Όταν ο Σύλβεστρος έγινε πατριάρχης Αλεξανδρείας ο Πηγάς έγινε ηγούμενος του μοναστηριού   έγραψε και την ιστορία του.

Τούτη την εποχή η Κρήτη καταπιεζόταν από τους Λατίνους που προσπαθούσαν να ισοπεδώσουν τα πάντα. Πήγε στην Αίγυπτο και μετά στο μοναστήρι του Σινά, για να ησυχάσει. Γρήγορα όμως επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια, την πόλη που του έδωσε την ευχέρεια να διατρέξει το μεγάλο και δοξασμένο εκκλησιαστικό του στάδιο.

Στα χρόνια τούτα ο Πηγάς βρήκε την ευκαιρία να εκδηλώσει την υπερχειλίζουσα δραστηριότητά του, προς κάθε κατεύθυνση. Συνεργάστηκε στενά με το μητροπολίτη Φιλαδελφείας Γαβριήλ Σεβήρο που ήταν προϊστάμενος της ελληνικής κοινότητας της Βενετίας και με το φωτισμένο επίσκοπο Κυθήρων Μάξιμο Μαργούνιο. Έτσι, ο Πηγάς δίνει την κύρια ώθηση του Γένους προς την πνευματική του χειραφέτηση. Άπλωσε το έργο του που δεν περιοριζόταν στα ιερατικά του καθήκοντα μόνο, αλλά και στην παιδεία σ’ όλη την Τουρκοκρατούμενη Ανατολή: Συνετέλεσε στην ίδρυση σχολείων, στην τόνωση των γραμμάτων, στην εξάπλωση της παιδείας.

Ο Πηγάς πολέμησε σθεναρά και άοκνα τη Λατινική προπαγάνδα, που κυριολεκτικά οργίαζε τότε στα μέρη της Ανατολής.

Στα 1854 στάλθηκε από τον Σύλβεστρο στη Ρωσία – είχε γίνει πια αρχιμανδρίτης – για να πολεμήσει και εκεί τη Λατινική διείσδυση. Περνώντας από την Κων/λη άφησε τη σφραγίδα του με το θερμό του κήρυγμα.

Ύστερα από τρία χρόνια επέστρεψε στην Αίγυπτο δοξασμένος από ολόκληρο τον Χριστιανικό κόσμο της Ανατολής. Στα 1590 πέθανε ο Σύλβεστρος και η ιεραρχία εξέλεξε το Μελέτιο Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας. Έδωσε μάχες σκληρές για τη διατήρηση του θρόνου της Αλεξανδρείας που τον εποφθαλμιούσαν Μουσουλμάνοι, Λατίνοι και Εβραίοι.

Ο Μελέτιος εξουδετέρωσε όλους αυτούς τους κινδύνους νικηφόρα. Στα 1593 πήγε στη σύνοδο στην Πόλη και η μορφή του επιβλήθηκε σ΄ όλη τη σύναξη της Ορθοδοξίας. Επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια και φρόντισε να στείλει στη Ρωσία τον Κύριλλο Λούκαρη, γιατί οι Λατίνοι σημείωναν νέες διεισδύσεις. Ο ίδιος ασχολήθηκε με το θέμα των κοπτών που ήταν από τα πιο ζωτικά της περιοχής του.

Όταν πέθανε ο Οικουμενικός πατριάρχης Θεοφάνης που είχε διαδεχθεί τον Γαβριήλ στα 1597, ο Μελέτιος δεν μπόρεσε να αρνηθεί τη διαδοχή του, γιατί ήταν θερμότατη η παράκληση των ιεραρχών του Οικουμενικού Πατριαρχείου, από όταν είχε πεθάνει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιερεμίας Β’, από τότε τον πίεζαν να δεχθεί τον Οικουμενικό θρόνο.

Ανέλαβε, λοιπόν, ως «επιτηρητής» του Οικουμενικού Θρόνου ο Μελέτιος και βέβαια έδειξε και στη θέση αυτή δράση μοναδική.

Τεραστίου κύρους και ικανότητας ιεράρχης, χειρίστηκε πολλά και ποικίλα θέματα της όλης ελληνικής εκκλησίας σαν δογματικός, διπλωμάτης ή οικονομολόγος. Η υγεία του όμως ήταν επισφαλής κι ένιωθε το τέλος να προσεγγίζει. Γι’ αυτό κάλεσε κοντά του από την Πολωνία, τον Λούκαρη. Πέθανε δύο μέρες μετά την άφιξη του πολύτιμου συνεργάτη του στις 13 Σεπτεμβρίου 1601, νεότατος 52 μόλις χρόνων.

Πεθαίνοντας ο Πηγάς άφησε πίσω του ένα έργο θεμελιακό για την προς τα εμπρός πορεία του Γένους και της Ορθοδοξίας. Είναι ίσως ο πιο σημαντικός εκπρόσωπος αυτής της περιόδου η οποία παρασκεύασε το Λούκαρη και τον αιώνα του. Αναδείχτηκε μέγας υπερασπιστής της Ορθοδοξίας και συνδύασε τις γνώσεις με την ευσέβεια. Έγραψε ένα πλήθος συγγράμματα που τα πιο πολλά είναι συγγράμματα πολεμικής κατά των Λατίνων. Τέτοια είναι: «Περί πάπα», «Κατά Ιουδαίων», «Κατήχησις», «Ορθόδοξος Χριστιανός» κ.α.

Χρησιμοποίησε τόσο στα έργα του, όσο και στους λόγους του (τα κηρύγματά του) την κοινή γλώσσα. Από τα κηρύγματά του εξέχουσα σημασία έχουν όσα εκφωνήθηκαν στην Πόλη στα 1587 από τον Πατριαρχικό άμβωνα.

 

Σημειώσεις:

  1. Βλέπε Αναστασίου Ιωάννης, Εκκλησιαστική Ιστορία, Θεσσαλονίκη 1978, σελ. 553, αναφέρει ως έτος γέννησής του το έτος 1537.
  2. Βιβλιογραφία: Γ. Μαζαράκης, Συμβολή εις την εν Αιγύπτω Ορθοδοξόξου Εκκλησίας, π. «Εκκλησιαστικός Φάρος», Αλεξ., τ. ΚΖ’, 1928. Αγαθ. Νικολάκης, Μελέτιος Πηγάς, Πατρ. Αλεξ/ρείας, Χανιά 1903. Χρυσ. Παπαδόπουλος, Σχέσεις Ορθοδόξων και Λατίνων κατά τον ΙΣΤ’ αι. Αθήναι 1925. Γ. Βαλέτας, Τα ρητορικά Προοίμια του Πηγά, π. «Νέα Εστία», τ. 36, σελ. 769. Μιχ. Περάνθης Ελληνική Πεζογραφία, τ. Α’, σελ. 315.

 

ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ

επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

 

Συνεχίζεται


Σύνδεση Συνδρομητή

Καλώς Ήρθατε! Συνδεθείτε στο λογαριασμό σας

Να με θυμάσε Ξεχάσατε τον κωδικό σας;

Δεν είστε συνδρομητής; Αίτηση Εγγραφής

Ξεχάσατε τον κωδικό σας

Αίτημα Εγγραφής