breaking news Νέο

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Του Γαβριήλ Καούρη

Μέρος 73ο

 

Δ. ΜΕΓΑΛΟΙ ΘΕΟΛΟΓΟΙ – ΔΑΣΚΑΛΟΙ

ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

 

14-β Ευγένιος Βούλγαρης (1716-1806) συνέχεια από το προηγούμενο

Ο Ευγένιος Βούλγαρης είχε μια συγγραφική παραγωγή κυριολεκτικά εκπληκτική. Δεν είναι μόνο σε όγκο παραγωγής το έργο του απίθανο αλλά και σε ποικιλία περιεχομένου: Θεολογικό, φιλοσοφικό, φιλολογικό, φυσιογνωστικό, μαθηματικό κ.α., ενώ παράλληλα άφηνε έναν θησαυρό αλληλογραφίας.

Διάσημος για τη «Λογική» του – έργο περισπούδαστο, εξακοσίων σελίδων – δεν βασίστηκε αποκλειστικά στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, αλλά έλαβε υπόψη του τις νεωτεριστικές απόψεις. Η γνωσιοθεωρία του, όπως εμφανίζεται μέσα στη «Λογική» του, η οποία είναι μία κριτική της λογικής δύναμης, είναι εκλεκτική. Παρόλο που ο Βούλγαρης είναι από τους Νεοέλληνες που δεν υπηρετούν την παράδοση, στους στοχασμούς του συνυπάρχει η νεότερη φιλοσοφία με την αφοσίωσή του στην Ορθοδοξία. Όπως ο ίδιος ομολογεί, παραμένει ένας θεολογών φιλόσοφος. Σκοπός του Βούλγαρη δεν ήταν να προσφέρει μια πρωτότυπη συμβολή, αλλά μια εισαγωγή στο νεότερο λογικό στοχασμό.

Στο ογκώδες έργο του «Αρέσκοντα τοις φιλοσόφοις» (Βιέννη 1805) ασχολείται με κοσμολογία και τη φυσική. Σκοπός του είναι να εκθέσει και να ερμηνεύσει συστηματικά τα σημαντικότερα νεότερα συγγράμματα φυσικής, εκθέτοντας τις διάφορες θεωρίες ύλης, του φυσικού σώματος, των εννοιών του χρόνου, του χώρου και του κενού, της κίνησης και της αδράνειας, της μάζας και της βαρύτητας. Στα 1805 εξέδωκε στη Βιέννη το «Περί συστήματος του Παντός». Στο έργο αυτό ο Β. δέχεται τη θεωρία του Tycho Brache και όχι το ηλιοκεντρικό σύστημα του Κοπέρνικου.

Έδωσε ακόμη μετάφραση του Βιργιλίου σε ομηρικούς στίχους την οποία απεδοκίμασε ο Villoison, μετέφρασε φιλοσοφικά και επιστημονικά έργα, γράφει ιστορικά, εθνολογικά, ασχολείται με τη μουσική!

Μνημονεύουμε ένα δικό του «Σχεδίασμα περί ανεξιθρησκείας»! Παρόλη την πολυγραφία του, ο παλμός του δεν είναι συγγραφικός   είναι τυπικός πολυγράφος της Αναγέννησης με απεριόριστα ενδιαφέροντα προς κάθε κατεύθυνση και ακαταπόνητη δραστηριότητα. Έχει στιγμές μεγαλοφυίας, αλλά και στιγμές που πέφτει σε αφόρητες κοινοτοπίες. Παλινδρομεί κάποτε κάποτε.

[Στα 1790 π.χ. ο μεταφραστής και επαινετής του Βολταίρου ο Βούλγαρης σ’ ένα γράμμα που δημοσιεύεται τον επόμενο χρόνο, τον κατατάσσει ανάμεσα στα «μεγάλα και ξακουστά επί δυσεβεία ονόματα»]. Είναι άνθρωπος ζωηρός, ευφυής, πολύπλευρος, ευφάνταστος, στραμμένος προς τα έξω, οξύς, εριστικός, χωρίς κακία αλλά από ανάγκη να βρίσκει διέξοδο στο πλούσιο θυμικό του. Αναμφισβήτητα θερμότατος πατριδολάτρης. Θυμάται πάντα στα 43 χρόνια που έζησε εκτός Ελλάδας την πατρίδα που άφησε πίσω του με αφάνταστη στοργή.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Δεν μπορούμε παρά, καταλήγοντας, να μην τονίσουμε ότι ο σοφός, ο φωτισμένος αυτός κληρικός που είναι ο πρώτος που – όπως τονίσαμε και παραπάνω – εισήγαγε στην Ελλάδα τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, της νεότερης φιλοσοφίας και της Λατινικής γλώσσας, τη μεθοδική διδασκαλία της Λογικής, της Άλγεβρας, της Γεωμετρίας, της Αστρονομίας και των Μαθηματικών.

Αυτόν τον Αναγεννητή ρασοφόρο, οι σκοταδιστές θέλησαν να τον λιθοβολήσουν στα Γιάννενα. Αυτόν που αφιέρωσε όλη του τη ζωή για το Γένος και την Ορθοδοξία, το Πατριαρχείο, δυστυχώς, τον κυνήγησε ως «άθεο».

Κατηγορία του: «Κατακριθείς υπό της εν Κων/λει Ι. Συνόδου ότι ησχολήθη εις ύλην εθνικήν» (ειδωλολατρική, επειδή μετέφρασε στην ελληνική τα «Γεωργικά» του Βιργιλίου)!

Κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί ότι υπήρξε, τουλάχιστον στο ξεκίνημά του, προοδευτικός και ρηξικέλευθος. Ο σπόρος του έπιασε τόσο που ο ελληνικός Διαφωτισμός να προχωρήσει με άλματα και ο Ευγένιος, στα τελευταία του, να θεωρείται οπισθοδρομικός! Ο Αθανάσιος Ψαλίδας και ο Ιώσηπος Μοισιόδακας άσκησαν αυστηρή κριτική εναντίον της «Λογικής» του ο πρώτος και εναντίον των αρχαϊσμών του ο δεύτερος.

Η Εκκλησία μπορεί να είναι υπερήφανη γι’ αυτόν και το Γένος μας να τον ευγνωμονεί.

 

Σημείωση:

Βιβλιογραφία (μερική): Γ. Αινιάν, Συλλογή ανεκδότων συγγραμμάτων του αοιδίμου Ευγένιου του Βουλγάρεως, Αθήναι 1838

  • Ν. Κατράμης, Φιλολογικά ανάλεκτα Ζακύνθου, Ζάκυνθος 1880
  • Μ. Γεδεών εις περ. «Εκκλησ. Αλήθεια», τ. Γ’ σελ. 468
  • Κ.Ι. Δυοβουνιώτης, Ευγ. Βούλγαρης εις «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια», τ. Ζ’, σελ. 621 – Ζαχ. Παπαντωνίου, Άγιο ΄Ορος», Αθήναι 1934 – Κ.Δ. Μέρτζος, Περί Ευγ. του Βουλγάρεως, - περ. «Ηπειρωτική Εστία», τ. Ε’, 1956, σελ. 417 – Ε. Παπανούτσος, Νεοελλ. Φιλοσοφία, τ.Α’, εισαγωγή, σελ. 27-31, Αθήνα 1953 – Π. Αραβαντινός, βιογραφική συλλογή λογίων της τουρκοκρατίας (Εκδ. Ετ. Ηπειρωτικών Μελετών, Ιωάννινα 1960 κ.α.)

 

ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ

επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

 

Συνεχίζεται


Σύνδεση Συνδρομητή

Καλώς Ήρθατε! Συνδεθείτε στο λογαριασμό σας

Να με θυμάσε Ξεχάσατε τον κωδικό σας;

Δεν είστε συνδρομητής; Αίτηση Εγγραφής

Ξεχάσατε τον κωδικό σας

Αίτημα Εγγραφής