breaking news Νέο

Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο Ε’ - Γράφει ο Γαβριήλ Καούρης

Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο Ε’ - Γράφει ο Γαβριήλ Καούρης

Μέρος 7ο

 

Στην Πόλη μερίμνησε για τη στέγαση του Πατριαρχείου, διαρρύθμισε τον πατριαρχικό ναό, εργάστηκε για την ανόρθωση του ηθικού βίου. Οργάνωσε τη λειτουργία της Πατριαρχικής Συνόδου, μερίμνησε για το ήθος των νεοεισερχομένων στον κλήρο, όντας ο ίδιος υψηλό παράδειγμα ασκητικής ζωής, σε σημείο που να προκαλεί γι’ αυτό αντιδράσεις.

Και τα οικονομικά προβλήματα του Θρόνου δεν τον άφησαν αδιάφορο, ρύθμισε τη λειτουργία των ναών, ενδιαφέρθηκε για τα ληξιαρχικά βιβλία και το «Κιβώτιο του Ελέους», που, κατά τον Ι. Φιλήμονα, τροφοδοτούσε οικονομικά τη Φιλική Εταιρεία. (1) Έλαβε εύστοχες αποφάσεις για τους γάμους, τα διαζύγια, τους αρραβώνες και τις προικοδοσίες. Εξέδωσε πλήθος τόμων σιγιλίων, εγκυκλίων, επιστολών που απέβλεπαν στην ευστάθεια της Εκκλησίας. Φρόντισε για την αναδιοργάνωση των μοναστηριών. Έλυσε με επιτυχία το χρονίζον πρόβλημα των Κολλυβάδων. Και κατά τις τρεις πατριαρχίες του επέδειξε θαυμαστή σύνεση και αξιοπρέπεια στους κρατούντες. Επιδίωξη του – που δεν φαίνεται να τη λαμβάνουν υπόψη τους οι κατήγοροί του – ήταν να μην προκαλέσει επεμβάσεις της Πύλης στα εσωτερικά της Εθναρχίας. Ο Γρηγόριος Ε’ ζούσε στην Κων/λη, στην ίδια πόλη με το σουλτάνο και όχι σε κάποια πόλη της Δυτικής Ευρώπης. Ο Πατριάρχης έπρεπε να κρατήσει ισορροπίες. Πρέπει να λάβουμε υπόψη το κλίμα εκείνου του καιρού που είχε απλώσει, ζοφερό, πάνω από τους λαούς η Ιερά Συμμαχία των «ελέω Θεού» βασιλιάδων, το οποίο ήταν εχθρικό προς κάθε ξεσηκωμό. Πρέπει «να μπούμε στο πετσί» της εποχής. Έπρεπε ο Αγώνας να διαφοροποιηθεί από «στασιώδεις», «δημαγωγικαί» και «κινδυνώδεις» θεωρίες που είχαν σχέση με τη Γαλλική Επανάσταση, μάλιστα με την ιακωβινική. Όλα αυτά ο Γρηγόριος τα διέβλεπε, γιατί δεν ήταν μόνο η αναμφισβήτητη συντηρητικότητά του που τον κρατούσε αντίθετο και μακριά από τις νεωτερικές ιδέες και τα φιλελεύθερα κινήματα του καιρού, αλλά και η οξυδέρκειά του που τον βοηθούσε να εκτιμήσει ρεαλιστικά τις φοβερές συνέπειες της αποτυχίας ενός κινήματος.

Αυτόν τον φόβο, αυτήν την επιφύλαξη την είχε εκφράσει ο Γρηγόριος στον Ιωάννη Φαρμάκη, όταν ο τελευταίος θέλησε να τον μυήσει στα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας: «Εμένα μ’ έχετε που μ’ έχετε, αν ποτέ αποκαλυφθεί εις τα βιβλία της Εταιρείας το όνομά μου, είναι βέβαιον ότι τότε θα διακινδυνεύσει από τον τύραννον ολόκληρο το ελληνικόν έθνος» και συνέστησε στο Φαρμάκη: «Να προσέξουσι πολύ οι εταίροι μήπως βλάψωσιν αντί να ωφελήσωσι την Ελλάδα». (2)

Ο απόηχος από το μαρτυρικό θάνατο του Οικουμενικού Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’ προκάλεσε μεγάλη αίσθηση στους χριστιανικούς λαούς της Ευρώπης, οι οποίοι δεν ήταν και τόσο ενήμεροι όλοι τους για τις φρικαλεότητες της τουρκικής δουλείας και προκάλεσε τη συμπάθειά τους προς το αγωνιζόμενο για την ελευθερία το ελληνικό έθνος. «Το σχοινί του Πατριάρχη» έγινε κινητήρια δύναμη για τους αγωνιστές και γιγάντωσε την ορμή τους, γεγονός που και οι ίδιοι οι Τούρκοι που του στέρησαν τη ζωή το ομολογούν:

«Η εκτέλεσις του Πατριάρχου Γρηγορίου. Οι Έλληνες της Πελοπονήσσου εις συγκέντρωσιν απεφάσισαν όπως κηρύξουν την επανάστασιν την ημέρα του Πάσχα. Οι Τούρκοι απεσύρθησαν εις τα φρούρια. Ο Χουρσίτ Πασάς των Ιωαννίνων εβάδισεν εναντίον των επαναστατών. Το κίνημα εξηπλώθη και εις άλλα μέρη, ως και εις τα νήσους. Η κυβέρνησις έλαβε αυστηρά μέτρα. Μεταξύ τούτων ήτο ο απαγχονισμός του Πατριάρχου εις την Πύλην του Πατριαρχείου. Η πύλη αύτη παραμένει έκτοτε κλειστή, συμφώνως δε προς την ελληνικήν παράδοσιν θα ανοιχθή μόνο υπό Έλληνος βασιλέως ονομαζομένου Κων/νου, όστις θα καταλάβει την Κων/λιν. Η εκτέλεσις του Πατριάρχου ήτο δικαία, οι περιστάσεις όμως επέβαλλον την λήψιν ηπιώτερων μέτρων. Αποτέλεσμα της εκτελέσεως ήτο η έξαψις του ελληνικού λαού και η εξάπλωσις του κινήματος, ως και η υπέρ των Ελλήνων στροφή της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης». (3)

Όπως φαίνεται η τουρκική ιστοριογραφία παραδέχεται ότι ο θάνατος του Γρηγορίου ωφέλησε τον Ελληνικό Αγώνα διπλά, η δική μας, απ’ όσα, ενδεικτικά μάλλον, εκθέσαμε σ’ αυτή μας τη μονογραφία, παρουσιάζεται διχασμένη.

Άποψή μας είναι ότι ο Γρηγόριος ποτέ δεν εργάστηκε εναντίον του ετοιμαζόμενου Αγώνα. Δεν τον πρόδωσε. Έμεινε πιστός στη θέση του, κοντά στο λαό του, κι όταν ακόμη μπορούσε να σώσει το κεφάλι του. Όπως εκφράστηκαν εύστοχα άνθρωποι που ασχολήθηκαν διεξοδικά με το θέμα «το μέγα μαρτύριο του Γρηγορίου δεν ήταν η αγχόνη, αλλά η εγκύκλιος της 23ης Μαρτίου 1821. Γιατί υπάρχουν, αναμφίβολα, περιστάσεις στις οποίες απαιτούνται θυσίες μεγαλύτερες και από αυτήν τη θυσία της ζωής και ότι κάποτε η μαρτυρική ζωή είναι πικρότερη αλλά περισσότερο επιβεβλημένο καθήκον και από αυτόν τον μαρτυρικό θάνατο, και αυτήν την υπέρτατη θυσία πρόσφερε ο αοίδημος πατριάρχης» όσις συνησθάνθη συναίσθημα πικρότερον και αυτού του θανάτου, όταν θυσιάζων πάντα εγωισμόν και αποβλέπων εις τον αληθινόν εθνικόν συμφέρον, ηναγκάσθη να θέση την υπογραφήν του κάτωθι εγγράφου, καταδικάζοντος το κίνημα, υπέρ της επιτυχίας του οποίου ολοψύχως ειργάζετο…». (4)

 

Σημειώσεις:

  1. – «Το Κιβώτιον ελέους, γράφτηκε χωρίς τεκμηρίωση ότι ήταν το ταμείο το οποίο βοηθούσε οικονομικώς τον Αγώνα του 1821» βλ. Κωνσταντίνο Παπουλίδη «Τον κρέμασε ο σουλτάνος τον κήδεψε ο τσάρος», σελ. 11, περί «Ιστορικά» εφ. Ελευθεροτυπίας 23 Μαρτίου 2000.
  2. – Χρ. Κρικώνης, Η Ορθόδοξος Εκκλησία πρωταγωνιστής της Εθνεγερσίας του 1821… Θεσ/νίκη 1991, σελ. 128-129.
  3. – Κ.Κ. Παπουλίδης, οι Έλληνες της Οδησσού, Θεσ/κη, Αφοι Κυριακίδη 199, σελ. 286.
  4. – Δ.Σ. Μπαλάνος, Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, 14 (1939), σ. 280.

 

ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΟΥΡΗΣ

επίτ. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

 

ΤΕΛΟΣ


Σύνδεση Συνδρομητή

Καλώς Ήρθατε! Συνδεθείτε στο λογαριασμό σας

Να με θυμάσε Ξεχάσατε τον κωδικό σας;

Δεν είστε συνδρομητής; Αίτηση Εγγραφής

Ξεχάσατε τον κωδικό σας

Αίτημα Εγγραφής