Διάβασα, με πολύ ενδιαφέρον, το εξαιρετικά σημαντικό, νέο βιβλίο του κ. Ιωάννη Κ. Τσιαμήτρου, τον οποίον γνώρισα, πρώτα ως αναγνώστης των επανειλημμένων, ιστορικών, γλωσσικών κλπ σημειωμάτων του στην αγαπητή ‘Ημερήσια’. Επισήμανα την πληρότητα και την άριστη τεκμηρίωσή τους.
Σεβόμενος τον κόπο και την επιμέλειά του, όπως προκύπτει και μόνο από το ξεφύλλισμα της πολυσέλιδης μονογραφίας του (των 722 σελίδων), θεωρώ ότι επιβάλλεται (μετά πολύν χρόνο) να ξαναπάρω στο χέρι μου το μπικ και για να ‘μη θραύσω τον κάλαμο’ και την αποχή μου από τον έντυπο λόγο. Και τούτο προκειμένου να τον επαινέσω (και ο έπαινος είναι το νέκταρ και το κίνητρο για να συνεχίζει τον δύσκολο, κοπιώδη και πολύπαθο αγώνα ένας, ο οποιοδήποτε, συγγραφέας…).
Εντυπωσιάζει η πληρότητα της συγγραφής-εκδόσεως, που αποτελείται (συγκροτείται) από εφτά «Ενότητες», εκτός από τον Πρόλογο-Εισαγωγή.
Επισημαίνω την αναφορά των πηγών, των μαρτυριών και της βιβλιογραφίας, σελίδες 711-717, επιλογή, βέβαια, διότι, αλλιώς, θα χρειαζόταν περισσότερες, πάμπολλες σελίδες. Δυστυχώς, δεν δημοσιεύονται Ευρετήρια, πάντοτε χρησιμότατα και μάλιστα για ένα τόσο πολυσέλιδο και περιεκτικό «σύγγραμμα», θα έλεγα. Προφανώς, η συμπληρωματική οικονομική επιβάρυνση, δεν το επέτρεψε (αφού, μάλιστα, το εξέδωσε τρίτος, άλλος), διότι γνωρίζω την εργατικότητα μέλισσας, η οποία χαρακτηρίζει τον φίλο Γιάννη, ακόμα και στα δημοσιογραφικά κείμενά του, στη «Ημερήσια».
Βέβαια, ούτε ο χώρος, ούτε η πνευματική οκνηρία μου κ.τ.λ, επιτρέπουν την αναλυτική κριτική. Είναι και τα έρημα τα χρόνια (86) και συμπληρώθηκαν εξήντα (60) χρόνια από τότε που κυκλοφόρησα τον Α΄ τόμο της ‘Ιστορίας της Βεροίας’. Βαρέθηκα πια και, πιθανότατα, με βαρέθηκε και το αναγνωστικό κοινό…
Άλλωστε, η βιβλιοκρισία, απαιτεί, καμιά φορά, δεύτερο βιβλίο, για να διατυπώσεις συγκροτημένη και αξιόλογη κριτική. Θα θυμίσω ότι καθηγητής της Λαογραφίας και δεινός Βυζαντινολόγος (Θρακιώτης Πανεπιστημιακός), ο σπουδαίος Στίλπων Κυριακίδης, αναγκάστηκε να το κάμει για να κρίνει πλήρως βιβλίο άλλου καθηγητή (Ελληνόβλαχου, νομίζω!!) Ας τους αφήσουμε, όμως, στη μακαριότητά τους και τον δεύτερον στην ανωνυμία του…
Έτσι, θα παρατηρήσω-συμπληρώσω λιγότερα απ’ όσα θα ήθελα να γράψω:
1. Ο Ιωάννης Κωττούνιος δεν ήταν Ελληνόβλαχος (όπως μου είχε ισχυριστεί καθ’οδόν και ο αποθανών νέος φέρελπις καθηγητής του ΑΠΘ Χ. Παπαστάθης, ελληνόβλαχος, και τον διέψευσα, όπως και για τον Βικέλα). Δεν είναι η πρώτη φορά που γράφεται κάτι τέτοιο. Ο πατέρας του ήταν από τα Κύθηρα, η μητέρα του δε ήταν Βεροιώτισσα (δεν αποκλείω, βέβαια, να ήταν ελληνόβλαχα), αφού Βλάχοι υπήρχαν στη Βέροια (το αργότερο από τον 14ο αιώνα). Βλέπε σχετικώς το μικρό μελέτημά μου: «Η Βέροια (και όχι τα Κύθηρα) είναι ο τόπος της γεννήσεως του Ιωάννη Κωττουνίου», δημοσιευθέν στο επιστημονικό περιοδικό «Μακεδονικά» της ‘Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών’ (‘Σύμμεικτα’) στον 22o τόμο (του 1982), σελ. 498-505. Πώς είναι δυνατόν, λοιπόν, να ήταν Ελληνόβλαχος; Και πού βρέθηκε η άσχετη φωτογραφία του; (βλ. σελ. 61). Είναι προφανέστατα άλλου, νεώτερου λογίου (του 18ου-20ου αιώνα), η δημοσιευμένη (βλ. ενδυμασία), δεδομένου ότι ο Ιωάννης Κωττούνιος έζησε τους 16ο-17ο αιώνες, στην Ιταλία κυρίως, όπου εξέδωκε βιβλία και δίδασκε (εμφανιζόμενος πάντοτε και στα εξώφυλλα των συγγραμμάτων του ως ‘Βεροιαίος’).
Βέβαια, η δημοσιευόμενη φωτογραφία (στη 19η σελίδα) με απεικονίζει, είναι δε πριν 10 (;) χρόνια, στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη μας, που τραβήχτηκε από τον φωτογράφο της αθηναϊκής εφημερίδας ‘Έθνος’, για το αφιέρωμα (συντάκτριάς του) στη Βέροια, σε ξεχωριστό ένθετο. Επιβεβαιώνω και ευχαριστώ, διότι, νομίζω, ότι είναι ‘τραβηγμένη’ στον κατάλληλο χώρο, που υπηρέτησα, αφιλοκερδώς, βέβαια, για τρεις τριετίες (εννιά χρόνια) και όπου βρίσκεται ήδη και η προσωπική βιβλιοθήκη μου, την οποία δώρισα στη Δ.Κ.Β.Βεροίας (αυτή η παράδοση άρχισε το 1992 και συνεχίζεται, κυρίως συντελέστηκε το 2019 και θα ολοκληρωθεί με την παράδοση μερικών 100άδων βιβλίων, που διατηρώ εις το σπίτι μου, ελπίζω, εντός αυτής της χρονιάς. Υπολογίζω ότι συνολικά θα συγκεντρωθούν περίπου 10.000 βιβλία).
2. Αγνοείται, επαναλαμβάνω, ένα αξιοσημείωτο γεγονός, ότι συναντάμε (το 1349) να ζει ο αρχιτσέλιγκας Μαρτζελάτος, αυτός και στον κάμπο το κοπάδι του (προφανέστατα Ελληνόβλαχος, τον 14ο αιώνα !!), ο οποίος βοήθησε τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Καντακουζηνό, όπως έγραψε ο ίδιος στην Ιστορία του, να ανακαταλάβει τη Βέροια από τους Σέρβους (βλέπε στο βιβλίο μου ‘Ιστορία της Βεροίας’, τόμος 2ος, Βυζαντινοί χρόνοι, Θεσσαλονίκη 1970, σελ. 48-49 και 106).
Όπου και συμφωνεί με την ταύτιση κτλ. και ο δεινός ελληνόβλαχος Σωκράτης Λιάκος, πρ. αξιωματικός της Τοπογραφικής Υπηρεσίας Στρατού και όπου δημοσιεύω σχετική επιστολή του. Ήταν και πρωτότυπος, καινοτόμος ιστορικός, συγγραφέας, τον οποίον σέβονταν-επικαλούνταν και πανεπιστημιακοί καθηγητές του Α.Π.Θ. (Ν. Μουτσόπουλος, Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος κ.ά.)
Άλλωστε, ο Μαρτζελάτος αναφέρεται, ως Μαρτζέλος πια, στα ‘Ιστορικά «Τουρκικά» Αρχεία της Μακεδονίας’, τόμ. Βεροίας-Ναούσης, εκδ. της Ε.Μ.Σ. με την επιμέλεια του ελληνοβλάχου, Ιωάννη Βασδραβέλλη, γνωστού ιστορικού συγγραφέα της Μακεδονίας.
Μεγάλη έκπληξη ένιωσα, όταν διάβασα στα 40χρονα ‘Παριανά’, περιοδικό της Πάρου, του εκδότη-καθηγητή-συγγραφέα κ. Νίκου Χρ. Αλιπράντη και δημοσίευσα σχετική επιστολή (ήταν θείος του, αδερφός της μητέρας του, ο μακαριστός Αυγουστίνος Καντιώτης, μητροπολίτης της Φλώρινας).
Να, λοιπόν, ότι οι Βλάχοι μας βρίσκονταν εδώ από τον 14ο αιώνα, ίσως και νωρίτερα!!
Γιώργος Χ. Χιονίδης
