Μέρες που είναι, σήμερα η Αγιά Σοφιά να μετατρέπεται σε τζαμί και ο Σουλτάνος Ερντογάν να απειλεί με πόλεμο την Ελλάδα. Ο Θουκυδίδης πάντα επίκαιρος.
432, π. Χ., φθινόπωρο. Οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους αποφασίζουν στη Σπάρτη να κηρύξουν τον πόλεμο εναντίον της Αθήνας κι αμέσως αρχίζουν να προετοιμάζονται. Έπρεπε όμως να βρουν εύλογες αιτίες-προφάσεις για τον πόλεμο. Έστειλαν λοιπόν πρέσβεις στους Αθηναίους, προβάλλοντας διάφορες παράλογες αξιώσεις, για να έχουν κάποια δικαιολογία για τον πόλεμο, αν δεν γίνουν δεκτές. Ήξεραν εκ των προτέρων ότι δεν θα γίνουν δεκτές, γιατί ήταν παράλογες. Οι αξιώσεις τους ήταν οι εξής: να εξορίσουν οι Αθηναίοι όσους είχαν σχέση με το «κυλώνειον άγος», αξίωση που στρεφόταν εναντίον του κυβερνήτη της Αθήνας Περικλή, ο οποίος συνδεόταν, από τη μάνα του, με το σόι των ιερόσυλων, να λύσουν την πολιορκία της Ποτείδαιας, να αφήσουν αυτόνομη την Αίγινα, να ανακαλέσουν το ψήφισμα για τα Μέγαρα, στα οποία οι Αθηναίοι επέβαλαν εμπάργκο προϊόντων και τελευταία αξίωση τελεσιγραφική: θα διατηρηθεί η ειρήνη αν οι Αθηναίοι αφήσουν τους Έλληνες αυτόνομους, δηλαδή αν οι Αθηναίοι διαλύσουν την ηγεμονία τους.
Οι Αθηναίοι, για να δώσουν απάντηση στους Λακεδαιμόνιους, συγκάλεσαν εκκλησία του Δήμου, πιθανόν στο τέλος Φεβρουαρίου, 431 π. Χ. Μίλησαν διάφοροι, υποστηρίζοντας πολλές απόψεις. Τελευταίος μίλησε ο Περικλής, πολύ ικανός ρήτορας και κυβερνήτης κατά τον Θουκυδίδη. Μεταξύ των άλλων ο Περικλής είπε:
«Άνδρες Αθηναίοι, δεν πρέπει να υποχωρήσουμε στους Πελοποννησίους. Ξέρω ότι οι άνθρωποι αποφασίζουν με ορμή τον πόλεμο, αλλά στην πορεία μεταβάλλουν γνώμη σύμφωνα με εκείνα που συμβαίνουν. Οι Λακεδαιμόνιοι και πριν είχαν εχθρικές διαθέσεις απέναντί μας και τώρα φανήκαν πιο πολύ. Στις μεταξύ μας συνθήκες αναφέρεται ότι οι μεταξύ μας διαφορές πρέπει να λύνονται με διαιτησία. Ως τώρα όμως αυτοί δεν ζήτησαν διαιτησία, ούτε, όταν εμείς προτείνουμε, δέχονται, αλλά θέλουν να λυθούν οι διαφορές μάλλον με πόλεμο παρά με διαπραγματεύσεις. Ήλθαν εδώ όχι για να παραπονεθούν αλλά για να προστάξουν. Αν υποχωρήσουμε τώρα σ’ αυτούς, αμέσως θα προσταχθούμε και κάτι άλλο μεγαλύτερο, γιατί θα νομίζουν ότι από φόβο υποκύψαμε και σ’ εκείνο. Αν όμως κοφτά αρνηθούμε, θα τους δώσουμε να καταλάβουν ότι μάλλον πρέπει να σας φέρονται σαν ίσοι σε ίσους. Και η πιο μικρή αξίωση, όταν διατυπώνεται σαν διαταγή, είναι σκλαβιά. Οι ευκαιρίες για τον πόλεμο δεν μπορούν περιμένουν (οι καιροί ου μενετοί). Είμαστε πρόθυμοι να δεχθούμε διαιτησία σύμφωνα με τις συνθήκες και λέμε ότι δεν θα αρχίσουμε πρώτοι τον πόλεμο, αν όμως τον αρχίσουν εκείνοι, θα αμυνθούμε. Αυτή είναι η δίκαιη και συγχρόνως αξιοπρεπή απάντηση γι’ αυτή εδώ την πόλη, την Αθήνα. Πρέπει να ξέρετε ότι ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος κι ότι όσο περισσότερο με τη θέλησή μας τον δεχόμαστε, τόσο λιγότερο επιθετικούς θα έχουμε τους αντιπάλους μας».
Αυτά είπε ο Περικλής, αυτά ψήφισαν οι Αθηναίοι. Έτσι ξέσπασε ο Πελοποννησιακός πόλεμος που διήρκησε 27 χρόνια 431 π.Χ. έως το 404 π.Χ. με την υποταγή της Αθήνας και την καταστροφή όλης της Ελλάδας.
Θουκυδίδη ιστορίες βιβλίο Ι, 140-144
Δεν θα ήταν παράλογο, νομίζω, αν γίνει κάποια σύνδεση εκείνης της εποχής με τη σημερινή. Ο Ερντογάν με τις παράλογες αξιώσεις του εκπροσωπεί τους Λακεδαιμόνιους κι ο Μητσοτάκης την Ελλάδα που καλείται να δώσει απάντηση.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Γι’ αυτό ο Θουκυδίδης είναι διαχρονικός. Διδάσκεται στις στρατιωτικές σχολές και σχολεία της Αμερικής και σ’ όλον τον κόσμο. Ο άξιος πολιτικός Ελευθέριος Βενιζέλος όχι μόνο μελετούσε τον Θουκυδίδη, αλλά εξέδωσε μία από τις καλύτερες μεταφράσεις του Θουκυδίδη.
Ο ίδιος ο Θουκυδίδης λέει για το βιβλίο του: «Κτήμα τε ες αιεί μάλλον ή αγώνισμα ες το παραχρήμα ακούειν ξύγκειται» (=το έργο έχει γραφτεί πιο πολύ σαν μελέτημα παντοτινό παρά σαν ανάγνωσμα της στιγμής για να το ακούν ευχάριστα»
Θουκυδίδη ιστορίες βιβλίο Ι, παρ. 22
Δημήτρης Ρήτας
Φιλόλογος-συγγραφέας-στιχουργός-Δ/ντής Περιφερειακού Θεάτρου Καρδίτσας
