Πέρασαν 200 χρόνια από τότε που οι πρόγονοί μας επαναστάτησαν ενάντια στους κατακτητές Τούρκους, γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα να ζούμε και να κυκλοφορούμε σήμερα ελεύθεροι.
Η στήλη αυτή είναι ένας φόρος τιμής σε όλους αυτούς τους Ήρωες που πρωτοστάτησαν στον Αγώνα, για να τους θυμόμαστε και να τους έχουμε πάντοτε ζωντανούς στη μνήμη μας.
Κοτζαερίδης Γεώργιος
ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΩΤΗΣ ΒΑΣΟΣ
Γεννήθηκε το 1797 στο Πετρόπαβλιτς του Μαυροβουνίου και ήταν σερβικής καταγωγής. Σε ηλικία 20 ετών, μαζί με τα αδέλφια του Ράντο, Σπύρο, Λάζαρο και Θεόδωρο έφυγε από την πατρίδα του και πήγε στην Σμύρνη όπου μέχρι το 1820 εργάζονταν στα κτήματα του Καραοσμάνογλου.
Αργότερα όταν πήγε στην Αθήνα μηνύθηκε από ένα μουσουλμάνο της Σμύρνης για κλοπές, συνελήφθη και φυλακίστηκε για λίγο χρονικό διάστημα και όταν αποφυλακίστηκε εντάχθηκε σαν μπαϊρακτάρης στο σώμα του Πεχλιβάν Πασά.
Το καλοκαίρι του 1821 ήταν επικεφαλής μιας ένοπλης ομάδας που αποτελούνταν από Μαυροβούνιους και Σέρβους. Και είχε αναλάβει από τον επίσκοπο Ταλαντίου την διοίκηση των όπλων της επαρχίας Καρυστίας.
Το 1821-1823 συμμετείχε σε δέκα μάχες στην Εύβοια… στα Στύρα κατά του Ομέρ Μπέη της Καρύστου και του Γιουσούφ πασά, κατά την διάρκεια της οποίας τραυματίστηκε, στις Πετριές κατά του Ομέρ μπέη, στο Κάδι κατά του Ομέρ μπέη
Το 1822 πολέμησε στα Στύρα κατά του Ομέρ μπέη της Καρύστου, στα Πολιτικά κατά του Αλή Πασά Τζαρκατζή, στα Βλαχώρια εναντίον του Ομέρ μπέη, στη Βάθυα κατά του Σαντή Ντίπα Αγά.
Το 1823 πολέμησε στον πύργο του Καστροβαλά της Κύμης εναντίον του Ομέρ μπέη και του Γενιτσάραγα και στην Κύμη εναντίον του Ομέρ μπέη. Πραγματοποίησε και μια πειρατική επιδρομή στην Θάσο που του απέφερε πολλά λάφυρα, και παρά τις αποτυχίες του στο στρατιωτικό πεδίο έλαβε τον βαθμό του πεντακοσιάρχη.
Ο Μαυροβουνιώτης αναγνωρίστηκε από την Προσωρινή Διοίκηση και τον Πρόεδρο του Βουλευτικού Σωτήριο Χαραλάμπη ως χιλίαρχος των σωμάτων της Αττικής ενώ αργότερα το 1824 πήγε στην Ύδρα με σκοπό να διοργανώσει την άμυνα του νησιού κατόπιν εντολής του Υδραίου προέδρου του Εκτελεστικού Γεώργιο Κουντουριώτη, ο οποίος τον προβίβασε στον βαθμό του στρατηγού.
Κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου προσκλήθηκε από την Κυβέρνηση στο Ναύπλιο για να συμμετάσχει στην καταστολή της ανταρσίας των Πελοποννήσιων προκρίτων και συνέβαλλε τα μέγιστα, με το αζημίωτο βέβαια, στην επικράτηση των κυβερνητικών.
Μετά το πέρας του Εμφυλίου, μαζί με τον Νικόλαο Κριεζώτη, τον Θεσσαλό πολιτικό Δρόσο Μανσόλα και τον πρόκριτο Θηβών Αδάμ Δούκα, συγκρότησε πολιτικό κόμμα στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και συνεργάστηκε με το Γαλλικό Κόμμα και τον Ιωάννη Κωλλέτη.
Το 1825 συγκρούστηκε με τις Αιγυπτιακές δυνάμεις του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, στον Σχοινόλακο Μεσσηνίας και στο Κρεμμύδι, πολέμησε εναντίον του Κιουταχή και του Κεχαγιάμπεση στην Άμφισσα και στις Θερμοπύλες και τέλος συμμετείχε στην μάχη της Ρούσσας στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα κατά του Κεχαγιάμπεη.
Το 1826 συμμετείχε πάλι σε μια αποστολή στον Λίβανο και επιστρέφοντας από εκεί στάλθηκε σε μια αποστολή για την διάσωση αμάχων στην παραλία Λυκόρεμα στην Νότιο Εύβοια, που είχαν εγκλωβιστεί από τα στρατεύματα του Ομέρ Πασά.
Τον Ιούλιο του 1826 τάχθηκε υπό τις διαταγές του Καραϊσκάκη και έλαβε μέρος σε πολλές μάχες στην Αττική κατά του Σιλιχτάρη και του Κιουταχή Πασά.
Το επόμενο έτος συγκρούστηκε ξανά με τον Κιουταχή στο Καματερό, στην Λίστανη Θηβών και στο Κερατσίνι και ακολούθησαν μάχες στο Τρίκερι κατά του Νούρκα Σέρβανη, στην Κόνιτσα κατά του Νταίρ Αγά και τέλος στην Λάκκα Ζαγοράς, πάλι κατά του Κιουταχή.
Την περίοδο που κυβερνούσε ο Καποδίστριας, οι διάφοροι εχθροί του τον κατηγόρησαν για λαφυραγωγία σε βάρος των χωρικών της Αττικής και ηθική αυτουργία στην διάπραξη κτηνοβασίας που έγινε στο στρατόπεδο της Ελευσίνας.
Στην δίκη που επακολούθησε απαλλάχτηκε των κατηγοριών και κατόπιν εισηγήσεως φίλων του στον Καποδίστρια, προήχθη σε χιλίαρχο της Στ΄ χιλιαρχίας.
Σαν χιλίαρχος έδωσε πολλές μάχες συμβάλλοντας στην ανακατάληψη της Στερεάς Ελλάδας.
Συγκεκριμένα πολέμησε στο Στεβενίκο Λειβαδιάς και στην Λειβαδιά κατά του Ομέρ πασά Καρύστου, στην πολιορκία της ακρόπολης των Σαλώνων κατά του Μεχμέτ Διβόλη, στο Μαρτίνο Λιβαδειάς κατά Μαγιούτ πασά, στο Λιθάδο Εύβοιας κατά Ομέρ πασά, και στον Άγιο Ιωάννη, στην Χασιά Αττικής εναντίον του Σιλιχτάρη.
Το 1829 όταν διαλύθηκαν οι Χιλιαρχίες και αντικαταστάθηκαν από Ελαφρά Τάγματα, αρνήθηκε να διοικήσει τάγμα και εντάχθηκε σε Ταξιαρχικό Σώμα ως χιλίαρχος.
Ενώ αρχικά ήταν φίλα προσκείμενος προς το Καποδιστριακό καθεστώς, όταν απομακρύνθηκε από το στράτευμα το 1829 τήρησε ίσες αποστάσεις από τον Κυβερνήτη και την αντιπολίτευση. Ο Χρήστος Λούκος αναφέρει ότι ο Μαυροβουνιώτης έδειξε διάθεση σύμπραξης με την αντιπολίτευση λόγω του αποκλεισμού του από τον νέο στρατιωτικό οργανισμό των ταγμάτων.
Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, εντάχθηκε στους Συνταγματικούς και αντιπολιτεύθηκε τον Αυγουστίνο Καποδίστρια. Συστρατεύθηκε με τον μπράτιμό του Νικόλαο Κριεζιώτη και συνεισέφερε τα μέγιστα στη νίκη των Συνταγματικών κατά του Αυγουστίνου.
Εντάχθηκε στον νέο Οθωνικό στρατό, και το 1834 διορίστηκε Συνταγματάρχης-Νομοεπιθεωρητής Αττικής και Βοιωτίας, και το 1836 διοικητής του Σώματος Οροφυλακής Φθιώτιδας. Το 1843 προήχθη σε υποστράτηγο και ανέλαβε διοικητής Οροφυλακής Λοκρίδας ενώ το 1846 διορίστηκε βασιλικός υπασπιστής του Όθωνα.
Πολιτικά συνεργάστηκε με το Γαλλικό κόμμα, ενώ είχε αποκτήσει σημαντική περιουσία αποκτώντας πολλά στρέμματα γης στην Αττική, Φωκίδα και Εύβοια. Στην επανάσταση της 3ηςΣεπτεμβρίου δεν έλαβε μέρος στη συνωμοσία, παρά τις πολλές προσκλήσεις που είχε λάβει από τους κινηματίες.
Ο Μαυροβουνιώτης απειλούσε να καταπνίξει την εξέγερση, αλλά συγκρατήθηκε από τον Όθωνα, λαμβάνοντας την διαβεβαίωση ότι η νέα κατάσταση δεν θα απειλούσε την στρατιωτική του θέση και την επιρροή του στην Ανατολική Στερεά.
Ο Μαυροβουνήσιος, πηγαίνοντας στον Λίβανο πέρασε από την Κέα όπου συνάντησε και ερωτεύθηκε την Ελέγκω, κόρη του Γιώργου Ιωαννίτη. Με την θέληση της την απήγαγε και την έστειλε στον πύργο του φίλου του Γιαννούλη Δημητρίου, αρχηγού των αλβανοφώνων της Άνδρου, στην περιοχή Αμμόλοφο.
Παντρεύτηκαν όταν γύρισε από τον Λίβανο αλλά ο γάμος του δεν άντεξε πολύ λόγω της τεράστιας διαφορά των προσωπικοτήτων τους, αλλά και από το γεγονός ότι ο Μαυροβουνήσιος βρίσκονταν στα πεδία των μαχών ή στην έδρα της Οροφυλακής, μακριά από την γυναίκα του. Είχαν αποκτήσει 4 γιούς, τον Αλέξανδρο, τον Κωνσταντίνο, τον Γεώργιο, τον Τιμολέοντα και μια κόρη την Ροδόεσσα.
Το 1836 ξαναπαντρεύτηκε την Μπίλιω Οικονόμου, κόρη Υδραίου εμπόρου με την οποία απέκτησε μια κόρη την Πέτρα,
Πέθανε αιφνιδίως σε ηλικία πενήντα ετών, τον Ιούλιο του 1847 κατά την διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας.
ΚΑΨΑΛΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Γεννήθηκε το 1751 και ήταν προύχοντας του Μεσολογγίου την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας. Την περίοδο που ο Λόρδος Βύρων πήγε στο Μεσολόγγι του παρεχώρησε ένα από τα σπίτια που διέθετε για να κατοικεί, ενώ μετέπειτα διέθεσε όλη του την περιουσία για τις ανάγκες του Αγώνα.
Κατά την διάρκεια της πολιορκίας της πόλης, συμμετείχε στην επισκευή των προμαχώνων και καθ΄όλη την διάρκεια της προσπαθούσε να εμψυχώσει τους πολιορκημένους. Είχε μετατρέψει το σπίτι του σε αποθήκη πυρίτιδας και πυρομαχικών.
Στις 8 Απριλίου 1826, όταν αποφασίστηκε η Έξοδος από την μαρτυρική πόλη ο Καψάλης μην μπορώντας, λόγω ηλικίας, να συμμετέχει, προτίμησε να θυσιαστεί. Συγκέντρωσε όσους δεν μπορούσαν να λάβουν μέρος στην Έξοδο και κατέλαβε την μεγάλη πυριτιδαποθήκη κάτω από τον προμαχώνα του Μπότσαρη, η οποία ήταν γεμάτη εκρηκτικές ύλες.
Την νύχτα της εξόδου, περιμένοντας τον θάνατο, έψελναν νεκρικές ακολουθίες, ενώ ο ίδιος Καψάλης κρατούσε συνεχώς ένα αναμμένο δαυλί στο χέρι του. Το πρωί, όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη, ο Καψάλης ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη μαζί με όλους τους παρευρισκομένους και πολλούς Τούρκους που είχαν πλησιάσει στο σπίτι με σκοπό να σφάξουν αυτούς που βρίσκονταν μέσα.
Η γενναία αυτή πράξη του υμνήθηκε από όλους τους έλληνες και προκάλεσε τον θαυμασμό των Ευρωπαίων.
ΣΤΟΥΡΝΑΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Γεννήθηκε το 1778 στα Στουρναρέικα της Αιτωλοακαρνανίας και έδρασε κυρίως στην Δυτική Στερεά Ελλάδα. Το αρματολίκι του ήταν στην περιοχή του Ασπροποτάμου και ήταν ονομαστό κέντρο ενόπλων σωμάτων.
Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και συμμετείχε στη σύσκεψη των οπλαρχηγών της Στερεάς που έγινε στις αρχές του 1821 στη Λευκάδα. Μετείχε ενεργά στην επανάσταση στον Ασπροπόταμο, έλαβε μέρος σε μάχες στην Στερεά Ελλάδα και στην Πελοπόννησο και διακρίθηκε ιδιαίτερα στην μάχη στο Βουργαλέλι το 1824.
Μετά την καταστολή της Επανάστασης στον Όλυμπο το 1822, ο Στουρνάρης συγκέντρωσε γύρω του όσους επαναστάτες και φιλέλληνες κατάφεραν να διαφύγουν. Συνεργάστηκε με τον Καραϊσκάκη την άνοιξη του 1823, στην αντίσταση εναντίον των Τούρκων που επεδίωκαν το "προσκύνημα" των αρματολών στη Στερεά και τη Θεσσαλία.
Συμμετείχε στις μάχες εναντίον της στρατιάς του Ομέρ Βρυώνη στη Δυτική Στερεά το 1823 και το 1824. Πήρε μέρος στην Γ΄ Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος στο Ανατολικό.
Υπήρξε ονομαστός για τον πατριωτισμό και την ανδρεία του. Σκοτώθηκε ηρωικά κατά την έξοδο του Μεσολογγίου το 1826.
