Πέρασαν 200 χρόνια από τότε που οι πρόγονοί μας επαναστάτησαν ενάντια στους κατακτητές Τούρκους, γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα να ζούμε και να κυκλοφορούμε σήμερα ελεύθεροι.
Η στήλη αυτή είναι ένας φόρος τιμής σε όλους αυτούς τους Ήρωες που πρωτοστάτησαν στον Αγώνα, για να τους θυμόμαστε και να τους έχουμε πάντοτε ζωντανούς στη μνήμη μας.
Κοτζαερίδης Γεώργιος
ΛΕΠΕΝΙΩΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ
Ήταν ο δευτερότοκος γιός του Γιάννη Μακρυγιάννη και αδελφός του Κατσαντώνη. Γεννήθηκε στην Λεπενού το 1877, εξ ου και το παρώνυμο Λεπενιώτης.
Σε αντίθεση με τον αδελφό του ο Λεπενιώτης ήταν γιγαντόσωμος και με πελώριο ανάστημα. Ο Σπύρος Βερύκιος αναφερόμενος στην συνέλευση της Λευκάδας αναφέρει….: "Είδα σε μια στιγμή τον πανύψηλο γίγαντα Λεπενιώτη να σηκώνεται όρθιος και με βροντερή φωνή και αφελή γλώσσα να διηγείται τα μάχη που ο Κατσαντώνης 'έδωκε με τους Τούρκους πριν κατεβεί στη Λευκάδα". Ήταν και αυτός γενναίος και ανδρείος σαν τον αδελφό του και έδωσε πολλές σκληρές μάχες εναντίον των Τουρκοαλβανών, εκδικούμενος και για τον θάνατο του πατέρα του από αυτούς.
Μετά τον θάνατο του αδελφού του τον Μάιο του 1809 ευρισκόμενος κοντά στο χωριό Παπαδιά του Καρπενησίου έδωσε σκληρή μάχη εναντίον του δερβέναγα Σουλεϊμάν Τότη και 300 Τουρκοαλβανών τους οποίους μετά την νίκη τους και τον θάνατο του Τότη, κατέσφαξαν.
Εκτός από τις μάχες που έδινε ο Λεπενιώτης, έτρεχε στα χωριά των Αγράφων προσφέροντας προστασία στους κατοίκους τους. Το 1810 κατέφυγε με 200 περίπου από τους άνδρες του στο Μεγανήσι, που το κατείχαν οι Γάλλοι οι οποίοι δε τον δέχθηκαν και τον έδιωξαν στον Κάλαμο. Ζήτησε να μπει στην υπηρεσία των Άγγλων και να καταταχθεί στα ελληνικά τμήματα της Επτανήσου, αλλά όπως είπε: "επιθυμώ να δουλεύσω στους Άγγλους, αλλά δεν δίδω εις άλλον πίστη παρά εις τον Κολοκοτρώνη". Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που τότε ήταν αξιωματικός στον Αγγλικό στρατό στα Επτάνησα, πήγε στον Κάλαμο, συνάντησε το Λεπενιώτη και όπως υποστηρίζει: "εκάμαμε εσβάρκο εις το Μεγανήσι, και εκδιώξαμε τους Φραντσέζους και εκάμαμεν στάσιν εκεί".
Ο Λεπενιώτης παρέμεινε στα Ιόνια νησιά αλλά λίγο καιρό πριν οι Άγγλοι διαλύσουν τα Ελληνικά τάγματα της Επτανήσου, δέχθηκε την αμνηστία που του πρόσφερε ο Αλή πασάς, και σε αντάλλαγμα ανέλαβε το αρματολίκι των Αγράφων. Δεν δέχτηκε όμως να εμφανιστεί μπροστά στον Αλή πασά και να τον προσκυνήσει.
Το φθινόπωρο του 1811 επέστρεψε στα Άγραφα με 50 άνδρες και ανέλαβε το αρματολίκι, ενώ πολλοί από τους συντρόφους του διορίστηκαν "κολιτζήδες". Στο αξίωμα αυτό παρέμεινε για λίγο καιρό διότι δολοφονήθηκε στη Φουρνά από τους ανθρώπους του Τουρκόφιλου Νίκου Θέου και του κοτζάμπαση του Φουρνά Γιαννάκη Κωστάκη.
Η οικογένεια Θέου είχε μεγάλη έχθρα με τον Λεπενιώτη. Μια μέρα έπεσαν στα χέρια του Λεπενιώτη επιστολές που έστειλαν τα αδέλφια του Νίκου Θέου, Γάννης και Θεόδωρος σε έναν μπέη του Αλή που τον προειδοποιούσαν να φυλαχτεί στην περιοχή «Βουλγάρα», κοντά στα Φουρνά, από τους κλέφτες. Τελικά αυτοί δεν πρόλαβαν να φυλαχτούν. Τους χτύπησαν οι κλέφτες και σκότωσαν τον μπέη.
Ο Λεπενιώτης όμως εξέφρασε την οργή του για την προδοσία και κυνήγησε τους αδελφούς Θέου, οι οποίοι κλείστηκαν στον πύργο τους και περίμεναν να τους επιτεθεί.
Ο τρίτος αδελφός Καραγιώργος Θέου κατάφερε να ξεφύγει και ο Λεπενιώτης για να τον εκδικηθεί έσφαξε τα παιδιά του.
Κατά μια παραλλαγή για τον θάνατο του Λεπενιώτη, σύμφωνα με τον Νίκο Μπουρδάρα ο Αλή Πασάς είχε προσκαλέσει πολλές φορές τον Λεπενιώτη στα Γιάννινα αλλά αυτός αρνιόταν να πάει, διότι δε ξεχνούσε τον φρικτό θάνατο του πατέρα του και των αδελφών του. Αντί να πάει έστειλε ένα δέμα στον Αλή Πασά μέσα στο οποίο υπήρχαν ακαθαρσίες.
Ο Αλή Πασάς οργίστηκε πολύ και διέταξε τον Νίκο Θέου, που ήταν εχθρός του Λεπενιώτη και επιθυμούσε να πάρει εκδίκηση για τα ανίψια του, να τον σκοτώσει.
Ο Νίκος Θέου έλαβε την εντολή του Αλή Πασά και πήγε στα Φορυνά μαζί με τους συγχωριανούς του Αυγέρη, Κόπανο και Ράμμο και κάποιους Τουρκαλβανούς, όπου κλείστηκε στον πύργο του Γιαννάκη Κωστάκη, συζύγου της αδελφής του και κοτζαμπάση της περιοχής. Ήξερε ότι ο Λεπενιώτης θα έκανε Πάσχα εκεί προσκεκλημένος του Κωστάκη.
Αυτός πήγε με τα παλικάρια του στα Φουρνά και περίμενε τον Κωστάκη να τον οδηγήσει στον πύργο του. Βλέποντας ο Λεπενιώτης τον πύργο με τα παράθυρα και τις πόρτες κλειστές, είπε ….. "Αυτός ο πύργος φίδια και διαόλους κρύβει σήμερα».
Την στιγμή εκείνη δέχτηκε δυο πυροβολισμούς που τον πέτυχαν στην κοιλιά και στον δεξί ώμο. Οργισμένος και σαστισμένος ο Λεπενιώτης τράβηξε τον σταυρό που φορούσε στον λαιμό του και τον ποδοπάτησε, διότι αν και περιείχε μέσα του Τίμιο Ξύλο, δεν τον προστάτεψε. Τραυματισμένος οδηγήθηκε από τα παλικάρια του στην μονή της Βράχας, όπου πέθανε μετά είκοσι μέρες και κανείς δεν γνώριζε που τάφηκε. Κατ΄ άλλους πέθανε στο χωριό Βάλτος όπου τον είχαν μεταφέρει. Ήταν Πάσχα του 1819.
Μετά το θάνατο του Λεπενιώτη, οι τριακόσιοι περίπου άνδρες του, μη μπορώντας να εκλέξουν άλλον αρχηγό , και οι υπό τον Τσιόγκα απεφάσισαν να προσκυνήσουν τον Αλή Πασά. Ο Αλή πασάς αποδέχθηκε την υποταγή τους και τον μεν Τσιόγκα διόρισε δερβέναγα στο Ξηρόμερο, το Λάμπρο Κοσμά στα Σάλωνα, τον Καραϊσκάκη αρχηγό του μεταβατικού στο Κιουστάνι (Φουρνά), τον Χουσιάδα στη Νευρόπολη, τον Φραγγίστα στη Ρεντίνα Αγράφων, και άλλους Αγραφιώτες, όπως το Φλέγγα, το Χονδροπάνο, το Χοντρομήτρο κλπ. τους πήρε τσοχανταραίους.
Η λαϊκή μούσα τραγούδησε τον θάνατο του Λεπενιώτη...
Συγνέφιασανε τα βουνά κι αντάριασαν οι κάμποι.
Βγήκεν ο ήλιος σκοτεινός και το φεγγάρι μαύρο.
Κι ο λαμπερός Αυγερινός πάει να βασιλέψει.
Οι κλέφτες τον καρτέρεσαν και τον συχνορωτάνε:
- Πες μας, καημέν' Αυγερινέ, κάνα καλό χαμπέρι.
- Τι να σας πω, μωρέ παιδιά τι να σας μολογήσω.
Το Λεπενιώτη βάρεσαν μεσ' στου Φουρνά στη μέση
Ο Νικοθέος το σκυλί και ο Χριστιανομάχος.
====
Τρία πουλάκια κάθονταν ψηλά στο Καρπενήσι.
Το να τηράει κατ' το Φουρνά και τ' άλλο το Βελούχι.
Το τρίτο το μικρότερο μοιρολογάει και λέει:
Τίνος μανούλα χλίβεται τίνος μανούλα κλαίει;
Του Κώστα η μάνα χλίβεται του Κώστα Λεπενιώτη.
Με τα πουλιά εμίλαε και με τα χελιδόνια.
Και σεις πουλιάμ' Φουρνιώτικα κι από το Καρπενήσι
μην είδατε τον Κωσταντή τον Κώστα Λεπενιώτη;
Εψές προψές τον είδαμε μέσα στο Καρπενήσι.
Απ' την Αϊν Τριάδα πέρασε κατ' το Φουρνά πααίνει.
Πάει να κάνει τη Λαμπρή και το "Χριστός Ανέστη".
Φουρνιώτες τον καρτέρεσαν κι όλοι οι κοτζαμπασήδες
θέλεις στον πύργο Κώσταμ' κόπιασε θέλεις στου Αναϊτση;
"Κι ο πύργος του Γιαννάκ' αφέντ' διαβόλους έχει μέσα".
Τον λόγον δεν απόσωσε τον λόγον δεν απόειπε.
Τρεις παταριές του ρίξανε κι οι τρεις αράδα - αράδα.
Η μια τον παίρνει στην κοιλιά, η άλλη στα ποδάρια
κι η τρίτη η φαρμακερή μεσ' στο δεξί το χέρι.
Ανάθεμά σε Νικοθέο, σκυλί, χριστιανομάχε,
που πήγες και τον βάρεσες απ' του Γιαννάκ' τον πύργο.
Άλλο γνωστό δημοτικό τραγούδι σχετικά με τον θάνατό του λέει….:
«Βγήκε ο ήλιος κόκκινος και το φεγγάρι μαύρο
κι ο λαμπερός Αυγερινός πάει να βασιλέψει.
-Πες μας καημένε Αυγερινέ, κάνα καλό χαμπέρι!
-Τι να σας πω μωρέ παιδιά τι να σας μολογήσω;
Τον Λεπενιώτη βάρεσαν μες στου Φουρνά την μέση»
Και ένα άλλο σχετικό με τη ζωή του στα βουνά:……
«Ο Λεπενιώτης κίνησε να πάει στο Καρπενήσι,
να πάει να κάνει την Λαμπρή και το χριστός Ανέστη.
Και οι γέροντες τον καρτερούν με τα κεριά αναμμένα.
-Πώς πάτε γέροντες με τους παλιοτουρκάδες;
-Καλά περνάμε Λέμπο μου με τους παλιοτουρκάδες
γυναίκες δεν ορίζουμε, παιδιά μας και κορίτσια.
Και του Τσαούση μίλησε,του ψυχογιού του λέει.
-Μοιράστε γρήγορα μπαρούτι και φυσέκια,
τους Τούρκους για πετάξουμε έξω από το Καρπενήσι.
Ενύσταξα μωρέ παιδιά και θέλω να πλαγιάσω
και σεις να ξαγρυπνήσετε να φυλάτε καραούλι,
να μην περάσει από δω ο Κώστας Λεπενιώτης
Πέρσι πήρε τον γιόκα μου, φέτος τον αδερφό μου.
Να 'ταν ο Μάης παχνιστής κι ο θεριστής χειμώνας
να κρουσταλλιάσει η θάλασσα ν' αράξουν τα καράβια,
να μην περάσει ο αρματολός ο Κώστας Λεπενιώτης.
Κι ο Κώστας πέρα πέρασε και πέρασε και πήγε»
ΒΕΙΚΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ
Γεννήθηκε το 1785 στο Σούλι και ήταν γιός του Βέϊκου Ζορμπά. Ήταν γνωστός για την ανδρεία του και την ομορφιά του. Ηγήθηκε του στρατού των 3.000 Ρουμελιωτών που πήραν την απόφαση να ενισχύσουν τους Μεσολογγίτες.
Ήταν από τους μεγάλους πρωταγωνιστές των πολιορκημένων του Μεσολογγίου και διαπραγματευτής με τον Κιουταχή. Ο Κιουταχής του ζήτησε να συνάψουν συμφωνία, αλλά ο Βέϊκος αρνήθηκε.
Μετά την Έξοδο, του Μεσολογγίου, συμμετείχε στις επιχειρήσεις της Αττικής και τελικά σκοτώθηκε στη μάχη του Αναλάτου το 1827. Το ελληνικό κράτος για να τιμήσει τη μνήμη του, έδωσε το όνομα του σε μια συνοικία των Αθηνών και στην οικογένειά του εκτάσεις γης στην περιοχή του σημερινού Άλσους Βεΐκου στον αθηναϊκό δήμο του Γαλατσίου.
