ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ
(2ο Μέρος)
2. Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΠΙΖΑΣ
Ο Α. Μαυροκορδάατος τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Κων/λη· στην Ιταλία σπούδασε πολιτικές επιστήμες. Η γλωσσομάθειά του ήταν θαυμαστή· μιλούσε και έγραφε με ευχέρεια γαλλικά, ιταλικά, αγγλικά και τουρκικά· τα τουρκικά τα γνώριζε τόσο καλά ώστε ο άλλοτε υπουργός των εξωτερικών της Τουρκίας Χαλή Σερίφ Πασάς - ένας από τους περισσότερο μορφωμένους Τούρκους του καιρού του - έλεγε: "Αποφεύγω να μιλών με τον Α. Μαυροκορδάτο τουρκιστί επί διπλωματικών υποθέσεων από φόβον μήπως κάνω κανέναν σολικισμόν μπροστά του".
Την πολιτική του σταδιοδρομία άρχισε στο Βουκουρέστι, μόλις 21 χρόνων, ως Γραμματεύς και στη συνέχεια ως μέγας ποστέλνικος (θέση που ισοδυναμεί με υπουργού εξωτερικών) του ηγεμόνα της Βλαχίας, θείου του από τη μητέρα του. Ετσι βίωνε την πολιτική από το ηγετικό του αξίωμα· απέκτησε νωρίς άμεση εμπειρία σε θέματα διοικητικής οργάνωσης και κρατικής οντότητας (1), μυήθηκε επίσης στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής και διπλωματικών ελιγμών. Στην οργανωμένη πολιτική του σκέψη οι δυο διαστάσεις του πολιτικού, η εσωτερική - οργανωτική και η διεθνής, ήταν μεταξύ τους σε μεγάλο βαθμό αλληλένδετες. Απέκτησε υψηλές γνωριμίες όπως με τον τσάρο Αλέξανδρο σε ταξίδι του (1818) στη Βαρσοβία, με τον Ιω. Καποδίστρια καθώς και με άλλους σημαίνοντες ανθρώπους του πνεύματος και της πολιτικής.
Ας μην ξεχνούμε ότι το Βουκουρέστι την εποχή του Διαφωτισμού ήταν το πλεον σημαντικό πνευματικό κεντρο της Ανατολής.
Επειδή συκοφαντήθηκε ο θείος του στην Πύλη και φοβήθηκε μήπως λάβει την τύχη που είχαν και τόσοι άλλοι προκάτοχοί του, έφυγε στην Αυστρία κι από εκεί στην Πίζα, συνακόλουθα αποχώρησε απο το Βουκουρέστι και ο Αλέξανδρος, πήγε κι αυτός απ' την Αυστρία (2) στην Πιζα.
Την εποχή αυτή η Πίζα είναι ένα χωνευτήρι ιδεών και δυναμεων· πλήθος καλλιτεχνών, λογίων και πολιτικοστρατιωτικών έχουν συρρεύσει εδώ· έτσι έρχεται σ' επαφή με σπουδαίες προσωπικότητες. Μεταξύ αυτών ο φωτισμένος και μεγάλος πατριώτης, Ιγνάτιος, μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας (πρώην Αρτας), το ζεύγος Σέλλευ, οι οποίοι τον αγαπούν και τον εκτιμούν πολύ. Ο Μαυροκορδάτος διδάσκει ελληνικά στη σύζυγο του ποιητή και οι δυο τους τον μπάζουν στη φιλελεύθερη αγγλική πολιτική σκέψη, σε καθοριστικό βαθμό. Οταν ο Μαυροκορδάτος αναγγέλλει στο Σέλλεϋ, ο οποίος λατρεύει την Ελλάδα ότι ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κήρυξε την Επανάσταση, ο Σέλλεϋ γράφει το ποιητικό του αριστούργημα "Ελλάς" και το αφιερώνει στο Μαυροκορδάτο. Γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας, τον ορκίζει ο Γαλάτης, αργότερα γνωρίζει και τον Τσακάλωφ. Πολλοί μελετητές ισχυρίζονται ότι ο Μαυροκορδάτος υπήρξε ένα από τα κύρια πρόσωπα που διηύθυναν την προπαρασκευαστική κίνηση του ελληνικού Αγώνα στην Ιταλία. Νομίζω όμως οτι η πληροφορία αυτή έχει αναθεωρηθεί (3).
Η αλήθεια είναι πως ο πλεον δραστήριος και ο πιο φωτισμένος και ικανός απ' όλους τους επιφανείς Έλληνες που έχουν συγκεντρωθεί πριν από μήνες στην Πίζα, είναι αυτός, ο Α. Μαυροκορδάτος. Παρακολουθεί από δω τις εξελίξεις στη Ν. Ρωσία τις ελληνικές προετοιμασίες και την έκβαση των επαναστατικών γεγονότων. Αυτό το διάστημα έχει κατεβεί στην Πίζα και ο Καρατζάς με τον γιο του τον Κωστάκη, καθώς και ο Θ. Νέγρης, οπότε και συμπληρώνεται η "Ομάδα Κρούσης".
Εδώ στον κύκλο της Πίζας, ο Μαυροκορδάτος επηρεάζεται από τις νέες του επαφές, διαμορφώνει νέους προσανατολισμούς στην εξωτερική του πολιτική. Από ρωσόφιλος μεταστρέφεται και παραμένει σ' όλη του τη ζωή βαθύτατα αγγλόφιλος. Η αφοσίωσή του αυτή στο άρμα της Αγγλίας θα αποβεί δίκοπο μαχαίρι, που άλλοτε θα ωφελήσει και άλλοτε θα βλάψει τα εθνικά συμφέροντα.
Στη σχετικά σύντομη παραμονή του στην Πίζα ο δαιμόνιος και πανέξυπνος Φαναριώτης αντιλαμβάνεται ότι πλησιάζει ο καιρός αποφασιστικών γεγονότων για τον ελληνισμό και, φιλόδοξος και αρχομανής όπως είναι, δεν θέλει να μείνει έξω από τα μεγάλα πόστα.
Οταν η αρχηγία της φιλικής δίνεται στον Δ. Υψηλάντη, ως εκπρόσωπο του αδελφού του, ο κύκλος αυτός των Ελλήνων πολιτικών της Πίζας δυσαρεστείται πολύ. Ο Ιω. Καρατζάς στη θέση αυτή, οραματιζόταν τον εαυτό του. Ετσι, λοιπον, αυτός και κείνοι που τον τριγυρίζουν αποφασίζουν ν' αντιδράσουν και να παραμερίσουν με κάθε τρόπο τον Υψηλάντη από την Αρχή, για να κυβερνήσουν αυτοί σε περίπτωση που θα ελευθερωνόταν η Ελλάδα.
Στα επόμενα θα περιγράψουμε πώς ο αδίσταχτος ηγέτης αυτής της ομαδας Ο Α. Μαυροκορδάτος, ο Φαναριώτης, που είχε μάθει να παντρεύει τα φώτα της Δύσης με τα σκοτάδια και τις παρασκηνιακές μανούβρες των σεραγιών της Τουρκίας, θα καταστρώσει μεθοδικά το σχέδιο παραμερισμού του Υψηλάντη.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Οι βελτιώσεις που έγιναν τότε στη διοίκηση και στη νομοθεσία, σύμφωνα με τις ανάγκες και τα ήθη του τόπου, αποδίδονται σε αυτόν.
2. Γράφτηκε ότι εκεί διδάχτηκε μαθήματα οχυρωτικής από τον Ντυφούρ. Αυτό όμως δεν είναι ακριβές· προφανώς αυτό διαδόθηκε από τον κύκλο του, για να τονιστεί η προσωπικότητά του και να εκτιμηθούν οι στρατιωτικές του ικανότητες που ενταφιάστηκαν στην Πάτρα αλλά οριστικά στο Πέτα. Είναι απίθανο να έκανε τέτοια εκπ/ση. Το γεγονός αναφέρεται στην προ του 1818 εποχή που ούτε φαινόταν στον ορίζοντα της Ελλ. Επανάσταης ούτε και οι θεσεις στη Μολδαβία όπου ήταν φυσικό να έχει βλεψεις, απαιτούσαν τέτοια εκπαίδευση. Μια τέτοια εκπ/ση θα ήταν καλή για τους εξ επαγγέλματος στρατιωτικούς.
3. Σε λήμμα της εγκυκλοπαιδείας "Υδρία" (τ. 38, σελ. 42) υποστηρίζεται με απόλυτο τρόπο μάλιστα, ότι ο Α. Μαυροκορδάτος ορκίστηκε μεν μέλος της Φ.Ε. όμως ποτέ δεν υπήρξε ενεργό μέλος της και οτι όλη του η εσωτερική πολιτική στην Ελλάδα την εποχή του Αγώνα ήταν πολιτική ακύρωσης εκείνης που ασκούσε η Φιλική Εταιρεία. Ο λόγιος ήταν ότι η φ.Ε. δεν ηταν αρεστή στους Άγγλους, γιατί τη θεωρούσαν ρωσοκίνητη.
Συνεχίζεται
