(5ο Μέρος)
4. - ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ - ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ!
Τη στιγμή εκείνη έργο αυτής της Συνελεύσεως (Α' εν Επιδαύρω Εθνική Συνέλευση) ήταν η συγκρότηση μιας κεντρικής Κυβέρνησης γύρω από έναν αρχηγό στρατιωτικών. Το Σύνταγμα ήταν μια λέξη μαγική που ηλέκτριζε τους λογιότατους, αυτούς που διάβαζαν τις εφημερίδες της Ευρώπης, δεν ήταν όμως μια πανάκεια.
Μόνιμη έγνοια του Μαυροκορδάτου ήταν το θέμα της συνταγματικής διοίκησης του τόπου · δεν είχε άδικο, αλλά πολλοί μελετητές το θεωρούν παράκαιρο.
Πρόεδρος της Συνέλευσης εκλέχτηκε ο «εκλαμπρότατος πρίγκιψ» Μαυροκορδάτος. (1) Η Συνέλευση εγκαθίδρυσε δύο Σώματα πολιτικά το Βουλευτικό και το Εκτελεστικό. δηλ. ανώτατος άρχοντας διορίστηκε αυτός, ο πρόεδρος της Συνελεύσεως, ο Μαυροκορδάτος, ο οποίος διόριζε το Υπουργείο του. Στον Υψηλάντη δόθηκε «η προεδρία του Βουλευτικού ως άρτος ελέους (2)».
Ετσι, ο Μαυροκορδάτος έφτασε εκεί που ήθελε, έγινε απόλυτος κύριος των πραγμάτων.
Ο Υψηλάντης και ο Κολοκοτρώνης απουσίαζαν από την Α' Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου. Λογαριάζοντας ως πρώτο και βασικό στόχο το διώξιμο των Τούρκων, είχαν τρέξει στον Ακροκόρινο, που χρειαζόταν η παρουσία τους, επειδή επρόκειτο να παραδοθούν οι Τούρκοι.
Αφησαν, λοιπόν, τους πολιτικάντηδες να πάνε στην Επίδαυρο «ν' ακούν τα ψέμματά τους». Ο Μαυροκορδάτος κατάφερε να επικρατήσει και να σχηματίσει την πρώτη εκείνη κυβέρνηση και να παραμερίσει τον Υψηλάντη. Ο Μαυροκορδάτους δεν αρκέστηκε στην παντελή εκμηδένιση του Υψηλάντη, κατέλυσε τα σύμβολα του φοίνικα και ό,τι άλλο μπορούσε να θυμίζει μόνο την πανελλήνια αρχή του αρχιστρατήγου. (3)
Θα διακόψουμε προσωρινά τη διήγηση της ροής των γεγονότων, για να απαντήσουμε σε μια δικαιολογημένη απορία των αναγνωστών: Καλά, ο Δημ. Υψηλάντης δεν αντιδρούσε, έβλεπε την κατάσταση παθητικά;
Ο Δημ. Υψηλάντης θεωρείται, και δικαίως, η αγνότερη και μεγαλύτερη μορφή του '21. Ως προς την ανδρεία δεν υπήρξε ποτέ κατώτερος από οποιονδήποτε στρατιωτικό. Στην τακτική των ελληνικών μαχών, μολονότι είχε κάποιες προλήψεις που απέρρεαν από την ευρωπαϊκή στρατιωτική του εκπαίδευση, όμως απέδειξε πως δεν προσκολλήθηκε τυφλά σ' αυτές - όπως μερικοί αλλογενείς στρατηγοί ύστερα, για μεγάλη δυστυχώς βλάβη του ελληνικού Αγώνα - αλλά και μεταρρύθμισε αυτές του τις ιδέες ευθύς εξαρχής, τόσο θαυμαστά, ώστε και ο αυστηρότερος κριτής δεν μπορεί να μην ομολογήσει πως η στρατηγική του δεξιότητα ήταν πολύ υψηλού επιπεδου.
Αλλά αν ως προς τις στρατιωτικές του αρετές ο Δημήτριος δεν ήταν κανενός κατώτερος και από ηθικής πλευράς υπερείχε έναντι όλων των προσωπικοτήτων του Αγώνα. Ο υπερ της πατρίδος ενθουσιασμός του ήταν ειλικρινής και διάπυρος · οι προθέσεις αγνότατες και ο χαρακτήρας του γενικά ακηλίδωτος και ακέραιος. Τα αισθήματα, οι ιδέες, οι λόγοι, οι πράξεις και η πολιτεία του ολόκληρη «ήταν καθαρός χρυσός». Συνεπώς τα πάντα συμφωνούσαν να καταλάβει ο άνδρας αυτός την αρχηγία του επαναστατημένου Έθνους, όχι από φιλαρχία, αλλά από καθήκον ο Υψηλάντης επεδίωξε να συνενώσει τις εθνικές δυνάμεις.
Δυστυχώς ο φθόνος, αυτός ο αρχέκακος δαίμονας των Ελλήνων έκαμε την εμφάνισή του αμέσως κιόλας μόλις «έδρεψαν» τις πρώτες πολεμικές δάφνες οι γύρω από τον Κολοκοτρώνη στην Πελοπόννησο και οι γύρω από τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στη Στερεά: ευθύς άρχισαν τον πόλεμο εναντίον τους εκείνοι που κατά την εποχή των Τούρκων και μέσω των Τούρκων κατατυραννούσαν τον απλό λαό. Οι προεστοί, οι κοτζαμπάσηδες αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν κάθε τρόπο και να μην αφήσουν ελεύθερο το στάδιο του πολέμου στους στρατιωτικούς γύρω από τον Κολοκοτρώνη και τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, οι οποίοι συνασπιζόμενοι γύρω από τον Υψηλάντη επρόκειτο να δοξάσουν τα ελληνικά όπλα, να δοξασθούν κι αυτοί και έτσι να εκμηδενίσουν τους προκρίτους.
Βλέποντας οι πρόκριτοι ότι ύστερα από τις νίκες των στρατιωτικών στην Πελοπόννησο ότι αυτοί παραμερίζονται και χάνουν το παιχνίδι και ότι ο Υψηλάντης συγκεντρώνοντας στα χέρια του τη διεύθυνση του πολέμου ο αρχιστράτηγος έμελλε να καταστήσει πλέον αδιαφολονίκητη την υπεροχή του περί τον Κολοκοτρώνη στοιχείου, απέρριψαν την αρχή αυτού. Ο λαός εξαγριώθηκε εναντίον τους· υποχωρούν για λίγο και αναλαμβάνουν την αντιπολίτευση με περισσότερη μανία. Εάν τότε ο Υψηάντης έπαιρνε σκληρά μέτρα εναντίον τους, όπως τον συμβούλευσαν μερικοί - πιθανότατα και χωρίς αιματοχυσίες - να εξουδετερωνόταν αυτή η αντιπολίτευση, η μητέρα όλων των κατοπινών δεινών. Για να προβεί όμως σε τέτοια μέτρα ο Υψηλάντης έπρεπε να είναι διαφορετικής ηθικής και ιδιοσυγκρασίας άνθρωπος, γι' αυτό και προτίμησε να χάσει την ανώτατη Αρχή, παρά να τη διατηρήσει «πατώντας επί πτωμάτων».
Σημειώσεις:
1. - Και ο Μαυροκορδάτος τιτλοφορούνταν «πρίγκιψ». Από που κι ως πού; Σκόπιμα είχε αφήσει στα δημόσια έγγραφα να προσαγορεύεται έτσι και αυτούς που διέψευδαν τη γνησιότητα του τίτλου απέκρουε, προτείνοντας ως αποδεικτικό στοιχείο τα επίσημα έγγραφα της ελληνικής κυβέρνησης. Θυμήθηκε να διαψεύσει τον τίτλο αυτόν στα 1839, απαντώντας από το Λονδίνο προς τον πρόεδρο της Αρχαιολογικής Εταιρείας Ι. Ρίζο (βλέπε «Ιστορικαί Αναμνήσεις», σ. 262 Δημ. Δραγούμη). Κι αν σήμερα φαίνεται μικρολογία σκέτη αυτό το γεγονός, όμως για τα χρόνια εκείνα και τις τότε συνθήκες δεν ήταν μικρολογία.
2. - Βλέπε Βαρθόλδης Μένδελσον, Ιστορία της Ελλάδος, τόμος Α', Αθήναι 1873, τ. Α', σ. 343
3. - ό.α. τ. Α' σ. 338
