Γαληνός εκ Περγάμου
Γεννήθηκε στην Πέργαμο το 129 .Χ και πέθανε στην Ρώμη το 199 μ.Χ. Ήταν ο δεύτερος μετά τον Ιπποκράτη Έλληνας γιατρός της αρχαιότητος και ο τελευταίος χρονικά από όλους τους σημαντικούς γιατρούς του Ελληνορωμαϊκού κόσμου.
Η δόξα, η φήμη και το κύρος του δεύτερου Ιπποκράτη ήταν τόσο μεγάλη, έτσι ώστε ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος, που τον είχε σαν προσωπικό του γιατρό, έλεγε ότι όπως αυτός ήταν αυτοκράτορας των Ρωμαίων, έτσι και ο Γαληνός ήταν ο αυτοκράτορας των γιατρών. Ο Γαληνός ήταν ο γιος του αρχιτέκτονα, γεωμέτρη και αστρονόμου Νίκωνα, που πρώτος τον μύησε στην πλατωνική, την αριστοτελική, την στωική και την επικούρεια φιλοσοφία.
Οι ιατρικές σπουδές του άρχισαν από το Ασκληπιείο της Περγάμου και ολοκληρώθηκαν σε άλλα φημισμένα κέντρα της εποχής του, της Σμύρνης της Κορίνθου και της Αλεξάνδρειας. Στην συνέχεια άσκησε 4 χρόνια ιατρική στην Πέργαμο και ακολούθως πήγε στη Ρώμη (162). Δεν υπάρχει σχεδόν ιατρικός κλάδος που να μην απασχόλησε τον Γαληνό.
Οι εμπεριστατωμένες μελέτες του αναφέρονται στην ανατομική, τη φυσιολογία, τη χειρουργική, την οφθαλμολογία, τη μαιευτική, την παθολογία, τη θεραπευτική, την υγιεινή και τη φαρμακολογία.
Τα πολυσύνθετα φαρμακευτικά σκευάσματα, που ο ίδιος παρασκεύαζε είναι γνωστά στη βιβλιογραφία ως «γαληνικά» και η αντίστοιχη φαρμακοτεχνία ονομάζεται «γαληνική φαρμακευτική». Αν και ακολούθησε την φαρμακευτική αρχή= ενάντια εναντίοις εισίν ιήματα (contraria contraris curantur) ωστόσο δεν παρέλειπε να τονίζει την αποφυγή της πολυφαρμακίας. Επεκτείνοντας το έργο του Ιπποκράτη, ο Γαληνός ακολούθησε την αρχή ότι ένα πείραμα δεν αξίζει τίποτα εφόσον η εκτέλεση του δεν στηρίζεται σε κάποια θεμελιωμένη συλλογιστική.
Οι 4 χυμοί του Ιπποκράτη σε 4 ανθρώπινους χαρακτηριστικούς ανθρώπινους τύπους. Στον αιματώδη τύπο (αίμα), στον χολερικό τύπο (η κίτρινη χολή), στον φλεγματικό τύπο (φλέγμα ) και στον μελαγχολικό τύπο ( η μαύρη χολή )που κατά την άποψή του προδιαθέτει στην ανάπτυξη του καρκίνου ( και μάλισθ΄ ο καρκίνος υπό μελαγχολικού γίγνεται χυμού ή όσα με γάρ υπό μελαγχολικού σκιρρούται χυλού καρκινώδη τε τα πάντα έστιν) .
«Ειδικότερα ισχυρίστηκε ότι το πνεύμα διακρίνεται σε «ψυχικό» με έδρα τον εγκέφαλο, σε «ζωτικό» με έδρα την καρδιά και σε «φυσικό» με έδρα το ήπαρ.
Γνώριζε την άδηλη αναπνοή που οι αναπνευστικές κινήσεις γίνονται με τη βοήθεια των θωρακικών και μεσοπλεύριων μυών και του διαφράγματος και μεταξύ πολλών άλλων ( άσθμα, αφωνία, πνευμονία, πλευρίτιδα) χαρακτήρισε την πνευμονική φυματίωση σαν μια νόσο μεταδοτική για τη θεραπεία της οποίας συνιστούσε διαιτητική αγωγή και αλλαγή κλίματος».
Η Γαληνική αναλυτική μεθοδολογία συμπληρώνει τις Ιπποκρατικές συνθετικές παρατηρήσεις και από την σύζευξή τους γεννήθηκε αργότερα ο λεγόμενος νέο-ιπποκρατισμός.
Ο Γαληνός συστηματοποίησε μία εκλογικευμένη ιατρική πρακτική που πατούσε στην κληρονομιά του Ιπποκράτη, έδινε έμφαση στη φλεβοτομή ως καθολική θεραπευτική μέθοδο και εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη τη Μεσόγειο, υποσκελίζοντας κάθε άλλο ιατρικό σύστημα.
Ίσως η σπουδαιότερη συμβολή του όμως είναι ότι, από κοινού με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο και τον Κλαύδιο Πτολεμαίο, συγκέντρωσαν, συστηματοποίησαν και κωδικοποίησαν σε κοινή γλώσσα, και βεβαίως ο καθένας τους στους τομείς της ειδίκευσης του, τη συσσωρευμένη φιλοσοφική γνώση του μεσογειακού κόσμου των προηγούμενων επτά αιώνων. Σώζονται περί τις εκατό μελέτες του, που προώθησαν σημαντικά την ιατρική επιστήμη.
Το βιολογικό του δόγμα , ο «γαληνισμός», επεκράτησε στην ευρωπαϊκή ιατρική. Μόνο μετά το 1540, ιδίως με τις ανατομικές έρευνες του Βεζάλιου, άρχισε να αντικαθίσταται ο γαληνισμός. Ο Γαληνός έγραψε πολλές εκατοντάδες πραγματείες, που κατά κύριο λόγο αναφέρονται, στην ανατομική, την χειρουργική, την θεραπευτική και την παθολογία.
Οι περισσότερες όμως από αυτές χάθηκαν στην μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης ( 191 μ.Χ). επί δεκατέσσερις αιώνες (κατά τον Μεσαίωνα και στον αραβικό κόσμο). Οποιαδήποτε παρατήρηση ερχόταν σε αντίθεση με τη διδασκαλία του Γαληνού, απορριπτόταν.
Από τις μελέτες του που σώθηκαν και είναι μεταφρασμένες τον 9ο αιώνα στα αραβικά , τον 11ο αιώνα στα λατινικά και αργότερα σε άλλες γλώσσες, ξεχωρίζουν οι αναφερόμενες στην ανατομική των νεύρων , των φλεβών και των αρτηριών, στην ζωτική ανάγκη της αναπνοής, στους πυρετούς, στην νοσολογία, την επιδεσμολογία, και την σύνθεση των φαρμάκων.
Επίσης γνωστή είναι και η πραγματεία του «Περί φλεβοτομίας προς Ερασίστρατον» όπου αντίθετα με τον Αλεξανδρινό ανατόμο Ερασίστρατο υποστήριζε με πειραματικές έρευνες σε ζώα ότι, οι φλέβες και οι αρτηρίες περιέχουν αίμα και όχι αέρια, αλλά με διαφορετικό χρώμα και φυσιολογική αποστολή. Ο Γαληνός πρέσβευε ότι ο εγκέφαλος είναι η έδρα του λογικού και το κέντρο της αίσθησης και κίνησης, ενώ το πνεύμα είναι το μέσον που χρησιμοποιεί η ψυχή για την ζωτικότητά της και ότι ανανεώνεται με την αναπνοή.
Το έργο του Γαληνού δεν κατατάσσεται σε καμιά από τις ιατροφιλοσοφικές σχολές της εποχής του, όπως «εμπειρική», «μεθοδική», «δογματική», και «εγκυκλοπαιδική». Από όλες αυτές ξεχώρισε και χρησιμοποίησε μόνο όσα στοιχεία βρήκε ότι ήταν αξιόλογα και αξιόπιστα, απορρίπτοντας όσα δεν ήταν τεκμηριωμένα. Για τον λόγο αυτό ονομάστηκε συστηματικός και εκλεκτικός.
Το έργο του μπορεί να συγκριθεί μόνο με αυτό του Ιπποκράτη. Αν εκείνος ήταν ο θεμελιωτής της επιστημονικής ιατρικής, ο Γαληνός υπήρξε ο θεμελιωτής της πειραματικής φυσιολογίας και πρωτοπόρος της ανατομικής. Υπήρξε για την ιατρική ότι ο Αριστοτέλης για την φιλοσοφία.
Αίσωπος εξ Αμορίου Φρυγίας
Ο Αίσωπος ήταν αρχαίος Έλληνας μυθοποιός. Είναι ο διασημότερος από τους αρχαίους μυθοποιούς, αναμφισβήτητος πατέρας του αρχαίου μύθου. Θεωρείται επίσης ο κορυφαίος της λεγόμενης διδακτικής μυθολογίας. Όσον αφορά το έργο του Αισώπου αξίζει να σημειωθεί, ότι δεν έγραψε μήτε μια λέξη, αλλά όλους τους μύθους τους διηγιόταν προφορικά.
Θεωρείται ιδρυτής του λογοτεχνικού είδους που σήμερα ονομάζεται παραβολή ή αλληγορία. Για τη ζωή του δεν υπάρχουν ακριβείς και συγκεκριμένες πληροφορίες, από πολλούς μάλιστα αμφισβητείται ακόμη και η ύπαρξή του. Παρ όλα αυτά η γέννησή του τοποθετείται τον 7ο αιώνα π.Χ, η δράση του όμως τον 6ο αιώνα π.Χ και όπως ακριβώς και με τον Όμηρο πολλές πόλεις και χώρες ερίζουν θέλοντάς τον δικό τους.
Σαν τόπος καταγωγής του αναφέρεται η Φρυγία, ενώ σύμφωνα μ' άλλους γεννήθηκε στην Σάμο ή την Θράκη, τις Σάρδεις, την Αίγυπτο ή και άλλες περιοχές της Αφρικής, όπως την Αιθιοπία, στηριζόμενοι στο ότι στις ιστορίες του εμφανίζονται ζώα άγνωστα τότε στην Ευρώπη και την Αφρική. Ο μεγάλος αριθμός των τόπων αυτών δικαιολογείται και από τα πολλά ταξίδια που φέρεται να έκανε ο Αίσωπος. Την βιογραφία του Αισώπου συνέγραψε τον 14ο μΧ. αιώνα ο μοναχός Μάξιμος Πλανούδης και περιέχονται σ' αυτή ένα σωρό ανέκδοτα για τη ζωή και την εν γένει δράση του.
Μεταγενέστερες μαρτυρίες τον αναφέρουν να παίρνει μέρος στο συμπόσιο των Επτά Σοφών και να ελέγχει με την ευφυολογία και τη σοφία του τους λόγους τους. Επίσης τον φέρουν στις Σάρδεις στην αυλή του βασιλιά Κροίσου, του οποίου ήταν ευνοούμενος και σύμβουλος. O Αίσωπος ήταν ταπεινής καταγωγής και πραγματικό τέρας ασχήμιας: μαυριδερός, καμπούρης, τραυλός, κοντολαίμης, στραβοπόδης με μύτη πλακουτσωτή και κεφάλι τριγωνικό, αλλά παράλληλα ήταν ευφυέστατος. Παρ' ότι όσο ζούσε ήταν δούλος, οι Αθηναίοι του στήσανε αργότερα ανδριάντα, για να δείξουν έτσι ότι κάθε άνθρωπος αξίας, πρέπει, ανεξάρτητα από τη καταγωγή του να τιμάται.
Ο Αίσωπος γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα, από οικογένεια δούλων, το 625 π.χ, στο Αμόριο της Φρυγίας, ήταν δούλος του φιλόσοφου Ιάδμονα, έζησε στη Σάμο, ταξίδεψε στην Αίγυπτο και την Ανατολή και πέθανε στους Δελφούς, όπου είχε σταλεί από το βασιλιά Κροίσο γα να λάβει χρησμό του μαντείου το 560 π.χ. Κατηγορήθηκε για ιεροσυλία και καταδικάστηκε σε θάνατο από ιεροδικαστές.
Γκρεμίστηκε δε από τη κορφή του Παρνασσού. Σύμφωνα λοιπόν με μια εκδοχή, στάλθηκε από τον Κροίσο με προσφορές δώρων στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, όπου, βλέποντας τις απάτες των εκεί ιερέων και την απληστία τους, τους κατηγόρησε με σαρκαστικό τρόπο. Εκείνοι, τότε, αποφάσισαν να τον θανατώσουν με δόλο. Πήραν λοιπόν από το ιερό του ναού μια χρυσή φιάλη και την έκρυψαν μες στις αποσκευές του. Στη συνέχεια τον κατηγόρησαν για κλέφτη κι ιερόσυλο.
Έτσι με τη σκηνοθετημένη κατηγορία τον καταδίκασαν σε θάνατο και τον σκότωσαν ρίχνοντας τον στον γκρεμό από την κορυφή του Παρνασσού ονόματι Υάμπεια. Σύμφωνα με την παράδοση, αμέσως μετά τον θάνατό του έπεσε πείνα και δυστυχία στον τόπο.
Με βάση μία άλλη εκδοχή, ο Αίσωπος ήταν δούλος κάποιου κτηματία που τον χρησιμοποιούσε σαν βοσκό. Μια μέρα, που είδε τον επιστάτη να χτυπά άδικα έναν άλλο δούλο, έτρεξε να τον βοηθήσει κι έτσι ο επιστάτης για να τον εκδικηθεί τον κατηγόρησε στον κτηματία, που τον πήγε στην αγορά της Εφέσου για να τον πουλήσει. Εκεί, τον αγόρασε ο σοφός Ξάνθος από τη Σάμο, που εκτίμησε το έξυπνο βλέμμα του και τον πήρε μαζί του σα δούλο. Μαζί του άρχισε να ταξιδεύει και να γνωρίζει τον κόσμο. Στη συνέχεια ο Ξάνθος τον πούλησε στον επίσης Σάμιο σοφό Ιάδμονα. Αυτός εκτιμώντας τα πνευματικά χαρίσματά του και κυρίως την σοφία και την ευφυΐα του, τον απελευθέρωσε.
Κάποτε έφτασε και στη περιοχή των Δελφών κι επισκέφθηκε το περίφημο Μαντείο. Ο Αίσωπος ειρωνεύτηκε τους ιερείς ότι μαντεύουν για να πλουτίζουν, και τους κατοίκους, ότι αντί να καλλιεργούν τα κτήματά τους και να φροντίζουν τα ζώα τους ζούσαν από τ' αφιερώματα των προσκυνητών. Αυτό του το θράσος εξόργισε τους ιερείς του Μαντείου οι οποίοι τον παγίδεψαν, βάζοντας ένα χρυσό ποτήρι στις αποσκευές του και κατόπιν τον κατηγόρησαν για κλέφτη κι ιερόσυλο.
Έτσι τον δίκασαν άδικα και τον καταδίκασαν σε θάνατο, ρίχνοντας τον από τις κορυφές των Φαιδριάδων, κάποια απόκρημνα βράχια, στον Παρνασσό. Σύμφωνα με τη παράδοση, ο Απόλλωνας τιμώρησε την αδικία τους στέλνοντας στους κατοίκους των Δελφών μεγάλη πείνα και λιμό, που θέρισε πολλούς κατοίκους. Αυτοί τότε για να εξιλεωθούν, έστησαν μια μαρμάρινη στήλη προς τιμήν του Αισώπου.
Πρωταγωνιστές στους μύθους του Αισώπου είναι, κατά το πλείστον, ορισμένα ζώα, όπως η αλεπού, ο λύκος, το λιοντάρι, το ελάφι κ.ά. Κυρίως είναι διάλογοι μεταξύ ζώων που μιλούν κι ενεργούν σαν άνθρωποι, ενώ υπάρχουν και μερικοί με ανθρώπους ή θεούς. Πρόκειται για μικρά οικιακά αφηγήματα, διατυπωμένα με μεγάλη συντομία.
Ο χαρακτήρας τους είναι ηθικοδιδακτικός, συμβολικός κι αλληγορικός. Οι Μύθοι αυτοί έχουν ιδιαίτερη χάρη, θαυμαστή απλότητα κι άφταστη διδακτικότητα. Είναι παρμένοι από τη καθημερινή ζωή και τη φύση. Είχε τη μοναδική ικανότητα να δίνει στα ζώα ανθρώπινες ιδιότητες, ψυχή και λαλιά, σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείς ότι οι μύθοι του ήταν κάποτε η πραγματικότητα και όλα αυτά που διηγείται έχουν συμβεί. Βασικό χαρακτηριστικό των διηγήσεών του ήταν το επιμύθιο το οποίο ήταν εύληπτο για τα παιδιά και το λαό.
Οι Αισώπειοι Μύθοι γράφτηκαν σε πεζό λόγο. Ως γνωστό, μέχρι τότε, μόνον ο έμμετρος λόγος, η ποίηση, θεωρούνταν το μοναδικό εκφραστικό είδος για τους συγγραφείς. Συνεπώς μπορεί να θεωρηθεί κι ως πρωτοπόρος στο είδος του.
Ιδεολογία τους είναι η αποδοκιμασία του κακού στις πιο αντιπροσωπευτικές μορφές του: της βίας, της απάτης, της αυθαιρεσίας, της προδοσίας, της ματαιοδοξίας, της αλαζονείας, της ψευδολογίας, της πλεονεξίας, της πονηριάς.
Η αποδοκιμασία επιχειρείται άλλοτε με αναφορά στη Θεία Δίκη, άλλοτε με πειστικές υποδείξεις, πιο συχνά όμως με τη διαπίστωση του παραλογισμού του κακού, με τη γελοιοποίηση του καθώς και με τη φιλοσοφική ενατένιση της ζωής. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Αίσωπος ήταν πολύ γνωστός «λογοποιός». Εκτός από τους μύθους γνώριζε και διηγούνταν πολλά αστεία κι ανέκδοτα.
'Άλλοι υποστηρίζουν ότι δε δημιούργησε μύθους αλλά τους συγκέντρωσε, τους συμπλήρωσε και τους τελειοποίησε. Αυτοί προέρχονταν είτε από τους αρχαιότερους Έλληνες είτε από άλλους λαούς, όπως οι Φρύγες. Δεν αποκλείεται βέβαια να επινόησε κι ο ίδιος μερικούς απ' αυτούς.
Πάντως, τους χρησιμοποίησε πολύ στη ζωή του, με τόση δεξιότητα κι επιτυχία, ώστε να συνδεθεί τελικά το όνομά του μ' αυτούς. Λέγεται πως διηγιόταν τους μύθους του αυτούς όχι μόνο στη διάρκεια της ζωής του αλλά και με σκοπό να υποστηρίξει την αθωότητά του στο δικαστήριο.
Μέσα τους διακρίνεται το ευρύ, παρατηρητικό του πνεύμα κι η ικανότητά του να διδάσκει με μικρές, απλές ιστορίες, που πάντα έχουν στο τέλος κάποιο ηθικό δίδαγμα.
Συνήθιζε με την παρατηρητικότητα και τη βαθιά σοφία του να πλάθει τέτοιες ιστορίες και να τις λέει γύρω του. Με τον καιρό απέκτησε μεγάλη φήμη κι όλοι έτρεχαν κοντά του για να ακούσουν κάποιο μύθο του σχετικά με κάποιο πρόβλημα τους. Σιγά -σιγά οι μύθοι του άρχισαν να μεταδίδονται από στόμα σε στόμα μεταξύ των ανθρώπων, μέχρι την ελληνιστική εποχή οπότε συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά. Επιλογή μύθων του Αισώπου σε πεζό λόγο εξέδωσε ο Δημήτριος ο Φαληρεύς στα τέλη του 4ου αιώνα π.χ.
Η συλλογή αυτή δε σώζεται και μόνο ποιητικές επεξεργασίες του Βαβρίου στα ελληνικά, του Φαίδρου στα λατινικά κι άλλων, διέσωσαν το υλικό της επιτομής εκείνης. Όλες οι σωζόμενες σήμερα συλλογές είναι πολύ μεταγενέστερες και προέρχονται από τον 1ο ή 2ο αιώνα κι έπειτα. Οι μύθοι του έχουν συγκεντρωθεί σε «Συλλογή Αισώπειων Μύθων». Πρώτη φορά εκτυπώθηκαν στο Μιλάνο το 1479 μΧ., στην Βενετία το 1525 και 1543 από την οικογένεια τυπογράφων Damiano di Santa Maria ενώ ακολούθησε μία έκδοση στο Παρίσι το 1547.
Ο Κοραής τους τύπωσε το 1810 στο Παρίσι κι ακολούθησε κριτική έκδοση το 1852 στη Λειψία από τον Χάλμ. Έκτοτε πολλές εκδόσεις παρουσιάστηκαν κι οι Μύθοι πιστεύεται πως έχουν διαβαστεί παγκοσμίως σχεδόν όσο κι η Βίβλος.
Την περίοδο της Αναγέννησης ο Λούθηρος μεταφράζοντας μερικούς Αισωπικούς μύθους στα Γερμανικά, έγραψε στον πρόλογό του ότι με εξαίρεση την Αγία Γραφή δεν ήξερε πολλά άλλα βιβλία που να ξεπερνούν σε ωφελιμότητα, σε τέχνη και σε σοφία τους μύθους του Αισώπου. Η απόδοση τους στη νέα ελληνική γλώσσα έγινε από τους Ανδρόνικο Νούκιο και Γεώργιο Αιτωλό, που έζησαν τον 16ο αιώνα.
