Αναξιμένης Ο Μιλήσιος
Ο Αναξιμένης Ήταν Προσωκρατικός Φιλόσοφος Ο Τρίτος Και Τελευταίος Εκπρόσωπος Του «Υλοζωισμού» Της Μιλήτου Μετά Τον Θαλή Και Τον Αναξίμανδρο. Ήταν Γιος Του Ευρύστρατου Και Πιθανόν Μαθητής Του Αναξίμανδρου. Δραστηριοποιήθηκε Στο Δεύτερο Μισό Του 6ου Π.Χ Αιώνα Και Πέθανε Πιθανώς Σε Ηλικία 60 Χρονών Κατά Την 63η Ολυμπιάδα (528-525 Π.Χ).
Για Τον Βίο Και Τις Δραστηριότητες Του Αναξιμένη Γνωρίζουμε Ελάχιστα Πράγματα. Οι Περισσότερες Πληροφορίες Για Τη Ζωή Και Το Έργο Του Βασίζονται Στον Θεόφραστο, Που Διασώζεται Περιληπτικά Από Τον Σιμπλίκιο. Αποσπάσματα Της Φιλοσοφίας Του Βρίσκονται Σε Κείμενα Του Αριστοτέλη, Του Πλούταρχου, Του Ιππόλυτου Και Του Αέτιου.
Αναζήτησε Την Αρχή Του Κόσμου Στον Αέρα, Τον Οποίο Όρισε Ως Μοναδική Και Άπειρη Αρχή, ( Σιμπλίκιος «Εις Τα Φυσικά» 1345). Ο Αέρας Είναι Ποσοτικά Άπειρος Και Αυτό Τον Καθιστά Ανεξάντλητη Πηγή Του Γίγνεσθαι. Με Την Θεωρία Της Πύκνωσης Και Της Αραίωσης Ερμήνευσε Όλα Όσα Δεν Είναι Αέρας, Προκειμένου Να Γίνουν Αντιληπτά Ως Καταστάσεις Που Προέκυψαν Από Τις Μεταβολές Του Αέρα. (Από Τον Αέρα Μέσω Της Αραίωσης Δημιουργείται Το Πυρ, Ενώ Μέσω Της Συμπύκνωσης Δημιουργείται Η Γη Και Το Νερό).
Υιοθετώντας Τον Υλοζωισμό Του Θαλή, Θεώρησε Ως Προϋπόθεση Των Μεταβολών Του Αέρα Τη Συνεχή Κινητικότητά Του. Καθοριστικός Παράγοντας Για Την Επιλογή Του Αέρα Ως Βασικού Στοιχείου Για Την Κοσμογονία Του, Είναι Η Ταύτιση Της Ψυχής Με Τον Αέρα, Όπως Αναφέρεται Σε Διασωθέν Απόσπασμα.
"Όπως Η Ψυχή Μας, Όντας Αέρας, Μας Συγκρατεί, Έτσι Και Το Πνεύμα Και Ο Αέρας Περιέχουν Ολόκληρο Τον Κόσμο". Πρόκειται Ουσιαστικά Για Την Πρώτη Προσωκρατική Ψυχολογική Θέση.
Ο Αναξιμένης Διαμόρφωσε Τόσο Την Κοσμολογία Όσο Και Την Κοσμογονία Του Με Επίκεντρο Το Στοιχείο Του Αέρα Και Τις Μεταβολής Του: Ο Κόσμος Προέκυψε Από Τον Αδιαφοροποίητο Αέρα. Το Σχήμα Του Σύμπαντος Πιστεύει Ότι Είναι Ημισφαιρικό. Τα Ουράνια Σώματα Έχουν Πύρινη Φύση Και Προέκυψαν Από Τους Υγρούς Ατμούς Που Αναδίδονται Από Τα Υγρά Μέρη Της Γης.
Ανεβαίνοντας Οι Ατμοί Αραιώνουν Τόσο, Που Γίνονται Φωτιά Και Όπως Η Γη Υποβαστάζονται Από Τον Αέρα. Με Την Θεωρία Της Πύκνωσης Και Της Αραίωσης Ο Αναξιμένης Εξηγούσε Επίσης Και Διάφορα Μετεωρολογικά Φαινόμενα (Βροχή, Σύννεφα Κ.Λπ).Ο Αναξιμένης Παρουσιάζει Τη Γη Ως Πλατύ Δίσκο Μεγάλης Έκτασης Που Στηριζόταν Στον Αέρα, Μιας Και Είχε Διαπιστώσει Ότι Στον Αέρα Συγκρατούνται Καλύτερα Τα Σώματα Με Μεγαλύτερη Επιφάνεια. Ο Αριστοτέλης Αναφέρει Ότι Η Ακινησία Της Γης, Στην Οποία Πίστευε Ο Αναξιμένης, Όπως Και Ο Αναξαγόρας Και Ο Δημόκριτος, Οφειλόταν Στο Πλατύ Της Σχήμα.
Για Τον Ήλιο Ο Αναξιμένης Πιστεύει Πως Προήλθε Από Τη Γη, Πως Έχει Σχήμα Όμοιο Με Αυτήν Αλλά Πως Απέκτησε Μεγάλη Θερμότητα Λόγω Της Γρήγορης Κίνησής Του. Το Ερμηνευτικό Μοντέλο Του Κόσμου Που Προβάλλει Ο Αναξιμένης Είναι Το Πρώτο Συστηματικό Μονιστικό Σύστημα Στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία Και Υλιστικό Με Την Ευρύτερη Έννοια Του Όρου.
Η Ύλη δε θεωρείται αδρανής αλλά ζωντανή και αδιαχώριστη από την κινούσα αιτία της, γεγονός που σημαίνει ότι η ύλη και η δύναμη δεν έχουν ακόμα διαχωριστεί ως αυτοτελείς οντότητες. Ουσιαστικά δύο ήταν οι βασικές έννοιες της φιλοσοφίας του Αναξιμένη, που καθόρισαν την συμβολή του στην επιστήμη. Αφενός μεν η έννοια του αέρα σαν κάτι το αόρατο, αφετέρου δε η θέση του ότι όλα τα είδη έχουν μία κοινή καταγωγή.
Πράγματι, στην καθαρή προκοσμική του κατάσταση ο αέρας ήταν αόρατος χωρίς εσωτερική διάρθρωση και χωρίς ποιοτικά χαρακτηριστικά, έτσι ώστε να κάνουν αισθητή την ύπαρξή του. Γίνεται αισθητός μόνο με την κοσμογονική και κοσμολογική του λειτουργία, όταν η θερμοκρασία και η υγρασία του υπόκεινται σε μεταβολές (ποιοτικός μετασχηματισμός).
Μ’ αυτές τις βασικές φιλοσοφικές έννοιες του Αναξιμένη, η Σχολή της Μιλήτου πρόσφερε στην επιστήμη συγκεκριμένη επιστημονική Κοσμολογία. Επίσης, ο καθαρός λόγος του Αναξιμένη και το ότι εισήγαγε το ποσοτικό κριτήριο για τις ποιοτικές διαφορές τον κάνουν πρόδρομο της «λογικής εξήγησης».
Ο Αναξιμένης ήταν ο πρώτος φυσιοδίφης, ο οποίος σε κάθε υλική μεταβολή έβλεπε μία αληθινή αιτία. Πρώτος επίσης διέκρινε τους απλανείς αστέρες από τους πλανήτες και έδωσε την φυσική εξήγηση των ηλιακών και των σεληνιακών εκλείψεων.
Ωστόσο, είναι γεγονός ότι ο Αναξιμένης, παρά την καθαρότητα της φιλοσοφικής σκέψης του, δεν χρησιμοποίησε το εργαλείο των μαθηματικών^ αυτό το βασικό βήμα προς τον ορθολογισμό, όπως έκαναν οι Πυθαγόρειοι.
Ανακρέων ο Τήιος
Ο Ανακρέων ο Τήιος γεννήθηκε στην πόλη της Μικράς Ασίας Τέω το 572 π.Χ. και ήταν λυρικός ποιητής θεωρούμενος ένας από τους εννέα λυρικούς ποιητές της αρχαιότητας.
Ήταν φημισμένος κυρίως για τα ερωτικά και συμποτικά τραγούδια του. Ο Ανακρέων έζησε σε νεαρή ηλικία τον επικείμενο κίνδυνο της καταστροφής της ιδιαίτερης πατρίδας του Τέω από τους Πέρσες το 546 και ήταν ανάμεσα σε εκείνους που την εγκατέλειψαν και εγκαταστάθηκαν στα κατεστραμμένα τότε Άβδηρα της Ξάνθης.
Εκεί έκτισαν την νέα τους πατρίδα , που ο Ανακρέων υπερασπίστηκε και με όπλα πολεμώντας τους Θράκες της περιοχής. Στην πόλη αυτή έγραψε ο Ανακρέων και τους πρώτους στίχους του. Ο Ανακρέων έζησε σε μία εποχή όπου οι τύραννοι και άλλοι απολυταρχικοί ηγεμόνες, φιλοξενούσαν καλλιτέχνες και ποιητές για να δείξουν ότι στις αυλές τους ανθούσαν οι τέχνες και τα γράμματα.
Ο Ανακρέων έζησε μερικά χρόνια κοντά στον Πολυκράτη της Σάμου και όταν εκείνος δολοφονήθηκε από τους Πέρσες το 552, πήγε στην Αθήνα στην αυλή του Πεισιστρατίδη Ιππάρχου, όπου έζησε μέχρι την δολοφονία του το 514.
Σύμφωνα με την παράδοση στην αυλή του τυράννου της Σάμου Πολυκράτη ο ποιητής Ίβυκος συνάντησε τον ποιητή Ανακρέοντα, που καταγόταν από την Τέω (Τήιος). Σε αυτόν μάλιστα, έλεγαν, ο Ίβυκος όφειλε τελικά τη στροφή του προς την ερωτική ποίηση. Αναφέρεται ότι μετά την Αθήνα πήγε στην Λάρισα και έζησε κοντά στους Αλευάδες και από εκεί ξαναγύρισε σε μεγάλη ηλικία στην πατρίδα του Τέω, όπου και πέθανε.
Στην πατρίδα του Τέω τα κατοπινά χρόνια έδειχναν τον τάφο του και αποτύπωναν την μορφή του σε νομίσματα. Σύμφωνα με την εικόνα που σχημάτισαν για τον Ανακρέοντα οι μεταγενέστεροί του θεωρείτο «ο πάντα μεθυσμένος ποιητής», ο τύπος του «αστόχαστου γλεντζέ» και ο «κλασικός εκπρόσωπος του ερωτισμού. Η αλήθεια φαίνεται πως είναι διαφορετική.
Ο Ανακρέων έγραψε πράγματι συμποτικά τραγούδια, στα οποία όμως εκτιμούσε τη συντροφιά των καλλιεργημένων ανθρώπων και αποστρεφόταν κάθε υπέρβαση του μέτρου. Στα τραγούδια του από τα οποία μόνο αποσπάσματα έχουν σωθεί, ο Ανακρέων εγκωμιάζει τον Έρωτα και την ομορφιά, την υγεία και την χάρη, το κρασί και την χαρά της ζωής με ανεπανάληπτη λεπτότητα αισθήματος.
Επαινεί τα χαριτωμένα πράγματα και πρόσωπα και χαίρεται όταν τα βρίσκει να έχουν και αρετή. Έρως μεγάλος με τόνο τραγικό δεν υπάρχει στον Ανακρέοντα.
Πρόκειται απλά για την αναζήτηση της ερωτικής χαράς, με ορμή και με πάθος- που διαφαίνεται ακόμη και στην ένταση της γλώσσας- αλλά και με την αίσθηση του μέτρου. Με την φιλοπαιγμωσύνη και την σκωπτικότητά του, κάποτε φτάνει στην κριτική, όπως του «κίβδυλου βίου».
Άλλοτε πάλι με θλίψη και αυτοειρωνεία εκφράζεται για τον γρήγορο χαμό της νιότης και κάθε χαράς της. Και στον έπαινο και στον ψόγο ο Ανακρέων έχει για στόχο πρόσωπα γνωστά στο περιβάλλον του, τα οποία κατονομάζει. Ατό το γνώρισμα εξάλλου είναι χαρακτηριστικό της προκλασικής ποίησης.
[…]Δε μου είναι αγαπητός αυτός που δίπλα στο μεγάλο,
Κροντήρι πίνοντας κρασί τραγούδια λέει γι' αμάχες[…]
(απόσπ. 96 Diehl=2 West, μτφρ. Ηλ. Βουτιερίδης)
[…]Ο Έρωτας πάλι με τρανό με χτύπησε μπαλντά
Καθώς χαλκιάς και σε ψυχρή μ’ έλουσε ρεματιά[…]
(απόσπ. 68 Page, μτφρ. Ηλ. Βουτιερίδης)
[…]Φοραδίτσα Θρακοπούλα τι λοξοκοιτάζοντάς με
Σκληρά φεύγεις και νομίζεις πως είμαι άπραγος καθόλου;
Μάθε, πως μπορώ με τέχνη να σου βάλω χαλινάρι
Και τα γκέμια σου κρατώντας προς το τέρμα να σε φέρνω[…]
(απόσπ. 72 Page, μτφρ. Hλ Βουτιερίδης)
Στο τελευταίο απόσπασμα δίνεται η ευκαιρία να εξετάσει ο αναγνώστης με ποιον τρόπο αντιλαμβάνεται ο ποιητής τη νεαρή γυναίκα, το αντικείμενο της ερωτικής επιθυμίας που είναι ατίθαση και απρόσιτη. Ο άνδρας, ως επιδέξιος εραστής θα την χαλιναγωγήσει και θα τη μυήσει ερωτικά.
Η γυναίκα παρουσιάζεται ως θήραμα-αντικείμενο του ανδρικού πόθου και την ίδια στιγμή ο άνδρας γίνεται ο κυνηγός-θύτης που έχει ένα και μοναδικό στόχο, το θήραμά του και την ικανοποίηση της ερωτικής του διάθεσης.
Η δίωξη ή αρπαγή είναι ένα συνηθισμένο θέμα της αρχαιοελληνικής απεικονιστικής τέχνης ιδιαίτερα για τους ζωγράφους του 5ου π.Χ. αι., ενώ η εικόνα-μεταφορά της γυναίκας ως ανυπότακτου ζώου, τόσο στην ποίηση του Ανακρέοντα όσο και του Σημωνίδη, αντλεί την πανάρχαια καταγωγή της από τις κυνηγετικές κοινωνίες της 7ης χιλιετίας π.Χ.
Τούτη την αντίληψη του ανυπότακτου ζώου διατηρεί η ελληνική κοινωνία και στην κλασική εποχή, λίγο πριν την περίοδο της παρακμής της πόλης - κράτος οπότε αλλάζει αναγκαστικά το κοινωνικό status της γυναίκας.
Ο Ανακρέων έγραψε σε ιωνική διάλεκτο με μερικούς αιολισμούς και για την μορφή των ποιημάτων του χρησιμοποίησε κυρίως ιάμβους, χοριάμβους, γλυκώνειους και φερεκράτειους. Πλούτισε την γλώσσα με νέες μεταφορικές εκφράσεις, μεταχειρίστηκε ανεκτά οχήματα υπερβολής και με κάποια θεατρικότητα έβαλε τους ήρωες του να μιλούν οι ίδιοι μέσα στα τραγούδια του.
Προτιμούσε τις μικρές στροφές με ιαμβικά τετράμετρα. Στους ελληνιστικούς χρόνους τον εγκωμίαζαν σαν «κύκνο της Τέω» και «καμάρι των Ιώνων». Υπήρχαν βιογράφοι και εξηγητές του έργου του και οι Αλεξανδρινοί γραμματικοί –φιλόλογοι Αριστοφάνης ο Βυζάντιος και Αρίσταρχος από την Σαμοθράκη, είχαν κατατάξει τα τραγούδια του σε πέντε βιβλία.
Τα Ανακρεόντεια, μιμήσεις των ποιημάτων του εξελίχθηκαν σε λογοτεχνικό είδος που άνθισε στα ελληνιστικά, τα βυζαντινά και τα νεώτερα χρόνια. Από την νεοελληνική λογοτεχνία αναφέρεται ο Χριστόπουλος και από την Γερμανική ο Γκαίτε.
Ως Ανακρεόντεια λογίζονται στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας:
Α: όλες οι ποιητικές συνθέσεις σε καταληκτικό ιαμβικό δίμετρο ή ανακλώμενο ιωνικό δίμετρο στίχο που μιμούνται τα ερωτικά και συμποτικά ποιήματα του Ανακρέοντα.
Β: Κυρίως η συλλογή 60 υποβολιμαίων ποιημάτων που παραδίδονται στο τέλος του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολογίας.
Στο σώμα της Παλατινής Ανθολογίας σώζονται είκοσι ένα επιγράμματά του. Η θέση του στον Κανόνα των εννέα μεγάλων λυρικών ποιητών ήταν δίπλα στον Αλκαίο και τη Σαπφώ.
