Με τον τίτλο «Έργα και Ημέραι λογοτεχνίας, ποίησης και θεάτρου», το απόγευμα της Κυριακής 10 Απριλίου, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δήμου Βέροιας, πραγματοποιήθηκε αφιερωματική ημερίδα στο Δημήτριο Βικέλα, από το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας και την ΕΜΙΠΗ.

Στην ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των παραστάσεων «Ανάμνησις και παπα Νάρκισσος» του Δημητρίου Βικέλα, που προετοιμάστηκαν και παρουσιάζονται από την Πειραματική Σκηνή του ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, «φωτίστηκαν» το πολυποίκιλο έργο του, το λογοτεχνικό, το μεταφραστικό, το ποιητικό, η στάση ζωής στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή του Δημητρίου Βικέλα και έδωσε στο κοινό περαιτέρω πληροφορίες για τη ζωή του συγγραφέα και την καταγωγή του από τη Βέροια.

Εισαγωγικές ομιλίες και επισημάνσεις έκαναν ο πρόεδρος του ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας Δημήτρης Πυρινός, η Γεωργία Πατερίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και ο Μάκης Δημητράκης, μελετητής Τοπικής Ιστορίας και Λαογραφίας, που συμβάλανε στην όσο το δυνατόν καλύτερη διαχείριση του ζητήματος και την επίτευξη του σκοπού της εκδήλωσης.

Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ο πρόεδρος της ΕΜΙΠΗ Εμμανουήλ Ξυνάδας, ο οποίος τόνισε πως η εκδήλωση αυτή, αν και εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο εκδηλώσεων καλλιτεχνικού χαρακτήρα, αποτελεί πρωτοτυπία, καθώς συμβάλει σε μια πιο ολοκληρωμένη παρουσίαση της ζωής και του έργου του Δημητρίου Βικέλα. «Ο Δημήτριος Βικέλας αν και δεν έζησε στη Βέροια, για έναν όμως ανεξήγητο λόγο αισθανόταν τη Βέροια σαν πατρίδα του  και η επιθυμία του ήταν αν υπήρχε η δυνατότητα να εγκατασταθεί σε αυτή. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Ο Βικέλας επισκέφθηκε και γνώρισε την προγονική του πατρίδα το Σεπτέμβριο του 1901 και αποτύπωσε την επίσκεψή του αυτή στην αυτοβιογραφία του, από την οποία εκπέμπεται έντονος τοπικός πατριωτισμός. Γενικότερα η ζωή και το έργο του Βικέλα χαρακτηρίζονται από το στοιχείο του πατριωτισμού, καθώς στο εξωτερικό δεν παρέλειπε να προβάλει την ελληνική του καταγωγή, σε σημείο που ο Ιωάννης Πολέμης να τον χαρακτηρίζει  ως τον κατεξοχήν πατριώτη», είπε μεταξύ άλλων ο κ. Ξυνάδας.

Το πλούσιο λογοτεχνικό έργο του συγγραφέα ανέλυσε και ανέδειξε ο Δημήτρης Πυρινός, υπογραμμίζοντας πως : «Ο Δημήτριος Βικέλας είναι γνωστός ως λογοτέχνης για το διήγημα «Λούκης Λάρας», πασίγνωστος για τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες ως πρόεδρος της Επιτροπής, λιγότερο γνωστός για την ίδρυση του Συλλόγου προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, ενώ είναι άγνωστο για πολλούς το υπόλοιπο σπουδαίο του έργο, μέρος του οποίου είναι και οι μεταφράσεις έργων της ξένης λογοτεχνίας. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των μεταφράσεων αποτελούν τραγωδίες κυρίως του Σαίξπηρ, οι οποίες μεταφέρθηκαν και σε θεατρικές παραστάσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ο Δημήτριος Βικέλας ο διεθνέστερος των Ελλήνων και συγχρόνως ο κατ’ εξοχήν πατριώτης όπως τον αναφέρει ο Ιωάννης Πολέμης, εκτός των άλλων αγωνιζόταν να φέρει το ελληνικό κοινό σε επαφή με την ξένη λογοτεχνία, όπως και να κάνει γνωστή την Ελλάδα στον έξω κόσμο. Η ενασχόλησή του με τις ξένες γλώσσες αρχίζει από την ηλικία μόλις των 7 ετών. Με την γαλλική που κυριαρχούσε τότε στην Ευρώπη, ενώ συνέχισε αργότερα με την αγγλική, τη γερμανική, την ισπανική, την ιταλική και την αρχαία ελληνική αν θεωρήσουμε ότι είναι μία ξένη γλώσσα γι’ αυτόν. Σε ηλικία 14 ετών μετακομίζει με την οικογένειά στην Οδησσό όπου δεν υπήρχε ελληνικό σχολείο και μη γνωρίζοντας την ρωσική γλώσσα, ο Δημήτριος Βικέλας συνεχίζει με μαθητεία στο εμπόριο και ιδιαίτερα μαθήματα αγγλικών και γαλλικών και τότε έκανε την πρώτη του μετάφραση, το έργο του Ιωάννου Ρακίνα «Εσθήρ», ενός σπουδαίου γάλλου θεατρικού συγγραφέα του 17ου αιώνα, σημαντικής προσωπικότητας  της δυτικής λογοτεχνικής παράδοσης. Η «Εσθήρ» είναι ένα από τα σπουδαιότερα συγγράμματα στην Αγία Γραφή. Ο Βικέλας ήταν διστακτικός για τις κωμωδίες, γιατί κάθε έθνος έλεγε έχει το χιούμορ του. Αρθρογραφούσε σε περιοδικά και προσέφερε τα μέγιστα σε θεατρική παιδεία στη χώρα μας», είπε ο πρόεδρος του ΔΗΠΕΘΕ, κλείνοντας την ομιλία του, τονίζοντας πως η πόλη μας θα πρέπει να «εκμεταλλεύεται» και να  αναδεικνύει με κάθε τρόπο το έργο του.

Την εκδήλωση πλαισίωναν παράλληλα απαγγελίες των ηθοποιών της Πειραματικής Σκηνής του ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, από θεατρικά έργα και μεταφρασμένα από το συγγραφέα Δημήτριο Βικέλα.

Η Γεωργία Πατερίδου ανέλυσε το λογοτεχνικό κλίμα και τις τάσεις της περιόδου που εμφανίζεται ο Βικέλας, από το τέλος της δεκαετίας του 1870 και μετά. «Ο Δημήτριος Βικέλας είναι βασικός εκπρόσωπος της γενιάς του 1880, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στις λογοτεχνικές και πολιτισμικές εξελίξεις της περιόδου, ενώ η συμβολή του στην ανάπτυξη της πεζογραφίας έχει επισημανθεί τόσο από τους ομοτέχνες του, όσο και από μεταγενέστερους λογοτέχνες.  Στην ελληνική πραγματικότητα και όχι μόνο συνδέθηκε με την ηθογραφία, δηλαδή την απεικόνιση ηθών και εθίμων ανθρώπινων τύπων και περιοχών. Το ζητούμενο ήταν να δοθεί ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της ελληνικής ταυτότητας. Το έργο του Βικέλα πρέπει να το αποτιμήσει κανείς στο σύνολό του γιατί είναι πολύπτυχο, η σημασία του για ζητήματα πολιτισμικής ανάπτυξης, τουρισμού, αρχιτεκτονικής και το κοινωφελές του έργο ξεπερνούν κατά πολύ το όριο δράσης ενός λογίου, δίνοντας το στίγμα ενός ανθρώπου που ενδιαφέρεται για τον τόπο του και τους άλλους ανθρώπους, ενός πραγματικού ουμανιστή», υπογράμμισε η καθηγήτρια κ. Πατερίδου, σκιαγραφώντας στη συνέχεια τα δύο έργα που μεταφέρει στη σκηνή το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας.

Για την καταγωγή, τους προγόνους τα παιδικά χρόνια, το κοινωνικό έργο, τη συμβολή του στην αναβίωση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 και το τέλος του Δημήτριου Βικέλα, αναφέρθηκε στην ομιλία του ο Μάκης Δημητράκης. Ανέλυσε ακόμη τις ρίζες και τις εκδοχές του επιθέτου του και σημείωσε ότι όποια και αν είναι αυτή, ο Βικέλας το τίμησε όπως κανένας άλλος.

Πρώτος γνωστός γόνος της οικογένειας Βικέλα, μέχρι σήμερα, αναφέρεται ο Χατζή-Μανώλης Μπικέλας, προπαππούς του συγγραφέα, που υπήρξε αξιόλογο πρόσωπο της βεροιώτικης κοινωνίας και ο οποίος πέθανε το 1762 στη Βέροια. Πιθανότατα επισκέφθηκε τους Αγίους Τόπους γι’ αυτό και το προσωνύμιο Χατζής και το ίδιο πρόσωπο πιθανότητα ήταν χορηγός της κτίσης του Ναού του Αγίου Δημητρίου στην ομώνυμη οδό της πόλης μας, σχεδόν απέναντι από το σπίτι τους το γνωστό «Μπικελάδικο». Ο πατέρας του συγγραφέα υπέγραφε αρχικά ως Μπικέλας, αργότερα όμως αποδέχθηκε τη γραφή με Β, αντί Μπι που θεωρήθηκε βάρβαρο.

Ο παππούς του συγγραφέα, Δημήτριος Βικέλας επίσης, με βεροιώτικη καταγωγή, είχε εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου εμπορεύονταν σιτηρά αλλά και χαβλιά, ένα είδος λινής πετσέτας, που ύφαιναν στους αργαλειούς τους πολλές βεροιώτισσες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Με το ίδιο εμπόριο ασχολήθηκε και άλλη γνωστή οικογένεια της Βέροιας οι Ρακτιβάν και πιθανόν τις δύο αυτές οικογένειες συνέδεε κάποια συγγένεια. Στην Κωνσταντινούπολη γεννήθηκε ο Εμμανουήλ Βικέλας, πατέρας του Δημήτριου, που αναγκάστηκε μαζί με την οικογένειά του να εγκαταλείψει μόλις κηρύχθηκε η  επανάσταση του 1821. Μαζί με άλλους Έλληνες, ο Εμμανουήλ Βικέλας, εγκαταστάθηκε στη Σύρο, που την εποχή εκείνη ήταν μεγάλο οικονομικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο και παντρεύτηκε το 1834 τη Σμαράγδα Μελά και λίγο αργότερα από το γάμο αυτό γεννήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 1835 ο Δημήτριος Βικέλας. Τα σχολικά του χρόνια τα πέρασε σε πολλούς και διάφορους δασκάλους. Με τις συνεχείς μετακινήσεις της οικογένειας του για εμπορικούς λόγους Κωνσταντινούπολη, Ναύπλιο, Οδησσσός, δεν κατόρθωσε να έχει μία συνεχή και άριστη δομημένη εκπαίδευση.

Το 1852 ο Δημήτριος Βικέλας σε ηλικία 17 ετών, πήγε στο Λονδίνο κοντά στα αδέλφια της μητέρας του, που διατηρούσαν μεγάλο εμπορικό κέντρο και έμεινε εκεί 24 χρόνια μέχρι το 1876, χωρίς να αφιερωθεί αποκλειστικά στο εμπόριο. Ταυτόχρονα μελετούσε ελληνική και ξένη φιλολογία, ιστορία και αρχαίο θέατρο και μετέφρασε έργα άγγλων συγγραφέων.

Οσον αφορά το κοινωνικό του έργο, ο Βικέλας δεν υπήρξε μόνο λόγιος και συγγραφέας, αλλά πήρε ενεργό μέρος και πρωτοβουλίες σε πολλά έργα κοινής ωφέλειας.

Τη γενέτειρα των προγόνων του τη Βέροια επισκέφθηκε το 1901 για πρώτη και μοναδική φορά. Στο πλαίσιο της επίσκεψής του γνωρίστηκε με την πρόεδρο της Φιλοπτώχου Αδελφότητας Βέροιας, απέκτησε αλληλογραφία και έστειλε οικονομική βοήθεια και βιβλία για τις ανάγκες της αδελφότητας.

Το τέλος του Βικέλα, ήρθε το Φεβρουάριο του 1908, όπου η υγεία του άρχισε να κλωνίζεται απότομα και σοβαρά και έκλεισε τα μάτια του το βράδυ της 7ης Ιουλίου 1908. Τον θρήνησαν μέσα και έξω από την Ελλάδα. Αργότερα με έξοδα του Συλλόγου προς διάδοση Ωφέλιμων Βιβλίων αποφασίστηκε στη μνήμη του και με δαπάνη του Συλλόγου να στηθεί μαρμάρινη προτομή στη Βέροια, την ιδιαίτερη πατρίδα του.

Στη διαθήκη του άφησε τα πάντα στο Σύλλογο προς διάδοση Ωφέλιμων Βιβλίων, εξαίρεση αποτέλεσαν η αξιόλογη πινακοθήκη του, την οποία δώρισε στο Μουσείο Καλών Τεχνών και η βιβλιοθήκη του, που τη δώρισε στην πόλη του Ηρακλείου, αποτελούμενη από 4.483 βιβλία.

Το οικογενειακό σπίτι των Βικέλα βρισκόταν στην οδό Αγίου Δημητρίου, κοντά στο σημερινό δημαρχείο. Ήταν από τα μεγαλύτερα αρχοντικά της πόλης, δείγμα της βεροιώτικης αρχιτεκτονικής, με την πιο εντυπωσιακή εξώπορτα από όλα τα σπίτια της πόλης, αφού ήταν θωρακισμένη με 1950 πλατυκέφαλα καρφιά, ενδείξεις της ευπορίας των πρώτων ιδιοκτητών. Στη θέση του «Μπικελάθκου» προ ετών έχει κτιστεί οικοδομή, στην προμετωπίδα της οποίας έχει τοποθετηθεί από την Περιηγητική Λέσχη Βέροιας αναμνηστική πλάκα που θυμίζει ότι στη θέση αυτή βρισκόταν το Αρχοντικό Βικέλα.

Ε.Β.