Το έγκλημα από τους Γερμανούς Ναζί στην Κάνδανο Χανίων στις 3 Ιουνίου 1941 και την προηγούμενη στο Κοντομαρί του ίδιου νομού, αποτελούν τα πρώτα εγκλήματα των κατακτητών στην Ελλάδα.
Στις 2 Ιουνίου 1941, Γερμανοί αλεξιπτωτιστές εκτελούν τους άρρενες κατοίκους του χωριού Κοντομαρί των Χανίων, ως αντίποινα για τη συμμετοχή του ελληνικού πληθυσμού στη Μάχη της Κρήτης (20 Μαΐου - 31 Μαΐου 1941).
Η εκτέλεση των Ελλήνων στο Κοντομαρί έγινε μετά από διαταγή του Τοπάλ Οσμάν του Χίτλερ, του αντικαγκελάριου Χέρμαν Γκέριγκ. Ο Στούντεντ, επικεφαλής των Αλεξιπτωτιστών, εξέδωσε διαταγή με την οποία οι στρατιωτικές μονάδες που ενεπλάκησαν σε μάχες με πολίτες όφειλαν να ενεργήσουν τα αντίποινα.
Οι Γερμανοί με επικεφαλής τον υπολοχαγό Χορστ Τρέμπες αφού συγκέντρωσαν τους κατοίκους στο Κοντομαρί τους οδήγησαν σε έναν ελαιώνα έξω από το χωριό και τους εκτέλεσαν, με τον αριθμό των εκτελεσθέντων να κυμαίνεται από 23 έως 60.
Την επόμενη ημέρα από τη σφαγή στο Κοντομαρί, στις 3 Ιουνίου 1941 οι Γερμανοί Ναζί εκτέλεσαν 180 από τους κατοίκους του χωριού Κάνδανος (Κάντανος) Χανίων και το κατέστρεψαν ολοσχερώς. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου των Γερμανών στην Ελλάδα, με τους ίδιους θύτες, την ίδια δύναμη, αποτελούμενη από το 3ο τάγμα αλεξιπτωτιστών υπό τον υπολοχαγό Χορστ Τρέμπες.
Η καταστροφή της Κανδάνου και η δολοφονία αμάχων αποτελεί ένα από τα πολλά εγκλήματα που διέπραξαν στην Ελλάδα οι Γερμανοί Ναζί, οι οποίοι για να δικαιολογήσουν την πράξη τους ανάρτησαν πινακίδες στα ελληνικά και τα γερμανικά στην κατεστραμμένη Κάνδανο που έγραφαν:
«Εδώ υπήρχε η Κάνδανος. Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών στρατιωτών.
Ως αντίποινον των από οπλισμένων πολιτών, ανδρών και γυναικών, εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερμανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος.
Δια την κτηνώδη δολοφονίαν Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του Μηχανικού, από άνδρας γυναίκας, παιδιά και παπάδες μαζί και διότι τόλμησαν να αντισταθούν κατά του Μεγάλου Ράιχ, κατεστράφη την 3η-6-1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων διά να μη επανοικοδομηθή πλέον ποτέ».
Η αυτονόητη και έμπρακτη παραδοχή των εγκλημάτων από τους Γερμανούς Ναζί στην κατοχή και η ευνόητη πράξη επανόρθωσης από τη Γερμανία αποτελεί ένα ηθικό, πάνω από όλα, καθήκον. Ανθρωπισμού και πολιτικής πράξης. Είναι η συνέχεια της ενέργειας του Βίλυ Μπραντ, για την οποία έμεινε στην ιστορία ο μεταπολεμικός καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας: να γονατίσει στο μνημείο του Ολοκαυτώματος και να παραδεχθεί αναλαμβάνοντας και τη σχετική υποχρέωση, την ευθύνη.
Οι Γερμανοί θύτες των 240 αθώων Ελλήνων στην Κάνδανο και το Κοντομαρί, ήταν αυτοί που ως συνεργάτες της Τουρκίας, των Νεότουρκων και των Κεμαλικών και ως ατιμώρητοι δολοφόνοι στη Φώκαια, στα Βουρλά, στο Αϊδίνιο, στη Σμύρνη, επανέλαβαν τις ίδιες βαρβαρότητες στην Κρήτη και σε όλη την πατρίδα μας.
Τα εγκλήματα των Γερμανών Ναζί, των Ιταλών, των Βουλγάρων, των Αλβανών φασιστών κατακτητών και των ελληνόφωνων συνεργατών τους, είναι απαράγραπτα και απαιτούν δικαιοσύνη. Απαιτούν την Νέμεση και όχι την Ύβρη για τα θύματα!
Απαιτούμε την αναγνώριση των Γερμανικών εγκλημάτων, της συνέχειας της Γενοκτονίας στη Μικρά Ασία, στον Πόντο, στη Θράκη, ελπίζοντας να υπάρξει κάποτε μια κυβέρνηση στην Ελλάδα η οποία μαζί με τους αρμόδιους θεσμούς της να πράξουν ό,τι απορρέει από το Νόμο και την Ιστορία!
Θεοφάνης Μαλκίδης
