Στην ιστορική Τρίγλια

      Τέσσερα χιλιόμετρα μετά τη Σιγή, αντικρίσαμε την πανέμορφη Τρίγλια, το σημερινό Zeytin Bagi και αρχαίο Βρύλλιο. Είχε κτιστεί τον 9ο μ. Χ αιώνα, γύρω από τις μονές της Παντοβασίλισσας και του Αγίου Στεφάνου του Χηνολάκκου.

Πανέμορφη η Τρίγλια! Βλέποντάς την από ψηλά, θαυμάζεις το μικρό όμορφο λιμανάκι της, τα παλιά αρχοντικά της σπίτια και τα βυζαντινά της μοναστήρια.

Ο Τρύφων Ευαγγελίδης στους «Αντιλάλους» των Μουδανιών αναφέρει….

«Κατά τον 8ο αιώνα  ήρξατο η ίδρυσις αυτόθι πολλών μοναστηρίων, άτινα εχρησίμευσαν ως πυρήν της ιδρύσεως κώμης, προαχθείσης προϊόντος  του χρόνου εις πόλιν. Τα κυριώτερα των μοναστηρίων τούτων είναι  τα επόμενα

(ταύτα μετατράπησαν εις εκκλησίας)…

α. Ο ενοριακός  ναός της Παντοβασίλισσας κείμενος επί του μεγάλου λόφου της πόλεως επί τοποθεσίας εξαισίας. Η μονή αύτη είναι σχήματος ορθογωνίου και έχει μήκος 13.60 μ. ύψος 7.70 μ. και πλάτος 9.71 μ. Είναι θολωτή, το κωδονοστάσιόν της  βλαβέν κατά το 1885 (10 Νοεμβρίου ) εκ σεισμού, δεν επεσκευάσθη, επεσκευάσθη όμως λίγο ο βλαβείς θόλος, όστις έχει σχήμα εξαέδρου, περιφέρειαν 14.4 μ. ύψος 2.90 μ. και έξι παραθύρων γύρωθεν. Ο ναός εσωτερικώς  στηρίζεται επί 6 κιόνων  μονολίθων, εκ γρανίτου των τριών και των άλλων τριών έκ μαρμάρου. Εστερείτο γυναικωνίτου και άμβωνος άτινα προσετέθησαν το 1883 επί Νικοδήμου, Μητροπολίτου Προύσας.

β. Η  μονή Χηνολάκκου μεταβληθείσα εις τέμενος τω 1613. Φαίνεται ότι μεταξύ αυτής και της ανωτέρω υπήρξε σήραγξ.

γ. Μονή Μηδικίου (των Πατέρων)  εν τω ιερώ βήματι της οποίας υπάρχει η χρονολογία << Μηνί Μαρτίω ΚΓ έτους Ζ  ΜΑ=7941 >>. Η μονή αυτή δεν ήτο  εις καλόν μέρος κτισμένη και δεν θα είχε προσόδους, δια τούτο ο ιδιοκτήτης αυτής Μιχαήλ ο Ψελλός (11ος αιών) παρεπονείτο  κατά της μονής,  ως μη εχούσης κέρδος. Υπάρχει επιστολή του προς τον Μητροπολίτην Κυζίκου, απευθυνθείσα, δια της οποίας εζήτει να λάβη την μονήν των Μουδανιών και έγραφε τα εξής…

…Την μέν ούν του αρτιγενούς μονήν ο Παλαιγεννέτης εχέτω ανήρ, ο εκτομίας και επαφρόδιτος  και της ερωμένης απρίξ και εν αγκάλαις εχόμενος, η δε των Μουντανίων …χθές που και πρώην δυείν συζύγων χηρεύουσα νυμφευθήτω εμοί (τας μονάς εθεώρουν ως συζύγους).

δ. Μονή Πελεκητής (Ιωάννου του Θεολόγου) κτισθείσα το 709 μ. Χ εκάη το 776 (Μ. Πέμπτην). Ευρίσκεται αύτη εις τα Ν.Δ της Τριγλείας, εις ρωμαντικωτάτην θέσιν. Είχεν απεράντους γαίας ελαιώνων και αμπέλων. Κατεστράφη εκ πυρκαγιάς κατά τον Σεπτέμβριον του 1880, αφεθείσα έκτοτε εις κακήν κατάστασιν.

ε. Μονή του Σωτήρος ή Βαθέος Ρύακος, εις λαμπράν τοποθεσίαν έναντι της Βεσβικίου, εκτίσθη το 810 μ.Χ υπό του Οσίου Βασιλείου. Λέγει δε η παράδοσις ότι τους κίονες μετέφερον εκ Τριγλείας «ελληνίδες γυναίκες κρατούσαι  ταύτας επί κεφαλής και εν χερσί την ηλακάτην φέρουσαι».

      Μου ήρθαν στο νου τα λόγια του μπάρμπα Αλέξανδρου από τη Νέα Τρίγλια. Τον είχα επισκεφτεί πριν από πολλά χρόνια, για να μου αφηγηθεί την ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας του.

«Αγαπητέ Γιώργο, είναι λίγα αυτά που θα σου πω για την πατρίδα μου, την Τρίγλια. Αρκετά όμως, για να καταλάβεις την απαράμιλλη ομορφιά της σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία.

Ήταν γραφικότατη, χαμένη μέσα στις ελιές, πάνω στους λόφους του Σταυροπηγίου και της Κορακοφωλιάς. Τα σπίτια της σκαρφαλωμένα στο λόφο, κατέληγαν στη θάλασσα, στο μικρό, ταπεινό αλλά πανέμορφο λιμανάκι της.

Μέσα στα νερά της θάλασσας ζούσε σε αφθονία η περίφημη τρίγλη, ένα είδος νοστιμότατου μπαρμπουνιού, στο οποίο οφείλει και το όνομά της. Θυμάμαι τους γονείς μας να επιστρέφουν με τα καραβάκια τους γεμάτα με τρίγλες.

Άπλωναν τα γεμάτα δίχτυα τους στο λιμάνι και εμείς, μικρά παιδιά, τους βοηθούσαμε να βγάλουνε τα ψάρια. Έτσι μαθαίναμε από την εμπειρία όλες τις λεπτομέρειες για το ψάρι που έδωσε το όνομά του στο χωριό μας.

Στην Τρίγλια ζούσαν περίπου έξι χιλιάδες κάτοικοι, από τους οποίους λίγοι  ήταν Τούρκοι και συνυπήρχαν αρμονικά μαζί μας.

Εκτός από το ψάρεμα οι γονείς μας ασχολούνταν με τη σηροτροφία και την ελαιοκομία. Πασίγνωστες ήταν οι τριγλιανές ελιές, τις οποίες μπορούσε να βρει κανείς σε όλες τις αγορές της Προύσας και της Κωνσταντινούπολης.

Το εξαίρετο σχολείο μας, με εκατόν ογδόντα μαθητές, συντηρούνταν από το μεγάλο Έλληνα ευεργέτη, Γεώργιο Ζαρίφη. Από το σχολείο μας αποφοίτησαν άνθρωποι με σπουδαία μόρφωση, οι οποίοι αργότερα δίδαξαν με τη σειρά τους σε άλλα σχολεία της περιοχής αλλά και της Μακεδονίας.

Και άλλοι Τριγλιανοί, οι οποίοι είχαν ξενιτευτεί στην Αμερική και στην Κωνσταντινούπολη, πρόκοψαν, απέκτησαν πολλά χρήματα και βοηθούσαν απλόχερα το χωριό μας. Ένας από τους πιο ένδοξους άνδρες που γέννησε αυτό το χωριό, ήταν ο μετέπειτα μητροπολίτης Σμύρνης, Χρυσόστομος, που τόσο βάρβαρα δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια της μεγάλης σφαγής της πόλης.

Εκτός από τα μεγάλα μοναστήρια, υπήρχαν και άλλα  στην ευρύτερη περιοχή του χωριού μου,  η μονή της Αγίας Παραπολινής πέρα από τη Μελισσόπετρα, της Αγίας Μαρίνας κοντά στο Γιαλί Τσιφλίκι και του Αγίου Γεωργίου Κυπαρισσιώτη.

Μέσα στην Τρίγλια, υπήρχαν οι εκκλησίες της Παντοβασίλισσας, του Αγίου Γεωργίου του Κυπαρισσιώτη, του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, της Κοίμησης της Θεοτόκου, του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Βασιλείου ή Επίσκεψης.

Η τελευταία, ονομαζόταν έτσι διότι εκεί βρισκόταν η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Επίσκεψης, την οποία κάποιοι χωριανοί μου, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, έφεραν στην Ελλάδα και την προσέφεραν στο Βυζαντινό Μουσείο.                            

Στο ίδιο μουσείο χάρισαν και την άλλη θαυματουργή τους εικόνα, την Παναγία Παντοβασίλισσα, αφού κατάφεραν να τη διασώσουν από τα χέρια των Τούρκων.

Πριν την καταστροφή, Γιώργο, περνούσαμε πολύ ωραία στο χωριό μας. Τα καλοκαίρια η παραλία σειόταν από τις φωνές και τα τραγούδια των παιδιών και των επισκεπτών του.

Μιαν αυγή με το φεγγάρι.

Μιαν αυγή με το φεγγάρι, μιαν αυγή με το καλό,

κατεβαίνω στο παζάρι για να δω και να χαρώ.                                       

Κοίταξα στο παραθύρι κ’ ήτανε παρανοικτό,

κάθονταν ένα κορίτσι έμορφο και διαλεχτό.

Είχα θάρρος ο καημένος και το αποχαιρετώ.

Κ’ η δουλεύτρα μου λέγει δεν είσ’ άξιος γι’ αυτό.

Πέφτω κάτω και πληγώνω, δέρνομαι, σκοτώνομαι,

στο γιατρό το Μανωλάκη πέφτω και γιατρεύομαι.

Αχ γιατρέ μου! γιάτρεψέ με το Σάββατο το βράδυ

και την Κυριακή το γιώμα, θα περάσω από εκεί.

Όπως συνέβη σε όλες τις παράλιες πόλεις της Προποντίδας, έτσι και στην Τρίγλια, το 1915, οι κάτοικοι εκτοπίστηκαν στην Προύσα, όπου μείνανε περίπου τρία χρόνια σε σπίτια Αρμενίων, που επίσης είχαν εκδιωχθεί.

Πολλοί χωριανοί πίστεψαν ότι είχε έρθει και η δική μας η σειρά. Όταν το 1918 επιστρέψαμε στην Τρίγλια, τη βρήκαμε λεηλατημένη και κατεστραμμένη.

Η συνέχεια είναι σε όλους γνωστή… Μετά από λίγα χρόνια, ήπιαμε το πικρό ποτήρι του αποχωρισμού και ήρθαμε στην Ελλάδα όπου χωριστήκαμε στα δύο. Οι μισοί κάτοικοι πήγαν στην Παλιά Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στη Ραφήνα, ενώ οι άλλοι, ήρθαμε στη Χαλκιδική και χτίσαμε τη Νέα Τρίγλια, για να μας θυμίζει το αξέχαστο χωριό μας».

          Σταματήσαμε κοντά στο λιμάνι και αφήσαμε το αυτοκίνητο για να περπατήσουμε στα όμορφα στενά της πόλης. Είχε δίκιο ο μπάρμπα Αλέξανδρος… από κάθε γωνιά της ξεπετάγονται τα ερείπια εκκλησιών που φανερώνουν το ένδοξο παρελθόν της. Στην καλύτερη κατάσταση βρίσκεται  ο ναός του Αγίου Στεφάνου, ο οποίος είχε μετατραπεί σε τζαμί.

Επιβλητικά ξεπροβάλλουν με το μεγάλο όγκο τους, αν και σε κακή κατάσταση, τα Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια. Η άλλοτε περίφημη Παντοβασίλισσα, είναι σε τραγική κατάσταση. Ακόμα και ο συμπαθητικός γαϊδαράκος που κατοικούσε σε αυτήν πια, έσκυψε με ντροπή το κεφάλι του την ώρα που τον φωτογράφιζα για την κατάντια του σημαντικού μνημείου. Δεν άξιζε τέτοιας τύχης, αλλά η αδιαφορία των ανθρώπων το κατέστησε στάβλο.

Ελπίζω οι Τούρκοι όταν θα καταλάβουν την ιστορία της, να της δώσουν τη θέση που τις αξίζει.

Υπάρχουν και πολλά ελληνικά σπίτια, που όταν κάποτε ανακαινιστούν, σε συνδυασμό με την ομορφιά της τοποθεσίας της πόλης, θα την καταστήσουν σπουδαίο τουριστικό προορισμό. Ήδη έχουν κτιστεί πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια για τους τουρίστες της θερινής περιόδου.

Επιστρέφοντας στο λιμάνι, επιλέξαμε ένα παλιό εστιατόριο για να δοκιμάσουμε τις περίφημες τρίγλες.

Ο Μεχμέτ ο Κρητικός, μας εμπιστεύθηκε ότι δεν υπάρχουν πλέον πολλά ψάρια και αυτό οφείλεται στη μόλυνση του Κιανού κόλπου. Για τα χάλια των μοναστηριών, συμπλήρωσε ότι οι κάτοικοι δε γνωρίζουν την ιστορία τους, αλλά δε διαθέτουν και τα χρήματα για να τα ανακαινίσουν.

Τους δόθηκαν πολλές υποσχέσεις βοήθειας από το κράτος και ελπίζει πως θα εκπληρωθούν σύντομα.

Αφού φάγαμε τις τρίγλες μας, που τελικά σε τίποτα δε διέφεραν από τα μπαρμπούνια, μόνο ως προς τα μεγαλύτερα μουστάκια τους, φύγαμε για τα Κουβούκλια.

Το ίδιο βράδυ θα επισκεπτόμασταν, τηρώντας τις παραδόσεις, το σπίτι του Μπαϊράμ, που έμελλε να γίνει γαμπρός την Κυριακή.

Φθάσαμε απογευματάκι στα Κουβούκλια. Η Γκιούλ, η γυναίκα του Σεφέρ, άρχισε να γκρινιάζει γιατί αργήσαμε. Εγώ αισθάνθηκα πως έπρεπε να αποχωρήσω διακριτικά και έτσι δώσαμε ραντεβού στο σπίτι του Μπαϊράμ σε δυο ώρες.

Πήγα στο σπίτι του Μουσταφά και θέλησα να κοιμηθώ λιγάκι, όπως ήμουν κουρασμένος από το μεγάλο ταξίδι. Του ζήτησα να με ξυπνήσει σε δύο ώρες.  

Στην ώρα μας βρισκόμασταν στο σπίτι του γαμπρού. Είχαν ήδη συγκεντρωθεί πολλοί συγγενείς, οι οποίοι είχαν καταφθάσει από νωρίς για να δωρίσουν τον γαμπρό.

Νέο παλικαράκι ο γαμπρός και ομορφόπαιδο, ταίριαζε γάντι στη γλυκύτατη Σεντέφ. Η βραδιά κύλησε όμορφα, με τους γονείς του παιδιού να κάνουν τα πάντα για να μείνω ευχαριστημένος, ενώ μια παρέα ηλικιωμένων ανθρώπων δεν έπαψε να με ρωτά για το χωριό τους, την Παλιά Καβάλα.

Όλοι τους εξέφρασαν την επιθυμία να την επισκεφθούν αν κάποτε κατόρθωναν να έρθουν στην Ελλάδα, όπου γεννήθηκαν οι γονείς τους. Ωστόσο, οικονομικά προβλήματα δεν τους το επέτρεπαν.

«Insalah! αν δεν μπορέσουμε να έρθουμε εμείς, να έρθουν κάποτε τα παιδιά μας». Φύγαμε νωρίς, διότι το πρωί μας περίμενε ένα μεγάλο ταξίδι πάλι. Θα επισκεπτόμασταν τη Μυσόπολη ή Aydin Pinar, και αν προλαβαίναμε τους Ελιγμούς ή Kursunlu και το Παλλαδάρι ή Filidar, ή Gyndogdu.