Στο Παλλαδάρι

         Επιτέλους, φθάσαμε στο Παλλαδάρι μετά τριάντα λεπτά και κατευθυνθήκαμε στο καφενείο για να βρούμε το φίλο του Μουσταφά, το Φιλινταρινό Φαίκ αγά, έναν από τους καλύτερους κυνηγούς της περιοχής.

Πανέμορφο χωριό το Παλλαδάρι. Από την μια πλευρά του μπορείς να δεις τη θάλασσα και από την άλλη όλη την πεδιάδα της Προύσας, ενώ το διασχίζεις μονομιάς, διαβαίνοντας ένα μεγάλο κεντρικό δρόμο που το χωρίζει στα δυο.

Στην περιοχή δεσπόζουν οι δυο πελώριοι βράχοι που στέκουν αγέρωχοι πάνω από την πόλη, έτοιμοι για να την προστατέψουν από κάθε είδους κίνδυνο.

Στο κεντρικό καφενείο του χωριού υπάρχει σε μια άκρη του μια μαρμάρινη βάση που στη μέση της έχει σκαλισμένα φτερά.

«Αυτό το χρησιμοποιούσαμε για να σκεπάσουμε το στόμιο ενός πηγαδιού», μου είπε ένας παππούς ο οποίος καταγόταν από την Αριδαία.

« Υψηλά στο Κάστρο κτισμένο,  με δροσιά και χάρη μεστό,

 Παλλαδάρι, λαμπρό Παλλαδάρι,   Βιθυνίας χωριό ξακουστό.»

Με αυτό το όμορφο ποιηματάκι ξεκίνησε να ξεδιπλώνει το νήμα των αφηγήσεων του χωριού του, ο παππούς Χρήστος από τη Βέροια.

«Θέλω να σου αναφέρω ό, τι γνωρίζω για το όμορφο χωριό μου. Έτσι για να μείνει ζωντανό μέσα από τις μνήμες.

Το Παλλαδάρι, λοιπόν, ήταν κτισμένο στο ύψωμα που δέσποζε στην περιοχή, μεταξύ της Προύσας και της ανατολικής παραλίας του Κυανού κόλπου, λίγο πιο ψηλά από τους Ελιγμούς. Οι παλαιότεροι του χωριού μας έλεγαν ότι το χωριό μας κτίστηκε για να προστατεύει τους Ελιγμούς και γι’ αυτόν το λόγο επικοινωνούσε μαζί του με μια υπόγειο σήραγγα.

Ο ιστορικός Σάββας Ιωαννίδης έγραψε ότι πήρε το όνομά του από το άγαλμα της Παλλάδας Αθηνάς, το οποίο είχε βρεθεί δίπλα σε έναν πελώριο βράχο που τον ονόμαζαν Κάστρο. Ένας άλλος ιστορικός , ανέφερε ότι η ονομασία του χωριού προέρχεται από το «Palladum», δηλαδή φρούριο της Παλλάδας.

Το Παλλαδάρι είχε περίπου τρεις χιλιάδες κατοίκους, που εγκαταστάθηκαν στο χωριό πριν από εκατό χρόνια.

Οι πατεράδες μας ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, τη σηροτροφία και την αμπελουργία. Τα σταφύλια του Παλλαδαρίου, ευνοημένα από τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή, θεωρούνταν τα καλύτερα και τα πουλούσαν στην Κωνσταντινούπολη, στη Ρουμανία, στη Ρωσία, στη Βουλγαρία και στα παράλια του Ευξείνου Πόντου.

Είχαμε και εμείς πολλά αμπέλια και τρώγαμε σταφύλια για μεγάλο χρονικό διάστημα. Από το φθινόπωρο ήδη, οι γονείς μου έπλεκαν σε αρμαθιές -χεβέγκια- τσαμπιά από σταφύλια. Έπειτα, τα τοποθετούσαν σε πολύ δροσερό μέρος, κάτω στο υπόγειο του σπιτιού και τα σκέπαζαν με σεντόνια. Μέσα από τη διαδικασία αυτή τα σταφύλια συντηρούνταν μέχρι και το Πάσχα.

Ανατολικά του χωριού, οχτακόσια μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, υπήρχε ένας μεγάλος βράχος, που οι γηραιότεροι κάτοικοι ονόμαζαν Κάστρο. Έμοιαζε σαν ένα φυσικό φρούριο, το οποίο προστάτευε το χωριό και ίσως να αποτελούσε την Ακρόπολή του.

Ακολουθώντας κανείς το δρόμο που οδηγεί εκεί, διακρίνει δεξιά και αριστερά τα λείψανα παρεκκλησιών, βωμών, κιονόκρανων και μαρμάρων, που φανερώνουν την πιθανή ύπαρξη μιας παλαιότερης πόλης.

Στην κορυφή του «Κάστρου», υπήρχε μια μεγάλη κυκλική τρύπα μεγάλου βάθους, όπου σύμφωνα με τους παππούδες μας, παλαιότερα κρύβονταν τα γυναικόπαιδα για να αποφύγουν τους γενίτσαρους.

Μέσα στο χωριό μας, υπήρχαν τρεις εκκλησίες, η μια πιο όμορφη από την άλλη. Ήταν αφιερωμένες στην Παναγία, στους Ταξιάρχες και στην Αγία Τριάδα.

Η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, η οποία ήταν και η πιο καινούργια, είχε κτιστεί το 1918 και ήταν έργο λαμπρής αρχιτεκτονικής τέχνης.

Δημιουργός της ήταν ο σπουδαίος αρχιτέκτονας, Φώτης Αποστολίδης. Βασικός χρηματοδότης του έργου, ένας πλούσιος συγχωριανός μας, ο Χατζή Δημήτρης.

Η πιο παλιά από τις εκκλησίες μας, ήταν αυτή των Ταξιαρχών, στον πάνω μαχαλά, ενώ η άλλη εκκλησία, αφιερωμένη στην Παναγία, ήταν πέτρινη και πιο μεγάλη από αυτή των Ταξιαρχών.

Λίγο έξω από το χωριό υπήρχε το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, το οποίο είχε κτίσει ο Φώτης Αποστολίδης. Θυμάμαι ότι τη ημέρα της γιορτής του Αϊ Γιώργη γινόταν μεγάλο πανηγύρι από το οποίο δεν έλειπε κανείς.

Ψηλά στο Κάστρο, υπήρχαν τα ερειπωμένα βυζαντινά παρεκκλήσια του Αγίου Ιωάννη, της Ανάληψης και της Αγίας Παρασκευής, το οποίο τελευταία είχε γκρεμιστεί αλλά το Άγιασμα του παρέμενε άθικτο.

Την ημέρα που γιόρταζαν όλα τα παρεκκλήσια, ο παππάς του χωριού μαζί με πολλούς κατοίκους, τα επισκέπτονταν και έψαλλε τη Θεία Λειτουργία. Πήγαινα και εγώ μαζί με τους γονείς μου, όχι σε όλα όμως, μόνο σε αυτά που βρίσκονταν πλησιέστερα στο χωριό.

Στο δρόμο για την Προύσα, λίγο πιο έξω από το χωριό, υπήρχε η μικρή εκκλησία του Αγίου Θύρσου με το Άγιασμα της. Στις 20 Νοεμβρίου που γιόρταζε ο Άγιος, όσοι κάτοικοι είχαν κάνει κάποιο τάμα, έρχονταν στην εκκλησία και έκαναν κουρμπάνια. Θυσίαζαν αρνιά, κότες και άλλα μικρά ζώα.

Η παράδοση αναφέρει ότι ο Άγιος Θύρσος, που γεννήθηκε και έζησε σε αυτήν την περιοχή, υπηρετούσε ως αξιωματικός στο Ρωμαϊκό στρατό.

Όταν ασπάστηκε το χριστιανισμό, λιποτάκτησε, ήρθε στην περιοχή της Προύσας και έκτισε ένα σπίτι έξω από το Παλλαδάρι, όπου και ασκήτευε. Γρήγορα έγινε πολύ γνωστός για την Αγιότητά του και πολλοί χριστιανοί έρχονταν να τον επισκεφθούν και να ζητήσουν τη βοήθειά του.

Τον αποκαλούσαν Παππού και γιατρό, διότι είχε το χάρισμα να θεραπεύει τους αρρώστους που υπέφεραν από τον ελώδη πυρετό.

Στο χωριό μας είχαμε και άλλα Αγιάσματα, με πιο γνωστά αυτό του Αϊ Γιάννη και της Γέννας, που γιόρταζε στις 15 Σεπτεμβρίου. Ανατολικά του παρεκκλησιού του Αγίου Γεωργίου, οι αρχαιολόγοι είχαν βρει έναν τάφο που οι γηραιότεροι κάτοικοι του χωριού πίστευαν ότι ανήκε στο σπουδαίο Καρχηδόνιο στρατηγό Αννίβα. Στον τάφο βρέθηκαν πολλά τεμάχια πανοπλίας  ο τελαμώνας ενός ξίφους και ένα δαχτυλίδι. Όλα αυτά τα ευρύματα  είχαν κατασχεθεί από την τουρκική κυβέρνηση>>.

Ως γνωστόν ο στρατηγός Αννίβας (246-183), μετά τον τρίτο Καρχηδονιακό πόλεμο, κατέφυγε στην Προύσα και ζήτησε καταφύγιο στο φίλο του βασιλιά Προυσία. Όταν όμως κατάλαβε ότι ο Προυσίας θα τον παρέδιδε στους Ρωμαίους ενδίδοντας στις πιέσεις τους, απέδρασε  και κατέφυγε στην πόλη Λίβυσσα  που βρίσκονταν κοντά στο Ρύσιον.

Εκεί αυτοκτόνησε  πίνοντας κώνειο ή πέθανε  συνέπεια κάποιου σοβαρού τραυματισμού του κατά την διάρκεια της απόδρασής του, σε ηλικία 65 ετών. Μετά από ανασκαφές που έλαβαν χώρα πριν πολλά χρόνια, ο τάφος του βρέθηκε στην πόλη Gebze  κοντά στην  Darica.

«Στην περιοχή γύρω από το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, που προφανώς ήταν σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος είχαν βρεί και ένα πανέμορφο κύπελλο με  παραστάσεις του Τρωικού πολέμου.

Θυμάμαι αυτό το κύπελλο, το οποίο φύλαγαν στη βιβλιοθήκη του Παρθεναγωγείου, από τις διηγήσεις της μάνας μου.

Στο χωριό μας υπήρχε εξατάξιο σχολείο αρρένων και το Ιβανώφειο Παρθεναγωγείο, με τριακόσιες μαθήτριες, μία μεγάλη βιβλιοθήκη και νηπιαγωγείο.  Πήγα και εγώ στο σχολείο, αν θυμάμαι καλά τρεις ή τέσσερις τάξεις. Μας είχαν μάθει το παρακάτω τραγουδάκι…

«Με κώδων προσκαλεί  τα ενάρετα παιδία

 κώδων προσκαλεί  τα καλά και επιμελή.

 Μένουν νηστικά τ’ ανάγωγα παιδιά,

 τα κακά και αμελή.» 

Την πλατεία του χωριού μας ομόρφαινε περισσότερο, η προτομή του μεγάλου ευεργέτη μας, του Κωνσταντίνου Ιβανώφ.

Εμπορευόταν με το Ρωσικό κράτος, το οποίο του είχε απονείμει πολλά παράσημα και για τις υπηρεσίες που προσέφερε τον είχε διορίσει δήμαρχο Οδησσού.

Ο Ιβανώφ λοιπόν, με τις δωρεές του έκανε πολλά κοινωφελή έργα. Στην πλατεία του χωριού μας είχε τοποθετήσει ένα μεγάλο ηλιακό ρολόι, το μοναδικό της περιοχής, για το οποίο όλοι μας αισθανόμασταν μεγάλη περηφάνια.

Επίσης, με εισφορές του μεγάλου αυτού ευεργέτη, είχαν δοθεί υποτροφίες σε πολλούς μορφωμένους χωριανούς μας για να μετεκπαιδευτούν στη Ρωσία. Μεταξύ αυτών ήταν ο γιατρός Νικόλας Γιαννακίδης ο Παλλαδαρινός, ο Αθανάσιος Βαλαβάνης, η κυρία Αγλαία Μεταξοπούλου κ.α.

 Άλλη μια μεγάλη μορφή του Παλλαδαρίου ήταν ο Μητροπολίτης Καισάρειας και κατόπιν διευθυντής της Μεγάλης του Γένους Σχολής, κύριος Ευστάθιος Κλεόβουλος.

 Με τις ενέργειες του ιδρύθηκε στο Ζιντζίρ Ντερέ της Καππαδοκίας, η Ροδοκανάκειος Ιερατική Σχολή».

           Στο καφενείο μας περίμενε ο Φαίκ αγάς, ένας συμπαθέστατος παππούς με καταγωγή από τη Δράμα. Πολύ πρόθυμα μοιράστηκε μαζί μου τις αναμνήσεις του.

«Όταν ήρθαν οι γονείς μας από την Ελλάδα, το χωριό ήταν καμένο και κατεστραμμένο. Διαδιδόταν ότι την φωτιά που κατέστρεψε το παλιό χωριό την είχαν βάλει στρατιώτες του Ελληνικού στρατού ή οι Έλληνες κάτοικοί του, για να μη μείνει τίποτε σε εμάς.

Λυπόμασταν πολύ όταν μαθαίναμε από αναφορές των κατοίκων διπλανών χωριών, πόσο μεγάλο και πλούσιο χωριό ήταν το Φιλιντάρ. Ίσως βέβαια και εμείς στη θέση τους με τον ίδιο τρόπο να αντιδρούσαμε.

Δεν είχαμε άλλο παρά να το κτίσουμε από την αρχή, με αγάπη και μεράκι και έτσι σιγά-σιγά προκόψαμε. Σήμερα ασχολούμαστε με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αμπελουργία. Πολλοί βέβαια από τους νέους μας, λόγω ανεργίας, έφυγαν από το χωριό και εγκαταστάθηκαν στην Προύσα.

Το σημερινό όνομα του χωριού μας είναι Gundogdu, αλλά ακόμη και σήμερα το αποκαλούν με το παλιό, που είναι Filidar. Ανήκει στον δήμο Osmangazi Προύσας.

Αξίζει να αναφέρω και μια από τις σημαντικότερες διοργανώσεις που γίνονται κάθε χρόνο στο χωριό μας, τους αγώνες ελευθέρας πάλης. Έρχονται παλαιστές από όλα τα γειτονικά κράτη και μάλιστα πέρυσι, στην κατηγορία βαρέων βαρών, κέρδισε ένας Έλληνας από τη Θεσσαλονίκη. Αυτό χαροποίησε όλους τους χωριανούς μας, διότι τους Έλληνες τους θεωρούμε αδέλφια μας.

Ήπιαμε το τσάι που μας πρόσφερε ο Φαίκ και φύγαμε από το Παλλαδάρι με κατεύθυνση τον Πλατύανο.

Πήραμε το δρόμο για την Προύσα. Έπρεπε να βιαστούμε διότι το βράδυ θα πηγαίναμε στο σπίτι του Σεφέρ, όπου συνεχίζονταν οι προετοιμασίες για το γάμο της κόρης του.