Στην Ελλάδα, μας έχει για χρόνια επιβληθεί να «γιορτάζουμε» ως εθνική εορτή την έναρξη του Β’ Π.Π και όχι τη λήξη του, όπως γίνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη. Γι’ αυτό και σχεδόν όλοι θυμούνται πότε άρχισε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος αλλά ελάχιστοι πότε τελείωσε η γερμανική κατοχή, πότε απελευθερώθηκε η Βέροια. Και αυτό δεν είναι κάποια αστοχία αλλά αντίθετα αποτελεί μια συνειδητή προσπάθεια των «νικητών του εμφυλίου», που «κατάφεραν» επί δεκαετίες να αποσιωπηθεί μια ενοχλητική επέτειος, επειδή αναδείκνυε ανεπιθύμητους πρωταγωνιστές.

Ο Οκτώβρης του 1944 είναι ο μήνας που ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει τη μια μετά την άλλη τις πόλεις της χώρας από τους ναζί. Κάτω από τα χτυπήματα του Ελληνικού Λαϊκού Στρατού, του θρυλικού ΕΛΑΣ οι κατακτητές ηττημένοι εγκατέλειπαν τη χώρα μας μετά από τριάμιση χρόνια μαύρης σκλαβιάς.

Στις 20 Αυγούστου του 1944 ο "Ριζοσπάστης" της Κατοχής δημοσίευε στην πρώτη του σελίδα απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ που ανέφερε: "ΟΛΟ ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΕ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟ. ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ: Ξεσηκώστε, οδηγήστε το λαό και το στρατό μας στη μάχη. Σε γενική έφοδο για τη λευτεριά. Πολεμήστε στις πρώτες γραμμές. Μεταδώστε σ' όλο το λαό τόλμη και αποφασιστικότητα, το πνεύμα της δράσης και της νίκης. Πολεμήστε κι ελευθερώστε την Ελλάδα.  Ολοι επί ποδός πολέμου".

Για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας παρουσιάζουμε ορισμένες από τις μάχες του ΕΛΑΣ στον τέλη Σεπτέμβρη και Οκτώβρη του 1944 (αλλά και μαζικές λαϊκές διαδηλώσεις οργανωμένες από το ΕΑΜ) στην περιοχή μας που αποδεικνύουν ότι ο κατακτητές δεν έφυγε «ατουφέκιστος». Να σημειώσουμε ακόμη ότι ανάλογες μάχες έγιναν και στους γύρω νομούς Κοζάνης, Πέλλας, Πιερίας….

Γενικότερα θα λέγαμε ότι ο μήνας Σεπτέμβρης του 1944 ήταν ο μήνας της τελικής εξόρμησης του ΕΛΑΣ για την απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ δίνουν σκληρές μάχες και απελευθερώνουν την μία μετά την άλλη τις πόλεις και τα χωριά της χώρας.

Αναφέρουμε συγκεκριμένα για την περιοχή μας:

11/9/1944: Δυνάμεις του ΕΛΑΣ μπαίνουν σε Μελίκη, Αγκαθιά, Νεόκαστρο, Παλιό και νέο Πρόδρομο και αφοπλίζουν τους γερμανοντυμένους συνεργάτες τους.

29/9/1944: Επίθεση κατά γερμανικής φάλαγγας στην Καστανιά από το 16ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ στην Καστανιά με πολλούς νεκρούς και τραυματίες.

6/101944: Η «μάχη του Σταυρού» με 6 νεκρούς και 15 τραυματίες από μέρους του ΕΛΑΣ (μεταξύ τους και ο καπετάν Κολοκοτρώνη)

9.10/1944: Γενική απεργία στη Βέροια, με συγκέντρωση 4.000 πολιτών στον Αγιο Αντώνιο. Οι διαδηλωτές διαλύθηκαν βίαια από τους Γερμανούς.

12/10/1944: Μάχη του 16ου Συντάγματος στους Γεωργιανούς με 30 νεκρούς.

Το ντοκουμέντο της απελευθέρωσης

Πρόκειται για δημοσίευμα στην εφημερίδα «Λεύτερα Νιάτα», η οποία εκδιδόταν, ως όργανο του συμβουλίου της Ε.Π.Ο.Ν. Μακεδονίας, στη Θεσσαλονίκη. Το φύλλο της εφημερίδας (125), κυκλοφόρησε στις 6 Νοεμβρίου 1944 και περιλαμβάνει κείμενα που αναφέρονται στην απελευθέρωση πόλεων και περιοχών της Μακεδονίας, κυρίως όμως της Θεσσαλονίκης, της Κατερίνης και της Βέροιας.

Να σημειώσουμε εδώ ότι σύμφωνα με μία σειρά μαρτυρίες )και ανακοινώσεις ου Γ.Σ του ΕΛΑΣ) οι Γερμανοί είχαν αποχωρήσει από τη Βέροια από τις 28/10, ενώ από τις 27/10 οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ βρισκόταν στα υψώματα γύρω από τη Βέροια

«Η Απελευθέρωση της Βέροιας»
 Στις 29 του Οκτώβρη στις 2.30 τ’ απόγευμα ὁ ἐλευθερωτής ΕΛΑΣ μπήκε μέσα τσακίζοντας Γερμανούς καὶ ἐθνοπροδότες. Ὁ λαός πανηγυρίζει ἔξαλλος. Οἱ καμπάνες χτυποῦν χαρμόσυνα. «Η λευτεριά πιὰ εἶναι δική μας. Νὰ μᾶς ζήσουν τὰ παλικάρια μας, οἱ έλευθερωτές μας», ἀντάρτες ξεχύνονται, τὰ συνθήματα καὶ οἱ ζητωκραυγές στοὺς δρὀμους.
 Ἀψίδες στήθηκαν παντοῦ πλακάτ ἀνεβαίνουν με συνθήματα πού ξεσηκώνουν τὸ λαό. Τραγούδια ἐπαναστατικά ἀντηχούνε. Ὁ λαός καὶ ἡ Νεολαία τὴν γιορτάζει τη λευτεριά του, ἀναπνέει τὸν λεύτερο ἀγέρα. Ὄλη τὴν νύκτα μέχρι τὸ πρωί ἡ μουσική τῆς Ε.Π.Ο.Ν. καὶ ἡ χορωδία γυρνᾶ στοὺς δρόμους παίζοντας και τραγουδῶντας ἀντάρτικα τραγούδια.
 Τὴν ἄλλη μέρα τὸ πρωί στὶς 10:30 γίνεται παρέλασις τοῦ ἠρωϊκού τάγματος του 16ου Συντάγματος Βερμίου τοῦ Καπετάν Μαύρου. μέσα σε πανδαιμόνιο χαρᾶς καὶ ἐνθουσιασμοῦ. Οἱ ηρωϊκοί ἄντρες περνούν τὴν ἀψίδα τῆς πόλης. «Δόξα καὶ τιμή στοὺς ἐλευθερωτές».
 Τ’ ἀπόγευμα τῆς ἵδιας μέρας φτάνουν στὴν πόλη οἱ ἀντιπρόσωποι τῶν ἐθνικοαπελευθερωτικῶν ὀργανώσεων τῆς περιφέρειας τῆς Βέροιας.
 Τὸ πρωί τῆς ἄλλης μέρας γίνεται ἡ κηδεία τῶν ἀδελφῶν δύο ἐπονιτῶν που σκότωσαν φεύγοντας οἱ βάρβαροι Οὔννοι. Τ’ ἀπόγευμα στις χιλιάδες τοῦ λαοῦ που μαζεύτηκε οἱ ἀντιπρόσωποι μιλᾶν. Γίνεται ἡ παρουσίασις στὸ λαό ἀπό μέρους τοῦ συναγ. Δημάρχου κι’ Επάρχου Βέροιας. Μιλάει ο γραμμ. Του Ε.Σ. ΕΠΟΝ Βέροιας.
 Ακολουθῆ χορός μὲ ἐθνικές φορεσιές στὴν πλατεῖα. Σὲ λίγο μέσα σε πανδαιμόνιο πυροβολισμῶν μπαίνει στην πόλη το 2/50 των Πιερίων. Ὁ λαός με λουλούδια ὑποδέχεται τοὺς ἠρωϊκούς ἀντάρτες καὶ τοὺς ἀκολουθεῖ στὴν παρέλασή των μέσα στὴν πόλη. Ἀργά τὴ νύχτα τ’ ἀετόπουλα μὲ σημαίες καὶ ἀναμένα δαδιά τραγουδώντας κάνουν παρέλαση στους δρόμους της πόλης.
Στις 31 του Οκτώβρη το πρωί μπαίνει στὴν πόλη ὁ θρυλικός στρατιωτικός Διοικητής Ὀμάδων Μεραρχιῶν στρατηγός Μπακιρτζῆς καὶ ὁ πνευματικός ἀρχηγός του ΕΑΜ Ιωακείμ Δεσπότης Κοζάνης. Με ζητωκραυγές ο Λαός ακολουθεί τοὺς ἥρωες μέχρι τὸ κατάλυμά τους. Σε λίγο ἀπ’ τὸ μπαλκόνι τῆς πλατείας ὁ στρατηγός κι’ ὁ Δεσπότης χαιρετίζουν τὸ λεύτερο λαό τῆς Βέροιας. Ἀπό μέρος τῆς πόλης τῆς Βέρροιας χαιρετίζη τοὺς ἥρωας ὁ Δεσπότης Βερροίας. Ἀκολουθοῦν ὀμιλητές τῶν ἀντιπροσώπων ΕΑΜ ΕΛΑΣ Κ.Κ.Ε. Μακεδονίας. Τ΄ ἀπόγευμα γίνεται διάλεξη ἀπ’ τὸν συναγ. Ιμβριώτην μὲ θέμα τὴν Λαϊκή Ἐκπαίδευση. Ἡ πόλη ἐξακολουθεῖ νὰ ‘χει την πανηγυρική ὄψη καὶ τὸν ἐνθουσιασμό που εἶχε τὶς πρῶτες ἡμέρες τῆς ἀπελευθέρωσής της.

Λεύτερα Νιάτα, 6-11-1944, σ.4

Να σημειώσουμε ακόμη ότι η παλιότερη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Βέροιας για το γιορτασμό της απελευθέρωσης της Βέροιας, πέρα από την πρώτη χρονιά, τις υπόλοιπες δεν εφαρμόστηκε!