Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε την Τετάρτη 7-3-2018, στην Αντωνιάδειο Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στη Βέροια, στις 6.30 μ.μ. Το κείμενο της ομιλίας είναι το παρακάτω :
«Καλησπέρα και από εμένα. Καταρχάς οφείλω να δώσω συγχαρητήρια στο συγγραφέα Γιάννη Βαϊνά για το εξαιρετικό του πόνημα με τίτλο «Τα δημοτικά Τραγούδια των Ριζωμάτων».
Εισαγωγικά, επιθυμώ να τονίσω ότι οι ερασιτέχνες λαογράφοι και ερευνητές, όπως καλή ώρα ο αγαπητός μας Βαϊνάς, αποτελούνε ένα μεγάλο κεφάλαιο στον τόπο μας και στην επιστήμη. Γιατί παρέχουν υλικό από πρώτο χέρι στη μελέτη του λαογραφικού μας πλούτου, έχοντας οι περισσότεροι βιώσει την παράδοση. Σε επικοινωνία που είχα με το Διευθυντή του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, λαογράφο και εθνολόγο, κο Ευάγγελο Καραμανέ, όταν του πρόσφερα το βιβλίο μου «Λαογραφία και Παράδοση των Ημαθιώτικων Πιερίων», μου διαβεβαίωσε ρητά αυτό το γεγονός.
Στην αρχή θα αναφερθώ σύντομα στο μουσικό και χορευτικό μέρος της περιοχής των Ημαθιώτικων Πιερίων μέσα από τα δημοτικά τραγούδια των Ριζωμάτων, που με τόση επιμέλεια και υπομονή συγκέντρωσε ο Γιάννης Βαϊνάς. Θεωρώ ότι η σωστή διάσταση στη μελέτη του δημοτικού τραγουδιού είναι να το βλέπει κανείς σαν μια ενότητα που έχει να κάνει, πρώτον με το στίχο, δηλαδή τα λόγια του τραγουδιού, δεύτερον με τη μουσική του τραγουδιού, δηλαδή με τη μελωδία ή το «σκοπό», όπως λένε οι παλιοί, και τρίτον με την κίνηση, δηλαδή με το χορό, εφόσον αυτό είναι χορευτικό. Έτσι, άλλωστε, σήμερα η σύγχρονη επιστήμη της Λαογραφίας εξετάζει αυτό το σημαντικό κομμάτι του λαϊκού μας πολιτισμού. Είναι προφανές ότι ο Γιάννης Βαϊνάς έχει τα τραγούδια αυτά ηχογραφημένα και μπορεί να τα προσφέρει σε έναν ερευνητή, όταν του ζητηθούν. Άλλωστε, ένας μέρος αυτών υπάρχει στο cd, που συνοδεύει το σημερινό παρουσιαζόμενο βιβλίο του.
Το δημοτικό μας λοιπόν τραγούδι πρέπει να εξετάζεται όχι απλά σαν ποίημα, αλλά ως λόγια, μουσική και κίνηση. Μην ξεχνάμε ότι στην ελληνική αρχαιότητα τα ποιήματα δεν είχαν την πεζή μορφή, που έχουμε τώρα. Η ποίηση ήταν σε προσωδιακό μέτρο. Δηλαδή, με απλά λόγια, τα έλεγαν «τραγουδιστά» με εναλλαγή πραγματικών μακρών και βραχέων συλλαβών. Όπως για παράδειγμα, ο δάκτυλος, που είναι μακρό- βραχύ -βραχύ (– υ υ). Μην ξεχνάμε ότι ο αξέχαστος Σίμων Καρράς μας λέει ότι στη βυζαντινή μουσική και στα δημοτικά μας τραγούδια συναντάμε απαράλλαχτή όλη την αρχαιοελληνική ρυθμοποιϊα.
Ένα πολύ σημαντικό πράγμα είναι ακόμα το γεγονός ότι τα τραγούδια συνοδεύονται από τη γκάιντα, που είναι ένα αερόφωνο πνευστό όργανο συνέχεια του αρχαίου άσκαυλου και ασφαλώς της πανάρχαιας φλογέρας. Πρέπει να σημειώσω εδώ ότι λίγες περιοχές στην Ελλάδα χρησιμοποιούν παραδοσιακά αυτό το όργανο, το οποίο υπήρχε παλιότερα σε όλη την Ελλάδα. Και το πιο σημαντικό είναι ότι μόνο στα Πιέρια μπορεί κανείς σήμερα να χορέψει τσάμικους, μπεράτικους και ηπειρώτικους σκοπούς με γκάιντα!! Πουθενά αλλού!
Θέλω να τονίσω, επίσης, ότι στην περιοχή των Πιερίων με τις γκάιντες παρατηρείται και πεντατονία στη μουσική κλίμακα. Η πεντατονία, για να το πω έτσι απλά, είναι από τις πανάρχαιες μουσικές κλίμακες, που συναντούμε σε πρωτόγονους λαούς, όπως στην Ήπειρο-περιοχή Πωγωνίου, στους Ινδιάνους της Αμερικής, στους Ιάπωνες, στους Αφρικανούς κλπ. Δεν είμαι μουσικός για να σας το εξηγήσω. Απλά, αυτό μου το διαβεβαίωσε ένας ξακουστός μουσικοσυνθέτης, ονόματι Δημήτρης Λέκκας από τη Αθήνα, που ανήκει στη γενιά των επιγόνων του Μάνου Χατζηδάκη. Αυτό συνέβη, όταν πήγα πριν μερικά χρόνια στη Κρήτη μαζί με το γκαϊντατζή μακαρίτη, Θανάση Γριάτσανο, να κάνουμε εκεί μια εισήγηση για τους χορούς και τα τραγούδια των Πιερίων.
Πάρα πολλά από τα τραγούδια, που βλέπουμε στο βιβλίο του Γιάννη Βαϊνά, είναι χορευτικά και συγκεκριμένα: συρτά στα τρία, καλαματιανά, τσάμικα, πασχαλιάτικα με ιδιότυπο βηματισμό, πηδηχτά όπως ο κυνηγός, η περιστερούδα και η φούρλα και τέλος υπάρχει ένας βηματισμός, που εγώ τα ονομάζω σβαρνιστά και πίσω μπρος, που αποτελούνε ξεχωριστό χορευτικό ιδίωμα των Πιερίων. Δεν θα αναφέρω παραδείγματα των τραγουδιών αυτών λόγω περιορισμένου χρόνου. Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος των τραγουδιών δεν είναι χορευτικά. Μέσα στο μεγάλο αριθμό των 592 τραγουδιών (δεν απαριθμώ τις παραλλαγές) μπορεί ο αναγνώστης να δει: τραπεζιάτικα, μοιρολόγια, περπατιάρικα ή δρομικά, κλέφτικα, ληστρικά, του γάμου, ιστορικά κλπ, που δεν χορεύονται και αποτελούν ένα πραγματικό και ανεπανάληπτο πλούτο της λαϊκής δημιουργίας με έντονο τον τοπικό χαρακτήρα των Πιερίων.
Πάρα πολύ καλά κάνει ο συγγραφέας και παραθέτει παραλλαγές των τραγουδιών και τα εντάσσει μέσα στη πανελλήνια ενότητα από την άποψη της θεματογραφίας, των ιστορικών στοιχείων και των στίχων των τραγουδιών. Ταυτόχρονα, με τις παραλλαγές, ισχυροποιεί την αντίσταση κατά της ομογενοποίησης και στηρίζει το λαϊκό μας πολιτισμό.
Συμπερασματικά, θεωρώ ότι ο συγγραφέας πέτυχε το σκοπό του, γιατί επιτελεί, πρώτον, εθνικό έργο και, δεύτερον, αναδεικνύει την πολιτιστική ταυτότητα και τοπικότητα των Ριζωμάτων, τα οποία αποτελούν μέρος της ενιαίας πληθυσμιακής ομάδας των Ημαθιώτικων Πιερίων.
Τέλος, δεν θα μπορούσα να μην κάνω αναφορά στους άγνωστους ήρωες, δηλαδή στους πληροφοριοδότες, στους απλοϊκούς παραδοσιακούς και αυθεντικούς ανθρώπους των Ριζωμάτων, που υπήρξαν βοηθοί στην προσπάθεια του Γιάννη Βαϊνά, αλλά και εμού του ίδιου. Θα μου επιτρέψει ο Γιάννης να αναφέρω κάποιους. Είναι το ζεύγος Γιάννη-Βασιλική Δέλλα, ο Γιώργος Δέλλας, η Αγγελίνα Αρσενά, η Ελισάβετ Λαγοπούλου και η μακαρίτισσα Ουρανία Παπαδοπούλου, άνθρωποι, που αποτελούνε και αποτελούσαν ένα ζωντανό θησαυρό. Συγνώμη αν παρέλειψα κάποιους. Σας ευχαριστώ.
