Όσιος Αθανάσιος ο Πάριος
Γεννήθηκε το 1721 στο χωριό Κώστος της Πάρου. Απέκτησε καλή μόρφωση στα σχολεία του νησιού του και κατόπιν φοίτησε για έξι χρόνια στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, υπό τον Ιερόθεο Δενδρινό. Το 1752 πήγε στο Άγιο Όρος και φοίτησε στην Αθωνιάδα Σχολή, όπου παρέμεινε τέσσερα χρόνια, εκπλήσσοντας τους καθηγητές του για τις γνώσεις και τις ικανότητές του.
Στη συνέχεια επί διετία διορίστηκε διευθυντής της σχολής της Θεσσαλονίκης, ενώ συγχρόνως ιερουργούσε σαν διάκονος και κήρυττε στις εκκλησίες εντυπωσιάζοντας τους πιστούς.
Πέρασε από τη μονή του Τιμίου Προδρόμου της Βέροιας και αργότερα πήγε στην Κέρκυρα και στο Μεσολόγγι, εντυπωσιάζοντας τα πλήθη με τα κηρύγματά του. Το 1771 το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον διόρισε σχολάρχη της Αθωνιάδας μέχρι το 1777. Εδώ χειροτονήθηκε ιερεύς από τον Άγιο Μακάριο το Νοταρά, με τον οποίο συνδέθηκε με ισόβια φιλία.
Συνεργάστηκε επίσης με τον Όσιο Νικόδημο τον Αγιορείτη και οι τρεις τους αποτέλεσαν τους πρωτεργάτες του ανανεωτικού κινήματος των Κολλυβάδων.
Στη συνέχεια επανήλθε στη σχολή της Θεσσαλονίκης, για να καταλήξει στη Χίο, όπου διεύθυνε για τριάντα χρόνια τη σχολή της, η οποία επί των ημερών της γνώρισε μεγάλες στιγμές και ανέδειξε λαμπρούς και πεφωτισμένους άνδρες, όπως ο Όσιος Νικηφόρος ο Χίος.
Εκτός από την πολύτιμη κηρυγματική και διδακτική του δράση, άφησε πλούσιο συγγραφικό έργο.
Κοιμήθηκε στις 24.6.1813 στη Χίο και ενταφιάστηκε στην είσοδο του ναού του Αγίου Γεωργίου Ρεστών, όπου είχε αποσυρθεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του μαζί με τον όσιο Νικηφόρο και τον ιεροδιάκονο Ιωσήφ.
Στον τάφο του Αγίου ενταφιάστηκε αργότερα και ο Νικηφόρος. Τα οστά του Αγίου μεταφέρθηκαν στο εκεί οστεοφυλάκιο, αλλά κάηκαν στην καταστροφή της Χίου το 1822.
Το 1991 αναγνωρίστηκε επίσημα Άγιος της εκκλησίας μας και η μνήμη του τιμάται στις 24 Ιουνίου.
Απολυτίκιο
“ Ως διδάσκαλον της ευσεβείας, Αθανάσιε, καύχημα Πάρου, πανηγυρίζομεν σεπτώς την μνήμην σου, θεοφόρε , και παρακαλούμεν Σε ως της νήψεως έσοπτρον. Πρέσβευε Πανόσιε, προς Χριστόν ίνα εύρωμεν την χάριν του δοξάζειν τον Κύριον εν τη Μονή ημών της Σκήτεως, όσιε “.
Άγιος Δωρόθεος o Πρώιος
εκ Χίου
Ο Άγιος Δωρόθεος ήταν από τους σπουδαιότερους λόγιους ιεράρχες του 19ου αιώνα και υπήρξε Μητροπολίτης Φιλαδέλφειας (1805 - 1813) και Αδριανούπολης (1813 - 1821).
Γεννήθηκε στη Χίο, όπου και έμαθε τα πρώτα του γράμματα.
Αργότερα σπούδασε στην Πατμιάδα Σχολή, έχοντας σαν δάσκαλο το Δανιήλ Κεραμέα. Εκεί συνδέθηκε φιλικά με το Βενιαμίν Λέσβιο, γεγονός που διακρίνεται από τη διασωθείσα αλληλογραφία τους. Το 1786 χειροτονήθηκε διάκονος και αναχώρησε για τη συνέχιση των σπουδών του στην Ιταλία και Γαλλία.
Το Σεπτέμβριο του 1793 διορίστηκε διδάσκαλος στη Σχολή της Χίου, όπου δίδαξε φιλοσοφία έχοντας σαν διευθυντή του τον Αθανάσιο Πάριο. Το 1796 όμως εγκατέλειψε τη θέση του και πήγε στην Κωνσταντινούπολη, για να αναλάβει τη διδασκαλία των παιδιών του Κωνσταντίνου Χαντζερή, δραγομάνου του τουρκικού στόλου.
Όταν ο Χαντζερής διορίστηκε ηγεμόνας στη Βλαχία, ο Δωρόθεος τον ακολούθησε, παίρνοντας για βοηθό του εκεί το μαθητή του Νεόφυτο Βάμβα.
Το 1799, μετά τον αποκεφαλισμό του Χαντζερή από τους Τούρκους, ο Δωρόθεος επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου το πατριαρχείο τον ονόμασε ιεροκήρυκα της Μεγάλης Εκκλησίας. Το 1804, ο Δημήτριος Μουρούζης ίδρυσε τη Σχολή του Γένους στο Κουρουτσεσμέ (Ξηροκρήνη) και ανέθεσε τη διεύθυνσή της στο Δωρόθεο και ενώ στο μεταξύ είχε εκλεγεί μητροπολίτης Φιλαδέλφειας.
Διαθέτοντας άρτια συγκρότηση, και διοικητική ικανότητα, δίδαξε φυσική, μαθηματικά, γεωμετρία, φιλοσοφία και λογική. Δεν περιοριζόταν μόνο στα διοικητικά και διδακτικά καθήκοντά του, αλλά επιδόθηκε και στη συγγραφή σπουδαίων κειμένων, όπως η σύνταξη του μεγάλου λεξικού της ελληνικής γλώσσας, με τον τίτλο «Κιβωτός», που το ενίσχυαν ηθικά και οικονομικά οι Ζωσιμάδες.
Συνεργάτες του Δωροθέου στο έργο αυτό ήταν ο Ν. Βάμβας, Νικ. Λογάδης και ο πρώτος τόμος του εκδόθηκε το 1819. Σαν σχολάρχης ο Δωρόθεος αλληλογραφούσε με επιφανείς Έλληνες, ζητώντας τη συμπαράσταση και βοήθειά τους στη λειτουργία της σχολής.
Το 1807 άφησε ως διάδοχό του στη σχολή τον Πανταλέονα Φραγκιάδη (μετέπειτα Πλάτωνα, Μητροπολίτη Χίου) και εγκαταστάθηκε στη Φιλαδέλφεια, την έδρα της μητρόπολής του.
Το 1813 μετατέθηκε στη Μητρόπολη Αδριανούπολης, όπου προσπάθησε, χωρίς επιτυχία να ιδρύσει στην πόλη Ιερατική σχολή. Σε συνεργασία με τον Αδριανουπολίτη Γ. Σακελλαρίου, ο οποίος ήταν από τους πλουσιότερους εμπόρους της Αυστρίας, οργάνωσε βιβλιοθήκη και σχολείο με σχολάρχη το Στέφανο Καραθεοδωρή. Στο σχολείο αυτό ο Δωρόθεος δίδασκε θεολογία, φιλοσοφία και επιστήμες.
Το 1820 κλήθηκε σαν συνοδικός στην Κωνσταντινούπολη και τον Απρίλιο του 1821 συνελήφθη από τους Τούρκους, μαζί με τον οικουμενικό πατριάρχη Γρηγόριο Ε' και άλλους αρχιερείς και επιφανείς λαϊκούς και απαγχονίστηκε στο Μέγα Ρεύμα.
Ο Δωρόθεος υπήρξε ένας από τους στους μεγάλους διδασκάλους και διαφωτιστές του γένους κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και προσέφερε σπουδαία βοήθεια με τα συγγράμματά του, από τα οποία διασώζονται αντίγραφά τους, σε διάφορες βιβλιοθήκες. Κατά πληροφορία του C. Iken (Leucothea, Ι. Λειψία 1825, σ. 240/241) ο Δωρόθεος συνέγραψε Εκκλησιαστική Ιστορία, που όμως δεν εκδόθηκε ποτέ. Επιμελήθηκε την α' έκδοση του πηδαλίου του Αγ. Νικόδημου του Αγιορείτου (1800).
Η μνήμη του τιμάται στις 3 Ιουνίου.
