Στις 22 Μαρτίου 1824 ανήγγειλαν στον Μπάυρον ότι υπογράφτηκε το συνομολογηθέν στο Λονδίνο δάνειο και ότι στην Επιτροπή διαχείρισής του ο Στάνχοπ και αυτός θα ήταν οι κύριοι διαχειριστές του. Πολύ σύντομα ο Στάνχοπ απογοητευτηκε από τον Μαυροκορδάτο, έφυγε από το Μεσολόγγι και πήγε σε τόπο ουδέτερο, την Αθήνα.

Ο Μπάυρον που στο μεταξύ είχε κλονιστεί η υγεία του, προφανώς από το υγρό κλίμα του Μεσολογγίου, υπέστη νεα κρίσι στις 9 Απριλίου με υψηλό πυρετό και στις 17 του ίδιου μήνα η κατάστασή του παρουσίασε νέα επιδείνωση. Το απόγευμα της επομένης - Κυριακής του Πάσχα - καταλήφθηκε από παραλήρημα και τα ξημερώματα της Δευτέρας 19 Απριλίου 1824 πέθανε. Ο θάνατός του συγκλόνισε την Ελλάδα· η Ελλάδα αισθάνθηκε πραγματική οδύνη για την απώλεια τέτοιου φίλου. Ψηφίσματα που εκδόθηκαν σε κάθε ελληνικό τόπο χαρακτήρισαν το πένθος για το θάνατο του Μπάυρον ως εθνικό.

Ο Μπάυρον πέθανε ακριβώς τότε που, απαλλαγμένος από προκαταλήψεις, ήταν σε θέση να εκτιμήσει ορθά τα πράγματα και να συμβάλει σε θετικά αποτελέσματα. Αν ζούσε, σίγουρα το δάνειο δεν θα διασπαθιζόταν στους εμφύλιους πολέμους από τις διάφορες φατρίες, αφου αυτός θα ήταν ο Πρόεδρος διαχείρισής του. Κι ακόμα, πολύ πιθανό, να κατάφερνε να μονοιάσει τους Έλληνες, γιατί αυτός ήταν ο διακαής του πόθος πριν ακόμα πατήσει το χώμα του Μεσολογγίου.

Ο δεύτερος εκπρόσωπος του φιλελληνισμού κομιτάτου του Λονδίνου ήταν ο Στάνχοπ Λέιτσεστερ, συνταγματάρχης, ο οποίος είχε σταλεί σαν συνεργάτης του Μπάυρον. Μαζί του έφερε και τα πιεστήρια που τυπώνονταν κατοπινά οι εφημερίδες "Ελληνικά Χρονικά", "Τηλέγραφος" και "Εφημερίς των Αθηνών". Ηταν πολύ φιλελεύθερος στις αρχές και υπέρμαχος της ελευθεροτυπίας. Εκτός από τις άλλες θυσίες του για τον ελληνικό Αγώνα έδινε και τα δυο τρίτα των εισοδημάτων του. Αντίθετα προς τον Μπάυρον, τον ποιητή, που έβλεπε στην Ελλάδα τον πόλεμο, ο συνταγματάρχης οπαδός των θεωριών του Ιερεμία Μπένθαμ, ερχόταν στην Ελλάδα με την πρόθεση να χαρίσει στους Έλληνες τα αγαθά του "ωφελιμιστικού" φιλελευθερισμού, να εγκαταστήσει τυπογραφεία, να προωθήσει την καθολική εκπαίδευση, να οργανώσει ταχυδρομεία, δικαστήρια και την κοινωνική πρόνοια, να διαδώσει με μεταφράσεις προσιτές στα αυτιά του απλου λαού τη Βίβλο. Ο Μπάυρον ο ρεαλιστής ποιητής, ονόμασε τον Στάνχοπ "τυπογραφικό συνταγματάρχη". Οι προθέσεις του Στάνχοπ ήταν πολύ καλές, αλλά οι περισσότερες ανεπίκαιρες, άσχετες με τις απαιτήσεις και τις δυνατότητες της ώρας εκείνης. Εξάλλου αυτός ο άδολος και ειλικρινής Φιλέλληνας δεν άρεσε στο Μαυροκορδάτο και στους άλλους όμοιούς του, που στο πρόσωπο του Στάνχοπ είδαν τον άνθρωπο που μπορούσε να ματαιώσει τα σχέδιά τους, για ολοκληρωτική επικράτηση.

Ο Στάνχοπ - όπως και ο Μπάυρον - ήθελε να συμφιλιώσει, να ενώσει όλες τις παρατάξεις για το γενικό καλό και την πρόοδο του Αγώνα. Ενα πλήθος ιστορικών ντοκουμέντων αποδεικνύει ότι καταραδιουργήθηκε ο φιλελευθερος αυτός συνταγματάρχης από ανθρώπους που είχαν συμφέρον να τον απομακρύνουν από την επαναστημένη Ελλάδα. Τελικά τον ανακάλεσε η αγγλική κυβέρνηση κι έφυγε οργισμένος και αγανακτησμένος το καλοκαίρι του 1824. Η απομάρυνσή του από την Ελλάδα, καθώς και ο θάνατος του φίλου του του Λόρδου Μπάυρον, ηταν δυο γεγονότα, "πληγματα" για τη χώρα μας, την ώρα εκείνη που τους είχε ανάγκη περισσότερο απο κάθε άλλη στιγμή. Γιατί η παρουσία τους, εκτος των άλλων ίσως να συνέβαλε θετικά προς δυο κρίσιμες κατευθύνσεις: στη μη κατασπατάληση του δανείου, επειδή θα υπέγραφαν και εκείνοι για την παραλαβή των δόσεων και ασφαλώς θα ενδιαφέρονταν για την ορθή χρησιμοποίηση των χρημάτων, και στην αποφυγή του εμφυλίου πολέμου.

***

Μέχρι το τέλος του 1825 το κομιτάτο του Λονδίνου αποτελεί τη σημαντικότερη φιλελληνική Εταιρεία στον κόσμο, καθώς είχε αναλάβει τη συντονιστική δράση των κομμάτων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ευρώπης και της Αμερικής. Τα μέλη του, όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενη συνάφεια, ήταν μεγάλες, διακεκριμένες προσωπικότητες. Ολοι τους διαπνέονταν από φιλελεύθερες ιδέες. Τα όνειρά τους για την ενίσχυση των επαναστατημενων Ελλήνων ήταν πολύ πιο φιλόδοξα από τα σχέδια των κομιτάτων της Νοτιοδυτικής Γερμανίας και της Ελβετίας. Οχι μόνο ονειρεύονται την απελευθέρωση της Ελλαδας από τον τουρκικό ζυγό, αλλά και την ηθική της αναγέννηση. Το πρώτο πίστευαν πως θα το πετύχουν με την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας, κυρίως πυροβολικού, τη δημιουργία τακτικού στρατού και ικανων αξιωματικών. Το δεύτερο όραμά τους πίστευαν πως θα το πετύχαιναν με την αποστολή βιβλίων της λαγκαστριανής μεθόδου - αλληλοδιδακτικής, χαρτών και άλλων εποπτικών μέσων στα σχολεία, καθώς και με την εγκατάσταση τυπογραφείου για την εκδοση εφημερίδων. Για την εφαρμογή και την επίβλεψη του σχεδίου τους έστειλαν, όπως είδαμε, τον Στάνχοπ.

'Αλλοι 'Αγγλοι φιλέλληνες εκτός από όσους αναφέραμε ως τώρα, ήταν και οι εξης:

Ο στρατηγός Τσώρτς Ριχάρδος (1785-1873). Σχετίστηκε με τους Έλληνες, κατά τη στρατιωτική υπηρεσία του στα Εφτάνησα.

Αγαπούσε την Ελλάδα ως ιδέα και συμπαθούσε τους νεοέλληνες. Ίδρυσε ελληνικά τάγματα στην υπηρεσία των Άγγλων από Έλληνες κλεφταρματολούς που ήταν στα Εφτάνησα. Γνωρίστηκε με πολλούς Έλληνες μεταξύ των οποίων και ο Κολοκοτρώνης.

Η Ελληνική Επανάσταση βρισκόταν στο έκτο προς το έβδομο έτος της όταν ο Τσώρτς έφτασε στο Πόρτο Χέλι της Ερμιονίδας. Η πολιτική της Αγγλίας είχε πλεον μεταστραφεί από φιλοτουρκική σε συμφεροντολογική "φιλελληνική". Ο Χάμιλτων είχε εισηγηθεί στην κυβέρνηση Ζαΐμη να αναθέσει στον Τσώρτς την αρχιστρατηγία των ελληνικών στρατευμάτων και τον Κόχραν για στόλαρχο (1) Και οι δύο παρουσιάστηκαν στη Συνέλευση της Τροιζήνας όπου ορκίστηκαν. Ο Κόχραν φαντασμένα, επιδεικτικά και υβριστικά για τους Έλληνες, και ο Τσώρτς λογικά και με τον πρεπούμενο σεβασμό.

Παρά τις αγαθές, ίσως προθέσεις του ο Τσώρτς δεν πρόσφερε αξιόλογες και θετικές υπηρεσίες στον ελληνικό Αγώνα. Διορίστηκε, βέβαια, με εισήγηση του Χάμιλτων, αλλά κατόπιν μυστικών οδηγιών της αγγλικής κυβέρνησης, ύστερα από σχετικές συνεννοήσεις. Ηταν λοιπόν φυσικό, αν όχι απόλυτα, μέχρις ένα βαθμό να πρακτορεύει τα αγγλικά συμφέροντα. Δεύτερος και κυριότερος λόγος, ήταν ότι ο τυχοδιώκτης Κόχραν, αν και στόλαρχος ήθελε να κάνει κουμάντο και στις επιχ/σεις στην ξηρά. Και οταν συναντούσε τις λογικές και φυσικές αντιρρήσεις του Καραϊσκάκη πχ. ή άλλων κατεταναίων, φοβέριζε ότι θα φύγει, επηρέαζε λοιπόν και τον Τσώρτς που φαίνεται δεν έχαιρε τα πιστά στις αγγλικές μυστικές υπηρεσίες, όσο ο Κόχραν.

Τρίτος λόγος ήταν οτι ο Τσώρτς δεν είχε την πείρα του άταχτου πολέμου. Εφτασε στα νερά της Αττικής κι έμενε αρχιστράτηγος αυτός, σε μια γολέττα και δεν έβγαινε στη στεριά! Γι' αυτό και οι αγωνιστές του κόλλησαν το παρατσούκλι "ο καπετάν Γολέττα".

Σημείωση (1): Τον Κόχραν - αυτό το αισχρό υποκείμενο - τον έφερε στην Ελλάδα η φατρία Μαυροκορδάτου - Κουντουριώτη - Κωλέτη, που με τα χρήματα του πρώτου αγγλικού δανείου έκανε τον εμφυλιο πόλεμο και τον κέρδισε.

Συνεχίζεται