Στις ΗΠΑ με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης αναπτύχθηκε γρήγορα το φιλελληνικό κίνημα, που αγκάλιασε κυρίως τις πόλεις της Βοστόνης, της Νέας Ορλεάνης και της Φιλαδέλφειας. Είναι γνωστή η θεση του Προέδρου της χώρας, ο οποίος στο περίφημο δόγμα του (4. Δεκ. 1822) μίλησε για κυρίαρχη Ελληνική Επικράτεια και ζήτησε αποστολή Αμερικανού πρεσβευτή στην Ελλάδα (1).
Στις μεγαλύτερες πόλεις των ΗΠΑ ιδρύθηκαν φιλελληνικά κομιτάτα, τα οποία συγκέντρωσαν τεράστια χρηματικά ποσά προς ενίσχυση του Αγώνα των Ελλήνων. Σπουδαίοι Αμερικανοί φλέλληνες υπήρξαν ο βουλευτής Εβερετ και ο γιατρός Πέτρος Χάου.
Από τα άλλα κράτη της Αμερικανικής ηπείρου θερμή φιλελληνική στάση έδειξε η Αϊτή, η οποία στις 15 του Γενάρη του 1822 έστειλε θερμόφιλελληνικό έγγραφο προς τον Κοραή και τους άλλους Έλληνες που αποτελούσαν την Επιτροπή του Παρισιού. Πρώτη και μοναδική κατά την Επανάσταση είναι η περίπτωση, αρχηγός κράτους να αναγνωρίζει τον δίκαιο αγώνα των Ελλήνων με τέτοιον ενθουσιασμό.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι την ηρωϊκή πάλη των Ελλήνων για εθνική ελευθερία τη συμμερίστηκαν φιλελληνες και από άλλες χώρες εκτός από όσες αναφέραμε παραπάνω όπως την Ισπανία (Βόρινς, Βουλευτής), την Πορτογαλία (Αλμέιντα), το Βέλγιο (Ανναί), τη Δανία (Δεστάλ), από τις γειτονικές Βαλκανικές μας Χώρες, ακόμα και από την Αίγυπτο. Μπορεί βέβαια η συμμετοχή τους να ήταν περιορισμένη σε σχέση με τις πρώτες χώρες που σημειώσαμε πιο πάνω, δείχνει όμως τη μεγάλη, την τεράστια απήχηση που είχε η Ελληνική Επανάσταση.Η επαναστατημένη Ελλάδα του 1821 έφθασε να θεωρείται η πατρίδα όλων σχεδόν των φιλελεύθερων στοιχείων και ταυτόσημο το όνομά της με την ίδια την ελευθερία.
Ρομαντικοί, ιδεολόγοι κι αρχαιολάτρες, φιλελεύθεροι κι ενθουσιώδεις φοιτητές κι ένα πλήθος από στρατιωτικούς θα συμπαρασταθούν στο μεγάλο Αγώνα των Ελλήνων. Οι τελευταίοι, οι στρατιωτικοί, ήταν άτομα τα περισσότερα ανεπιθύμητα στη χώρα τους ή άτομα φιλελεύθερα που δεν μπορούσαν να συμβιβαστούν και να ζήσουν στα ανελεύθερα και πιεστικά καθεστώτα των χωρών τους. Είχαν την αίσθηση πως ο αγώνας διπλα στους Έλληνες πραγμάτωνε τα όνειρά τους για την ελευθερία και τα δημοκρατικά ιδεώδη.
Δεν ηταν λίγοι αυτοί που τον φιλελληνισμό τους τον είχαν συνδυάσει με κάποιον τυχοδιωκτισμό. Τον τυχοδιωχτισμό αυτό, μάλιστα, τον είχε στηλιτεύσει ο Λόρδος Μπάυρον σ' επιστολή που είχε απευθύνει στις 12/5/1824 στον Τζων Μπόουρινγκ. Αλλά και κάποιοι άλλοι από αυτους που έσπευδαν να βοηθήσουν τον Αγώνα, κατέχονταν από έναν ενθουσιασμό άκριτο, που μετατρέπονταν σε απογοήτευση, και δεν στάθμιζαν ρεαλιστικά τις δυνατότητες της προσφοράς τους στον Αγώνα.
Είναι αλήθεια οτι οι ωμότητες που διέπραξαν οι Έλληνες λ.χ. στην καταληψη της Τριπολιτσάς και τ' Αναπλιού σε βάρος των Τούρκων απογοήτευσαν βαθύτατα πολλούς φιλέλληνες συμπολεμιστές ή παρατηρητές, που γύριζαν στην πατρίδα τους και με τις περιγραφές τους διέσυραν και δυσφημούσαν τη χώρα μας. Χρειάστηκαν τεράστιες προσπαθειες δημοσιογραφικές και καμπανιες για να διαφωτίσουν την κοινή γνώμη για τις υπερβολές αυτών των κατηγόρων. Αυτών που, όπως ηταν φυσικό, δύσκολο στεκόταν ένας Άγγλος (λ.χ. Φίνλεϋ, Γόρδων) που δεν του κρεμάσανε τον παππού οι Τούρκοι, δεν του κομμάτιασαν τον πατέρα, δεν του ατίμασαν τη μάνα και την αδελφή, να εννοήσει την έκρηξη οργής του Έλληνα επαναστάτη, και τη μανία της εκδίκησης!
Παρ' όλα αυτά δεν μπορεί παρά να είμαστε αιώνια ευγνώμονες στους ανθρώπους αυτούς που θεώρησαν την Ελλάδα πατρίδα τους, άφησαν την ασφάλεια και την ήσυχη ζωή τους και ήλθαν να πολεμήσουν με αυτοθυσία κοντά στους Έλληνες χωρίς ν' αποβλέπουν σε υλικά ωφέλη, σε παροχές, θέσεις και ανταλλάγματα.
Μπορεί κάποιος να πει πως η συμβολή τους στον Αγώνα δε βάρυνε και τόσο, γιατί αριθμητικά ήταν λίγοι, ούτε τον τόπο ήξεραν, ούτε τη νοοτροπία των ανθρωπων, ουτε από κλεφτοπόλεμο· κι ακόμα ότι αρκετοί από αυτούς είχαν αρνητική δράση. Είναι αληθεια ότι συνέβη σαν τέτοια φαινόμενα, ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες, που οι φιλέλληνες αυτοί επηρεάζονταν από άτομα κυβερνητικά, που μιλούσαν τη γλωσσα τους (Μαυροκορδάτο, Κωλέτη κ.α.). Ομως όμως στις περισσότερες περιπτώσεις δε μειωνεται η σημασία της θυσίας τους, ιδιαίτερα εκείνων που έπεσαν, θεωρώντας τιμή τους ν' αποχτήσουν έναν απλό τάφο εθελοντή, εναν τάφο στρατιώτη στην ένδοξη ελληνική γη. Η μάχη του Πέτα και του Ανάλατου (1) θα θυμίζουν αιώνια τη θυσία τους.
Δεν γνωρίζουμε τα ονόματα όλων των φιλελλήνων που ηλθαν στην Ελλάδα στη μακρά περίοδο του Αγώνα της εθνικής μας Παλιγγενεσίας, ούτε αριθμό και ονόματα όλων όσων σκοτώθηκαν ή αυτών που ηλθαν και έφυγαν. Ο Ελβετός φιλέλληνας Ερρίκος Φορνέζι σε έναν κατάλογο έγραψε τα ονόματα 400 φιλελλήνων. Ορισμένοι από αυτούς, και άλλοι που δεν αναφέρει ο Φορνέζι αναφέρονται με σύντομα σχετικά στοιχεία, σε ξεχωριστά λήμματα με αλφαβητική σειρά στο τετράτομο "Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821" του Χρ. Α. Στασινοπούλου, εκδ. Δεδεμαδη.
Θα προσθέσουμε ακόμα ότι στο πλαίσιο της συμβολής του φιλελληνισμού στον απελευθερωτικό μας Αγώνα, πρέπει να ενταχθεί απο μια μεριά η μεταστροφή της αγγλικής πολιτικής μετά την άνοδο στην εξουσία του Γεωργίου Κάννιγκ), η συνεργασία Αγγλίας - Γαλλίας στην επιβολή των όρων του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου (24 Ιουνίου/6 Ιουλ. 1827) επί της Πύλης, η ναυμαχία του Ναυαρίνου και η εκκαθάριση της Πελοποννήσου απο τους Τουρκοαιγύπτιους του Ιμπραήμ, γεγονός που έγινε δυνατό από την αποστολη 1500 Γάλλων στρατιωτών υπό τον Μαιζών.
Σημειώσεις:
(1) Στη μάχη του Πέτα (4/16 Ιουλίου 1822) εξοντώθηκε και το τάγμα των Φιλελλήνων, το οποίο διοικούσε ο Νορμανδός φιλέλληνας Ερενφελς. Το απάρτιζαν 34 Γερμανοί, 15 Ιταλοί, 9 Πολωνοί, 6 Γάλλοι, ενας Ολλανδός, ένας Ούγγρος κι ένας Μαμελούκος (ο Νταμπουσί). Απο τους εκατό σώθηκαν καμιά τριανταριά από τη σφαγή.
Το Μαιο του 1825 ο Φαβιέρος οργάνωσε τους φιλέλληνες σε τακτικό στρατιωτικό σώμα (συγκροτήθηκε από 120 Γερμανούς, 56 Γάλλους, 50 Ιταλούς, Άγγλους, Ελβετούς, Ολλανδούς, Βούλγαρους, Αμερικανούς και Αιγύπτιους. Οι περισσότεροι απο αυτούς σφαγιάστηκαν στη μάχη του Ανάλατου. Η αποτυχία δεν οφείλεται στους Έλληνες, αλλά στα παράφρονα σχέδια των Κόχραν και Τσώρτς. (Στην ουσία μεγάλος φταίχτης ήταν η αγγλική πολιτική, που ήταν η εποχή που αυτή ήθελε Ελλάδα ως τον Ισθμό και έπρεπε να διαλυθεί το στρατόπεδο της Αττικής).
(2) Και μια - εκτός κειμένου - ακροτελεύτια σημείωση:
Παραλείψαμε να αναφέρουμε ότι ανάμεσα στο πλήθος των φλελλήνων υπάρχουν και δυο εστεμμένοι λαμπροι φιλέλληνες, που αξίζει ν' αναφερθούν· είναι ο Λουδοβίκος Α', Βασιλιάς της Βαυαρίας και πατέρας του βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα, παθιασμένος φιλέλληνας, μια ξεχωριστή έκφραση φιλελληνισμού, όταν οι άλλοι χριστιανοί βασιλιάδες της Ευρώπης και οι κυβερνητικοί κρατούσαν εχθρική στάση απέναντι στον ηρωικό Αγώνα των Ελλήνων. Ο άλλος είναι ο Κάρολος ο Ι' βασιλιάς της Γαλλίας. Οχι μόνο δεν αποδοκίμασε τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου - οπως ο Άγγλος βασιλιάς - αλλά και οικονομικά βοήθησε τους Έλληνες επί Καποδίστρια, και τον Μαιζώνα έστειλε με 15000, εκστρατευτικό σώμα, να καθαρίσει την Πελοπόννησο από τους Τουρκο-Αιγύπτιους του Ιμπραϊμ.
ΤΕΛΟΣ
