Με μεγάλη συμμετοχή κόσμου πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Παρασκευής 12/11 στην «Ελιά» της Βέροιας η παρουσίαση των βιβλίων του ιστορικού-καθηγητής στο ΑΠΘ Γιώργου Μαργαρίτη, που αναφέρονται στην Επανάσταση του 1821 «Ενάντια σε φρούρια και τείχη – 1821, Μία μικρής εισαγωγή για την Ελληνική Επανάσταση» & «Η υπεράσπιση της Ελεύθερης Ελλάδας – 1825-1827, Οι κρίσιμες αναμετρήσεις που οδήγησαν στη θεμελίωση της Ελληνικής Ανεξαρτησίας». Μάλιστα το δεύτερο βιβλίο του καθηγητή, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά, καθώς πριν από λίγες ημέρες κυκλοφόρησε.
Τη διοργάνωση της εκδήλωσης είχαν οι εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ, το βιβλιοπωλείο ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟ, η ΕΛΜΕ Ημαθίας και ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Νομού Ημαθίας. Μεταξύ των παρευρισκόμενων οι αντιδήμαρχοι Βέροιας Α. Τσαχουρίδης, Σ. Ασλάνογλου και Β. Παπαδόπουλος, καθώς και οι δημοτικοί σύμβουλοι της ΛΑΣ Γ. Τσαναξίδης (Βέροιας) και Θ. Τσουκαλάς (Νάουσας), ενώ ένα ακόμη χαρακτηριστικό ήταν η παρουσία πολλών κατόχων μεταπτυχιακών διδακτορικών, γεγονός που αντικατοπτρίζει και το κύρος του συγγραφέα (και) στους χώρους των επιστημόνων.
Την εκδήλωση χαιρέτησε η πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Ημαθίας, Ευγενία Καβαλλάρη, τονίζοντας :«Τα βιβλία του Γιώργου Μαργαρίτη ξεχωρίζουν. Η αξία τους έγκειται ότι μας δίνουν μία συνολική αφήγηση του κορυφαίου γεγονότος της Επανάστασης, με μία διαλλακτική - επιστημονική προσέγγιση… Τα βιβλία του Γιώργου Μαργαρίτη πιστεύουμε θα βοηθήσουν, θα εξοπλίσουν τους διδάσκοντες για μια εμπεριστατωμένη, ολοκληρωμένη γνώση και στη συνέχεια τη διδασκαλία της Ελληνικής Επανάστασης χωρίς στρεβλώσεις, χωρίς αποσιωπήσεις… Δύο πράγματα εντυπωσιάζουν στα βιβλία. Πρώτον, πόσο διεξοδικά – αναλυτικά παρουσιάζει την πολιτικοστρατιωτική διάσταση της Επανάστασης, αλλά και την κοινωνική και οικονομική με τα δεδομένα της εποχής εκείνης κι όχι με τα φίλτρα της σύγχρονης εποχής. Δεύτερον, γίνεται διεξοδική μελέτη του ρόλου των πολλών, των φτωχών κι όχι μόνο των προσωπικοτήτων». Στη συνέχεια συντόνισε την παρουσίαση των βιβλίων.
Σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε η πρόεδρος της ΕΛΜΕ Ημαθίας Χαρά Αξούριστου, λέγοντας : «Τα βιβλία του Γιώργου Μαργαρίτη βάζουν τα πράγματα στη θέση τους, στην πραγματική τους διάσταση, σε μια εποχή που η παραποίηση των γεγονότων και η παραπληροφόρηση απειλούν τόσο την αντικειμενική κρίση όσο και τη συνετή ματιά στο ιστορικό γίγνεσθαι… Τα βιβλία του κατορθώνουν να μας κάνουν σοφότερους, να μας δώσει την ελπίδα ότι ο λαός μπορεί να αφυπνιστεί και να μεγαλουργήσει. Πρόκειται για μια επιστημονικά και διαυγή ιστορία της Επανάστασης, απαραίτητη για κάθε σκεπτόμενο Έλληνα.
Για τα βιβλία του καθηγητή μίλησε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Αλέκος Χατζηκώστας, που αναφέρθηκε αναλυτικά :
«Πλησιάζουμε στο τέλος της επετείου εορτασμού των 200 χρόνων από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης του 1821. Η πανδημία και οι περιορισμοί της δεν επέτρεψαν την πραγματοποίηση -κυρίως μέσω της Επιτροπής που συστάθηκε-των προγραμματισμένων εκδηλώσεων όμως αυτό δεν εμπόδισε τη συγγραφή ικανού αριθμού βιβλίων και δημοσιευμάτων για το γεγονός, ενώ είχαμε πλήθος εκπομπών στην τηλεόραση, στο διαδίκτυο κ.τ.λ.
Όμως η ουσιαστική συζήτηση-διάλογος έλειψε, δεν αγκάλιασε τον κόσμο, δεν μπήκε όπως θα έπρεπε στα σχολεία.
Σε τοπικό επίπεδο οφείλω να παραδεχτώ ότι η συγκεκριμένη εκδήλωση είναι μοναδικά ουσιαστική και κυρίως ξεφεύγει από το πλαίσιο ιδεολογικό-αισθητικό των όσων οι τοπικές μας αρχές έπραξαν για το σημαντικό αυτό γεγονός, της ιδρυτικής πράξη του ελληνικού κράτους-έθνους.
Στη συζήτηση για το 1821 χαρακτηριστική ήταν η προσπάθεια της κυρίαρχης ιδεολογίας να ενισχύσει και να μεταδώσει το κεντρικό συστημικό αφήγημα π.χ περί «εθνικής ομοψυχίας ξορκίζοντας τη διχόνοια», η «εθνική συνέχεια από την Αρχαιότητα και το Βυζάντιο», ενώ δεν έλειψαν και οι διάφορες τάσεις -απόψεις στο πλαίσιο της συστημικής ιστοριογραφίας για ζητήματα που άπτονται σημερινών πολιτικών διακυβευμάτων π.χ ρόλος του πολιτικού φιλελευθερισμού, εκθείαση ρόλου ξένων δυνάμεων με τα περί «φιλελληνισμού τους» κλπ.
Τα βιβλία του Γιώργου Μαργαρίτη που παρουσιάζουμε σήμερα, κινούνται σε άλλη γραμμή πλεύσης, συμβάλλουν ουσιαστικά στη μελέτη των πραγματικών γεγονότων της Επανάστασης, ανοίγουν «παράθυρα» για δημιουργικό αναστοχασμό και διάλογο. Ενώ ο πανεπιστημιακός και συγγραφέας των βιβλίων Γιώργος Μαργαρίτης είναι μία ξεχωριστή πνευματική και πολιτική προσωπικότητα, του οποίου το ιστορικό επιστημονικό έργο δεν είναι παρά ένα τμήμα μιας ιδιαίτερα πολύπλευρης παραγωγής και παρουσίας στη χώρα μας και που η παρουσία του εδώ, τιμά τον τόπο μας.
Η Επανάσταση του 1821 ως προς το χαρακτήρα της ήταν αστική εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση, γνήσιο «τέκνο» της εποχής της. Προέκυψε ως συνέπεια των κοινωνικοοικονομικών αντιθέσεων, που οξύνθηκαν την περίοδο μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό. Σε συνέντευξή του υπογραμμίζει παραστατικά : «Πρόκειται για την αλλαγή των ίδιων των μέσων παραγωγής. Περνούμε από μια φάση, όπου η καλλιέργεια της γης στήριζε τα θεμέλια της οικονομίας και όπου η κατοχή, η ιδιοκτησία και η νομή της γης, διαμόρφωνε τους όρους της ταξικής κυριαρχίας, σε μία φάση όπου το εμπόριο, το εμπορικό κεφάλαιο, έχει συσσωρευτεί σε βαθμό που να υπαγορεύει αλλαγές τόσο στην παραγωγική διαδικασία όσο και στην κοινωνική διαστρωμάτωση».
2. Στα βιβλία του ο Γιώργος Μαργαρίτης ακολουθεί μία συγκεκριμένη «γραμμή πλεύσης». Το περιγράφει γλαφυρά σε συνέντευξή του : «Η ιστορία δεν κινείται ευθύγραμμα. Προχωρά, ελίσσεται, επιστρέφει, ολισθαίνει πάνω σε ένα τοπίο, που πάντοτε είναι διαφορετικό από το προηγούμενό του, που πολύ συχνά όμως μοιάζει με το deja vu, με κάποια κατάσταση που έχει ξανασυμβεί. Η κίνησή της είναι σπειροειδής, όπως το διατύπωσε ένας μεγάλος θεωρητικός του 19ου αιώνα (σς. Ο Κ. Μαρξ). Το ίδιο συμβαίνει με την ιστοριογραφία». Όσο δε για τη δική του στάση, υπογραμμίζει : «Το έργο του ιστορικού είναι η οικοδόμηση σχημάτων, ερμηνευτικών σχημάτων, μέσα από τη νοητική, την επιστημονική επεξεργασία των υλικών που διαθέτει. Έργο του είναι να συγκρίνει, έτσι ώστε να μπορεί να κρίνει, να συσχετίζει, έτσι ώστε να μπορεί να γενικεύσει, να παντρεύει την όποια πληροφορία με ένα ευρύτερο υπόστρωμα παιδείας και, όλα αυτά, να τα παραδίδει μέσα από την αφήγηση στο ευρύ κοινό, να τα διαχέει στη γύρω κοινωνία, συμβάλλοντας στην παιδεία του κόσμου, μέσα στον οποίο ζει».
Τα βιβλία του Γ. Μαργαρίτη δεν απευθύνονται μόνο στον εξειδικευμένο αναγνώστη, τον επιστήμονα, το φοιτητή, αλλά εδώ είναι ένα ακόμη προσόν σε σχέση με άλλα που κυκλοφορούν, ότι είναι προσιτό σε ένα ευρύ κοινό, αποτελούν ένα ευχάριστο αλλά και άξιο προβληματισμού ανάγνωσμα, ενώ η ύπαρξη μικρών υποκεφαλαίων δίνει μία μεγαλύτερη δυνατότητα για «σπαστή» ανάγνωση, αν και η συναρπαστική εξιστόρηση με πλήθος λεπτομέρειες, που όμως δεν κουράζουν, των ιστορικών γεγονότων και των καταστάσεων, καθηλώνει τον αναγνώστη και απαιτεί από αυτόν να αφιερώσει περισσότερο χρόνο.
Η γλώσσα γραφής του είναι κάτι το ξεχωριστό. Χωρίς να χάνει σε επιστημονικό βάθος, ξανοίγει το μυαλό του αναγνώστη σε πλήθος σκέψεων, ενώ χαρακτηριστικό της είναι και η λογοτεχνική της χροιά, που την καθιστά εξόχως γοητευτική, πλούσια σε εικόνες αλλά και με μία λεπτή γεύση ειρωνείας ή και χιούμορ θα έλεγα…
Στο πρώτο υπό παρουσίαση βιβλίο «Ενάντια σε φρούρια και τείχη», κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2020 πραγματεύεται επί της ουσίας τις απαρχές και την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, πιο συγκεκριμένα την περίοδο που εκτείνεται την προπαρασκευή, με έμφαση στη φάση του λεγόμενου νεοελληνικού Διαφωτισμού και της Φιλικής Εταιρείας, μέχρι την άλωση της Τριπολιτσάς.
Ξεκινά από την ανάγκη να εξηγήσει τη γέννηση του κοινωνικού φαινομένου, τις αιτίες του, τις πηγές του και τα πρώτα του βήματα. Αφιερώνει λοιπόν 350 πυκνές σε περιεχόμενο σελίδες για την πρώτη, την πιο κομβική, την ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο, της ένοπλης επαναστατικής εξέγερσης των Ελλήνων ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία….
Το δεύτερο βιβλίο «Η υπεράσπιση της Ελλάδας» - κυκλοφόρησε Οκτώβρη 2021 και στη Βέροια γίνεται η πρώτη του παρουσίαση - μέσα από 436 σελίδες, έρχεται θα έλεγα να συμπληρώσει το προηγούμενο. Παρακολουθεί την πορεία της Ελληνικής Επανάστασης- επιγραμματικά αλλά και διεισδυτικά- στο «κοιλοπόνημά» της στην προσπάθεια δηλαδή συγκρότησης ανεξάρτητης κρατικής οντότητας, ενώ γίνονται αναφορές στους εμφυλίους πολέμους και στη στάση των στρωμάτων της κυρίαρχης τάξης που αναδύθηκε για την κυριαρχία-πολιτική εξουσία. Εστιάζει όμως περισσότερο στην αντεπίθεση της Οθωμανικής Εξουσίας ενάντια στην «αποστασία», που μέσω Κιουταχή και Ιμπραήμ σπεύδει να την καταπνίξει. Εστιάζει δηλαδή στις κρίσιμες αναμετρήσεις σε Μεσολόγγι και Αθήνα. Κάνει αναφορές στα περίφημα «δάνεια της ανεξαρτησίας» και στον τρόπο χρήσης τους, αλλά και στον εργολαβικό ρόλο των ξένων ιδιαίτερα Άγγλων. Ιδιαίτερη εντύπωση εδώ κάνει η με λεπτομέρεια περιγραφή από στρατιωτική πλευρά όλων αυτών των συμβάντων, για να καταλήξει σε ένα βασικό συμπέρασμα. «Ο θρίαμβος των εχθρών της επανάστασης αποκάλυψε την αδυναμία τους. Μπορούσαν να νικήσουν, δεν μπορούσαν να υποτάξουν. Πάνω στις δύο αυτές καταστροφές και στο αίμα που χύθηκε θεμελιώθηκε στέρεα η Ελληνική Ανεξαρτησία.»…
Συνοψίζοντας : Τα βιβλία του Γιώργου Μαργαρίτη αποτελούν ένα βατήρα, για να πάμε μακρύτερα στην ανάγνωση και μελέτη και σε όσα τώρα διαθέτουμε δημοσιευμένα, αλλά και στην παραπέρα έρευνα, που μένει να διεξαχθεί σε αυτήν την κατεύθυνση. Βιβλία απαραίτητα για κάθε βιβλιοθήκη!
Και φυσικά το μήνυμα ξεκάθαρο : «Η Επανάσταση είναι υπόθεση πολλών. Τίποτε δεν θα μπορούσε να συμβεί, τίποτε δεν θα μπορούσε να αλλάξει, εάν τα γεγονότα διαδραματίζονταν σε ένα στενό κύκλο ανθρώπων, εκείνων που τα συμφέροντα, ή, αν προτιμάτε, οι ιδέες, ώθησαν στη λήψη πολιτικών πρωτοβουλιών και αποφάσεων. Βλέπουμε, και είναι απόλυτα φυσιολογικό αυτό, τους ηγέτες της Επανάστασης, είτε τον άρχοντα Υψηλάντη στο Ιάσιο είτε το Μπέη Μαυρομιχάλη στην Καλαμάτα είτε τον Κολοκοτρώνη και το Δικαίο στο Μωριά, να απευθύνονται πρώτα στους πολλούς, σε εκείνους που δεν φέρουν τίτλους και αξιώματα, που, μέσα στη μιζέρια τους, έχουν δυσδιάκριτα συμφέροντα, και που επιπλέον δεν ξέρουν γράμματα, δεν διαβάζουν».
Τέλος το λόγο πήρε ο συγγραφέας, ο Γιώργος Μαργαρίτης, ο οποίος με γλαφυρό και ταυτόχρονα επιστημονικό τρόπο- που κράτησε με αμείωτο ενδιαφέρον το κοινό- μίλησε για τα δυο του βιβλία και τους άξονες που κινήθηκε, για να ταξινομήσει τα γεγονότα της εποχής. Μίλησε για τους λόγους που τον ώθησαν να γράψει αυτά τα βιβλία, λέγοντας «ακόμη και σήμερα με ένα λανθάνοντα τρόπο το 1821 μας απασχολεί», ενώ παράλληλα αναφέρθηκε στη μεθοδολογική ιδέα, και στα χαρακτηριστικά της Ελληνικής Επανάστασης, που επηρέασαν τη μετέπειτα πολιτική παιδεία των Ελλήνων. Επίσης απάντησε σε πλήθος αστικά ιδεολογήματα, με αφορμή και βιβλία που γράφτηκαν την περίοδο αυτή, ενώ δεν έλειψε και ο σχολιασμός για τη δράση της Επιτροπής που συγκροτήθηκε.
Ακολούθησε πλούσια και πολύωρη και δημιουργική συζήτηση, ενώ υπέγραψε και αντίτυπα των βιβλίων του.
