"Ο βελαδοφόρος και διοπτροφόρος αρχηγός,
όστις ήλαυνε την Ελλάδα εις το χείλος της
αβύσσου δια να έχει έπειτα την ευχαρίστησιν
και δόξαν να την σώζει εκείθεν αυνός"
Δημήτριος Βερναρδάκης
(1o Μέρος)
Με την ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του '21 θεώρησα σκόπιμο ν' αφιερώσουμε "μνήμη" και σε έναν πολύ μεγάλο άνδρα του ελληνικού Αγώνα, τον κορυφαίο θα έλεγα, αν δεν εδέσποζε η μυθική μορφή του Γέρου του Μοριά.
Αυτός είναι ο πολυσυζητημένος Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.
1. ΓΟΝΟΣ ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
Η οικογένεια του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου είναι η πιο τρανή οικογένεια των Φαναριωτών κι είχε τις ρίζες της στη Χίο. Είναι η οικογένεια εκείνη που είχε ειδεικευτεί στη διαχείριση των εξωτερικών υποθέσεων τη Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ήταν τρισέγγονος του πιο σπουδαίου Φαναριώτη: του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου του Εξ Απορρήτων (1641-1709). Μητέρα του ήταν η Σμαράγδα Καρατζά, κόρη του ηγεμόνα του Βλαχίας Ιω. Καρατζά. Ένας αδελφός του πατέρα του, ο Γεώργιος Μαυροκορδάτος, μεγάλος μπάνος της Μολδαβίας, απαγχονίστηκε από τους Τούρκους (17 Απρ, 1821).
Γεννήθηκε στην Κων/λη στις 3/2/1791 και πέθανε στην Αιγίνα στις 6/8/1865. Είχε 4 αδεφλές, όλες καλοπαντρεμένες· μια απ' αυτές, η Κατερίνα υπήρξε σύζυγος του Σπυρίδωνα Τρικούπη και μητέρα του Χαρίλαου Τρικούπη. Νυμφεύτηκε τη Χαρίκλεια Αργυροπούλου (8-4-1808/13-5-1884) κόρη του Ιάκωβου Αργυρόπουλου, μεγάλου διερμηνέα της Πύλης. Η συμβίωσή τους υπήρξε υπόδειγμα αγάπης και τρυφερότητας και αυτά τα αισθήματα μεταδόθηκαν και στα παιδιά τους.
Τα τέσσερα πρωτα του παιδιά (Νικόλαος, Ελπινίκη, Κίμων και Ελένη) πέθαναν όλα σε μικρή (παιδική) ηλικία. Η συντριβή του πατέρα φαίνεται στο προσωπικό του ημερολόγιο και σε γράμμα του στον Ιωάννη Κωλέττη, τότε ακόμη εγκάρδιο φίλο του.
Απέκτησε δυο ακόμη γιους, τον Νικόλαο και τον Γεώργιο. Ο Νικόλαος γεννήθηκε στην Τεργέστη (16-11-1837) και ο Γεώργιος στην Αθήνα (23-4-1839).
Ο Νικόλαος νυμφεύτηκε τη Ρουμανικής καταγωγής Ελένη Μπαλς και απέκτησαν 4 παιδιά από τα οποία τα δυο αγόρια (Αλέξανδρος και Γεώργιος), πέθαναν σχετικά νωρίς, όπως επίσης και ο εγγονός του Νικόλαος, γιος του Αλέξανδρου. Για να μη λείψει το όνομα της οικογένειας, ο παππούς πέτυχε με νόμιμες διαδικασίες να δοθεί το όνομα της οικογένειας Μαυροκορδάτου στον δευτερότοκο γιο της κορης του Χαρίκλειας Μπαλτατζή. Ομως, ο Νικόλαος Μπαλτατζής - Μαυροκορδάτος πέθανε χωρίς απογόμους και έτσι δεν πραγματοποιήθηκε τελικά ο διακαής πόθος διαιώνισης του ονόματος της οικογενείας Μαυροκορδάτου.
Ο Γεώργιος, το έκτο παιδί, του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου νυμφεύτηκε την Ειρήνη Σίνα, πέθανε άτεκνος.
Ο Α.Μ. υπήρξε τρυφερος σύζυγος και στοργικότατος πατέρας. Φρόντισε για τη μόρφωση και την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Και οι δυο του γιοι ήταν υπόδειγμα ήθους, ο Νικόλαος "διέθετε πατριωτισμό" αγαθότητα, ευγένεια, μειλιχιότητα, σύνεση, σοβαρότητα, ορθοφροσύνη". (1) Οι σπουδές του, όπως και του Νικόλαου, ήταν λαμπρές και η επαγγελματική του εξέλιξη έξοχη. Υπήρξε εκτός από ερευνητής και συλλέκτης σπανίων χειρογράφων, παλαιοτύπων και σπανίων εκδόσεων και βαθύς γνώστης των εκκλησιαστικών ζητημάτων.
Δώσαμε βασικά στοιχεία για την οικογενειακή κατάσταση του Α. Μαυροκορδάτου. Θέλοντας να δώσουμε και μια εικόνα του ανθρώπου - κυκλοφορούν πάρα πολλές· είναι όμως σχεδόν όλες (2) φανταστικές - συναντήσαμε μια περιγραφή του Σκοτσέζου περιηγητή F Herre στο βιβλίο του "Α residence in Greec and Turkey", Λονδίνο 1867 την οποία και παραθέτουμε:
"Ο πρίγκηπας Μαυροκορδάτος είναι πάνω από 50 ετών και περίπου 1,70 ύψος, εύρωστος, πολυ μαυριδερός με μεγάλα μαύρα μουστάκια. Η φυσιογνωμία του προκαλεί σ' έναν βιαστικό παρατηρητή την εντύπωση ότι είναι σκληρός, μια και όταν στέκεται σκεπτικός τα χαρακτηριστικά του δηλώνουν μια βλοσυρότητα. Το χαμόγελό του όμως είναι ό,τι πιο ευχάριστο έχω δει. Την ίδια ευγενική έκφραση έχει είτε τον συναντάς κοινωνικά, ανάμεσα σε φίλους, είτε στο γραφείο του περιτριγυρισμένος από γραμματείς και κλητήρες. Χαιρετάει μάλιστα πάντα με μια χειραψία. Στην πραγματικότητα, ποτέ δεν έχω συναντήσει άνθρωπο "της εξουσίας και του κύρους του" με τρόπους τοσο απλούς και σεμνούς".
Ο F Herre δεν είναι ο μόνος που εντυπωσιάστηκε από το Μαυροκορδάτο. Αυτός ο βετεράνος των πολιτικών παιχνιδιών και της ίντριγκας ήξερε πολύ καλά να παραπλανά και να κερδίσει τους ανθρώπους.
Είναι πολύ δύσκολο να γράψεις γι 'αυτόν τον άνθρωπο και να μην παρεξηγηθείς· έχουν γράψει γι' αυτόν τόσα, όσα δεν γράφτηκαν για κανέναν νεοέλληνα πολιτικό· άλλοι τον υψώνουν στα ουράνια κι άλλοι τον πετούν στα Τάρταρα. Κανένας δεν μπορεί να πει ότι δεν ωφέλησε την πατρίδα. Ναι την ωφέλησε και πολύ, μα την έβλαψε κιόλας πολύ, και ιδιαίτερα σε καιρό που ο ελληνικός Αγώνας είχε απόλυτη ανάγκη στήριξης.
Συνεχίζεται
Σημειώσεις:
1. Βλ. άρθρο "Οι Μαυροκορδάτοι" της δρος της Ιστορίας στο Πανεπ. Paris, Νίκας Πολυχρονοπούλου - Κλαδά στα "Ιστορικά" της εφημ. "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ" τ. 65, σ. 47
2. Οταν ο Μαυροκορδάτος έγινε "αρχηγός" της ελληνικής κυβέρνησης (Πρόεδρος του Εκτελεστικού) τότε κυκλοφόρησαν στην Ευρώπη ένα σωρό εικόνες του, ήταν όλες φανταστικές. Αργότερα δυο άτομα απεικόνισαν εκ του φυσικού τον Μαυροκορδάτο, ο Βαυαρός αξιωματικός Καρλ Κρατσάϊζεν στα 1827 και ο Βουτιε στα 1828.
