(ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ)
Η υπεροχή των Φαναριωτών, όταν στσ μέσα του 17ου αιώνα η τουρκική διοίκηση έγινε ηπιότερη, προκάλεσε την προσοχή των βεζύρηδων, που είχαν ανάγκη γι' ανώτερες διοικητικές θέσεις ικανών ανδρών, τους οποίους αδυνατούσαν να βρουν μεταξύ του "αμαθούς αδρανούντος και ανεξέλικτου οθωμανικού κόσμου".
το Κοράνι απαγόρευε τους πιστούς να μαθαίνουν γλώσσες των απίστων. Η άγνοια αυτή κράτησε τους μουσουλμάνους μακριά απ' τη ζωή των κατακτηθέντων λαών. Ταυτόχρονα ομως τους στέρησε και τη δυνατότητα να διεκπεραιώνουν τις διπλωματικές τους σχέσεις και υποθέσεις με τους λαούς που έρχονταν σε επαφή. Οι γλωσσομαθείς Φαναριώτες προσφέρονταν γι' αυτές τις θέσεις. Εξάλλου είχαν προ πολλού δοκιμάσει την ικανότητα των ραγιάδων σε τέτοιες θέσεις (1).
Οι θέσεις που θα μπορούσαν να καλύψουν οι Φαναριώτες ήσαν πολλές. Οι κυριότερες όμως ήσαν του μεγάλου Διερμηνέα, του δραγομάνου του Στόλου και οι θεσεις των ηγεμόνων στις ημιανεξάρτητες παραδουνάβιες ηγεμονίες τη Βλαχίας και της Μολδαβίας.
Πρώτος πραγματικός Φαναριώτης που ανέλαβε τέτοιο υψηλό πόστο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι ο Παναγιώτης Νικούσιος (2), ο οποίος το 1661 διορίστηκε μέγας Διερμηνέας (ή Δραγουμάνος) της Πύλης (=υπουργός εξωτερικών). Τον διαδέχτηκε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1573-1609), ο σημαντικότερος εκπρόσωπος των Φαναριωτών και ο πνευματικός τους πατέρας (3). Από τότε ως το 1821 όλοι σχεδόν (4) οι μεγάλοι Διερμηνείς της Πύλης ήταν γόνοι των οικογενειών που μνημονεύσαμε. Συγκεκριμένα τη θέση του μεγάλου Διερμηνέα κατέλαβαν από τις οικογένειες των:
- Μαυροκορδάτων τρεις
- Γκίκα τέσσερις
- Καλλιμάχηδων έξι
- Σούτσων πέντε
- Υψηλάντηδων δύο
- Μουρούζηδων έξι
- Ράλληδων ένας
- Αργυρόπουλων ένας και
- Αριστάρχηδων ένας
Συνολικά χρημάτισαν μεγάλοι Διερμηνείς 37 Φαναριώτες
Η θέση του μεγάλου Διερμημέα της Πύλης προετοίμαζε για το αξίωμα του ηγεμόνα στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, ενω η θέση του δραγουμάνου του Στόλου για το αξίωμα του μεγάλου Διερμηνέα. Από το 1701 και μετά ως το 1821 Έλληνες επίσης διορίζονταν στο αξίωμα του δραγουμάνου του Στόλου (=υφυπουργός Ναυτικών). Συνολικά χρημάτισαν 24 Φαναριώτες σ' αυτήν τη θέση. Ο διερμηνέας (δραγουμάνος) του Στόλου διοριζόταν από τον Καπουδάν πασά, τον αρχηγό του στόλου. Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1701 με πρώτο τον Ιωάννη Πορφυρίτη και τελευταίο τον Νικόλαο Μουρούζη, που αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους το 1821. Το αξίωμα του διερμηνέα του Στόλου αποτελούσε τον ενδιάμεσο ανάμεσα στις τουρκικές Αρχές και στους υπόδουλους πληθυσμούς κυρίως των παράκτιων περιοχών και των νησιών. Ο μέγας Διερμηνέας αποτελούσε τον ενδιάμεσο μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των ξένων δυνάμεων. Και οι δυο παραπάνω θέσεις η΄ταν εξόχως ζηλευτές, διέτρεχαν όμως - κυρίως εκείνη του μεγάλου Διερμηνέα - τον κίνδυνο του αποκεφαλισμού.
Σημειώσεις:
1. Πριν από την Άλωση ακόμη οι μουσουλμάνοι αμυράδες που βρίσκονταν στη Μ. Ασία συνέτασσαν στην ελληνική τις συνθήκες τους και τα έγγραφα των διαπραγματεύσεών τους με τους Χριστιανούς ηγεμόνες της Ανατολής. Και ο Μουράτ ο Β' περιστοιχιζόταν από "γραμματικούς" Έλληνες, τους οποίους μεταχειριζόταν για τη διεξαγωγή της οικονομικής του υπηρεσίας και των διπλωματικών του πράξεων. Στην ελληνική γλωσσα έχουν γραφεί τα από 17ης Ιανουαρίου μέχρι και του Απριλίου του 1481 έγγραφα του σουλτάνου και της Ενετικής κυβέρνησης. Αναφέρονται δυο από τους γραμματείς αυτούς. Ο Καταβοληνός και ο Θωμάς. Τέτοιοι γραμματείς διατηρήθηκαν και από τους διαδόχους του Πορθητή.
2. Ο Νικούσης προρχόταν από οικογένεια άσημη, αλλά είχε εκπαιδευτεί με δάσκαλο τον Μελέτιο Συρίγο και έπειτα σπούδασε στην Πάδοβα. Οταν διορίστηκε στη μεγάλη εκείνη θέση ο Νικούσης ήταν διερμηνέας της αυστριακής πρεσβείας της Κων/λης. Επρόκειτο για άνδρα με εξαιρετικές ικανότητες διπλωμάτη. Ο Νικούσης κατάφερε να κρατήσει και τις δυο εκείνες θέσεις και να θεωρείται έμπιστο πρόσωπο και για τις δυο δυνάμεις, των οποίων τα συμφέροντα συχνά συγκρούονταν. Η στάση του απέναντι των ομογενών υπηρξε καλή και κάποτε σωτήρια. Προστάτεψε τους Έλληνες, εφόσον τούτο δεν ζημιωνε την Τουρκία, την οποία υπηρετούσε πιστά.
Μεταξυ άλλων καλών προς το Γένος, πρέπει να τονίσουμε και το γεγονός ότι κατόρθωσε να υπογραφεί από το σουλτάνο Χάτι σεριφ, με το οποίοι οι Άγιοι Τόποι περιήλθαν στους Έλληνες, ενω επιδίωκαν τότε την κατοχή τους ο αυτοκράτορας της Γερμανίας και ο πρέσβυς της Γαλλίας Νοαντελ.
3. Η διπλωματική αξία του επιφανούς Έλληνα είναι αναμφισβητητη. Μετά την υπογραφή της, μεταξύ Αυστρίας και Τουρκίας, συνθήκης του 1699 από την οποία το όνομά του έγινε πασίγνωστο στους διπλωματικούς κύκλους της Ευρώπης, του δόθηκε από το σουλτάνο ο τίτλος του "εξ απορρήτων", ενω από το Γερμανό ηγεμόνα ονομάστηκε "κόμης της αυτοκρατορίας". Ο τρομερός Φαναριώτης είχε καταφέρει να ευχαριστήσει και τους δυο αντιπάλους. Ο Μ. αποτέλεσε από τότε με τον μέγα βεζύρη Χουσεΐν Κιοπριλή και τον ρεΐζ εφέντη Ραμή την τριανδρία που κυβέρνησε την Τουρκία. Υπήρξε ευεργετικός στους ομογενείς του. Όταν οι Αυστριακοί έφεραν πάλι επί τάπητος το ζήτημα του Παναγίου Τάφου και κινδύνεψαν οι Άγιοι Τόποι να περιέλθουν στους Φραγκισκανούς, ο Μ. κατόρθωσε τότε να διατηρηθεί το καθεστώς που είχε πετυχει υπέρ των Ελλήνων ο Νικούσης.
Συνεχίζεται
