Επέστρεψε τη Δευτέρα το βράδυ (23/10/’23) από την Κωνστάντζα και το Βουκουρέστι της Ρουμανίας η αποστολή του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, η οποία συμμετείχε στις πολιτιστικές εκδηλώσεις με τίτλο: Ημέρες Βλάχικης Κουλτούρας (Dzalili a Culturaleji Armaneasca), που οργάνωσε, για 18η χρονιά, ο Σύλλογος Βλάχων Ρουμανίας (Fara Armaneasca) και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Βλάχων Βουκουρεστίου (Sutsata Culturala a Armănjilor di Bucureshti). Η αποστολή του Συλλόγου έφτασε αεροπορικώς από τη Θεσσαλονίκη στο Βουκουρέστι το απόγευμα της Πέμπτης και από εκεί , με ευθύνη εκ μέρους των διοργανωτών του Oani Nicola, μετέβη , με ένα μίνι Μπας, στην Κωνστάντζα όπου τους επιφυλάχτηκε πολύ θερμή υποδοχή από τα προεδρεία και τα μέλη των δύο συνδιοργανωτών Συλλόγων, και ακολούθησε δείπνο και διαμονή στο Ξενοδοχείο Dacia Sub 5 αστέρων στην Κωνστάντζα. Την επόμενη ημέρα, έγινε ξενάγηση της αποστολής στα αξιοθέατα της Κωνστάντζας από τη δημοσιογράφο του Radio Costandza Striyiana alu Bashdeki/Στελιάνα Μπασντέκη/, με απώτερη καταγωγή την Αβδέλα και το Ξηρολίβαδο.
Οι εκδηλώσεις διήρκεσαν τρεις ημέρες και περιελάμβαναν:
Παρασκευή (20/10/’23, 19:00 – 21:00 μ.μ.): Επίσημη έναρξη των εκδηλώσεων στο θέατρο Teatrul Naţional de Operă şi Balet ‘‘Oleg Danovski”στη Μαμάια με χαιρετισμό από τον πρόεδρο του Συλλόγου Βλάχων Ρουμανίας Sterică Fudulea, την πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Βλάχων Βουκουρεστίου Daniela Costea, τον αντιπρόεδρο του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας Δημήτρη Πίσκο, από τον υπεύθυνο της θεατρικής ομάδας Τάκη Γεωργίου και από τον πρόεδρο του Συλλόγου Βλάχων Κωνστάντζας Stere (Steryio) Beca. Στη συνέχεια αποδόθηκαν βλάχικα τραγούδια από τις καλλίφωνες Mara, Ana Maria Anagnosti, Ana Maria Cutova και Florentina Gârțu. Ακολούθησε από τη θεατρική ομάδα του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας η παράσταση στο “Τυροκομείο/La Cãshari”, σε σενάριο και σκηνοθεσία του Τάκη Γεωργίου και δείπνο στο Ξενοδοχείο.
Το έργο στο “Τυροκομείο/La Cãshari” που συνιστά μια ηθογραφική θεατρική παράσταση από ερασιτέχνες ηθοποιούς, με πολλά ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία, εμπλουτισμένη με τραγούδια και χορούς, άφησε άφωνους τους θεατές, προκάλεσε βαθιά συγκίνηση και δάκρυα , καθώς οι Βλάχοι της Ρουμανίας έφεραν στο νου τους μνήμες από τις πατρογονικές εστίες τους στην Ελλάδα: Σέλι, Ξηρολίβαδο, Κουμαριά, Πορόγια, Λιβάδια Πάικου, , Γράμμοστα και άλλες . Τα παρατεταμένα χειροκροτήματα ήταν ενδεικτικά των συναισθημάτων τους.
Σάββατο (21/10/’23): Συμπόσιο, στο Μουσείο της Τέχνης (Muzeulu di Artã) στην Κωνστάντζα, από τις 10.30 ως τις 14.00 με ένα εικοσάλεπτο διάλειμμα, in memoriam του προσφάτως θανόντος γλωσσολόγου Nicola Trifon/Νικολάου Τρυφόν που ζούσε στο Παρίσι, με θέματα:
- “ ARMANJLI. IUTSIDO, IUVA/Οι Βλάχοι παντού και πουθενά”. Εισηγητές οι R. Carp, C. Negoiţă, D. Neagu, N. Cuşa
- “Armãna – limbã ahoryea i dialectū a limbãljei romãnã? Cãtse angreacã limbili cama ptsãnu zburãti?/ Η βλαχική γλώσσα αυτόνομη ή διάλεκτος της ρουμανικής; Ποια είναι η βαρύτητα των ολιγότερο ομιλούμενων γλωσσών;” Εισηγητής: Thede Kahl’
- Puizii/Ποιήματα με τη Mirela Musha – Sutsata Armănjlor/Vlahilor a li Arbinishii.
Οι πιο πολλές εισηγήσεις έγιναν στη βλάχικη γλώσσα και ήταν πολύ ενδιαφέρουσες. Παρέμβαση έκανε και ο Σωτήρης Μπλέτσας.Η θέση που πρυτάνευσε ξεκάθαρη: Η βλαχική είναι μια αυτόνομη νεολατινική γλώσσα. Προηγήθηκε του Συμποσίου ένα σύντομο κοντσέρτο με πιάνο από τον Iulian Ionuţ Abagiu
Το απόγευμα του Σαββάτου η αποστολή του Συλλόγου αναχώρησε για το Βουκουρέστι και κατέλυσε στο Ξενοδοχείο Ambassador 4 αστέρων. Το βράδυ οι οικοδεσπότες δεξιώθηκαν την αποστολή στην ταβέρνα La Machedoni, όπου η φιλοξενία από την ιδιοκτήτρια και φίλη του Συλλόγου Zoe Carabashi ήταν άψογη και συγκινητική από κάθε άποψη. Το Δ/Σ του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας ευχαριστεί και δημόσια την κ. Zoe Carabashi και επιφυλάσσεται να ανταποδώσει την φιλοξενία. Το βλάχικο γλέντι που ακολούθησε ήταν μοναδικό.
Κυριακή (22/10/’23): Από τις 11:00 ως τις 14:00, στον Πολιτιστικό Σύλλογο Βλάχων Βουκουρεστίου/Sutsata Culturalã Armãneascã di Bucureshti επαναλήφθηκαν οι εκδηλώσεις της Κωστάντζας με κάποιες αλλαγές, όπως το συμπόσιο με το υψηλού επιπέδου θέμα "Avearea angãtanū a limbiloru aflati tu piricljiu, cu agiutorlu a Tehnologhiilje/Επίδειξη ενδιαφέροντος για τις γλώσσες που κινδυνεύουν , με τη βοήθεια της τεχνολογίας".
Σε ένα πάνελ συμμετείχαν από το Σύλλογο ο Τάκης Γεωργίου που μετέφερε την εμπειρία του από την επί δεκαπέντε χρόνια διδασκαλία , με ερασιτεχνικό τρόπο, της βλαχικής γλώσσας, ο Δημήτρης Πίσκος που παρουσίασε εν συντομία τις δράσεις του Συλλόγου από την ίδρυσή του, ο Τάκης Καραγιάννης που μίλησε για το κανάλι του Takis Kato Vermion στο Yοutumbe και η Συρμούλα Πέτκου/Μανέκα που παρουσίασε στιγμές από τη ζωή και τη δράση του αείμνηστου συζύγου της, Βλάχου τραγουδιστή, Γιώργου Μανέκα. Τη συζήτηση συντόνιζε ο πανεπιστημιακός μαθηματικός Alexandru Gica. Στο τραγουδιστικό μέρος της εκδήλωσης, σε σχέση με την Κωστάντζα, συμμετείχε μόνο η Mara και το ενίσχυσε με τη μελωδική της φωνή η Florentina Costea, αντιπρόεδρος του Συλλόγου Βλάχων Ρουμανίας ( Fara Armãneasca).
Στις 18:00 ως τις 20:00 της ίδιας ημέρας, στο κατάμεστο θέατρο Evreiesc de Stat/Theatrulū Uvriljescu του Βουκουρεστίου, επαναλήφθηκε η θεατρική παράσταση του Συλλόγου μας. Παρουσιάστρια , όπως και στην Κωστάντζα, ήταν η δημοσιογράφος και υπεύθυνη για τις εκπομπές στη βλαχική γλώσσα στο Radio Romãnia Internatsional του Βουκουρεστίου Aurica Piha, που προκάλεσε συγκίνηση στους θεατές. Ακολούθησε δείπνο και βλάχικο γλέντι σε γνωστό εστιατόριο του Βουκουρεστίου.
Δευτέρα(23/10/’23): Η τελευταία ημέρα ήταν πιο χαλαρή αλλά εξίσου ενδιαφέρουσα. Η αποστολή είχε ελεύθερο ένα ολόκληρο πρωινό στο Βουκουρέστι, στη διάρκεια του οποίου οι συμμετέχοντες στην αποστολή, με ξενάγηση επαγγελματική από τον πανεπιστημιακός Alexandru Gica,
περπάτησαν σε κεντρικούς δρόμους και πάρκα , καθώς και στο παλιό Βουκουρέστι και επισκέφθηκαν το «Σπίτι του λαού». Οι ώρες πέρασαν χωρίς να το καταλάβουν και από το Αεροδρόμιο του Βουκουρεστίου στο Αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης και από εκεί στη Βέροια. Το ονειρεμένο ταξίδι τέλειωσε με τις καλύτερες εντυπώσεις και με μια κατά γενική ομολογία εξαιρετική εκπροσώπηση του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας.
Οι ημέρες αυτές θα μείνουν αξέχαστες σε αυτούς που συμμετείχαν σε αυτή την αποστολή. Χάρηκαν, μίλησαν στη βλάχικη γλώσσα, τραγούδησαν, γλέντησαν. Αντάμωσαν με παλιούς φίλους του Συλλόγου. Η αναφορά μόνο στο όνομα του Στέριου Σαμάρα αφορά όλους. Παράλληλα, δεν έλειψε και η επιμορφωτική διάσταση. Οι δημόσιες ευχαριστίες μας προς τα προεδρεία και τα μέλη των δύο συνδιοργανωτών Συλλόγων, καθώς και προς όσους βοήθησαν και συνέβαλαν στην επιτυχία των εκδηλώσεων, είναι ελάχιστες σε σχέση με τα συναισθήματά μας.
Και κάποιες απαραίτητες επισημάνσεις:
- Οι Βλάχοι που ζουν σήμερα στη Ρουμανία, και είναι περίπου εκατό χιλιάδες, είναι βέβαια Ρουμάνοι πολίτες, αλλά δεν είναι ρουμανικής καταγωγής. Είναι Βλάχοι που έφυγαν από τη Μακεδονία την ταραγμένη δεκαετία-οι πιο πολλοί- 1924-1928, περίοδο εθνικιστικών παροξυσμών και πληθυσμιακών ανακατατάξεων και μετακινήσεων.
- Παρόλο που πέρασαν εκατό περίπου χρόνια από την εγκατάστασή τους στη Δοβρουτσά, διατηρούν τη βλάχικη ταυτότητά τους, σαφώς διακριτή από τη ρουμανική , και δεν ξεχνούν τις πατρογονικές τους εστίες που είναι στην Ελλάδα και στη νότια Βαλκανική.
- Η βλαχική γλώσσα, μια αυτόνομη νεολατινική γλώσσα που δεν πρέπει να συγχέεται με τη ρουμανική γιατί είναι άλλη γλώσσα, είναι εκεί ζωντανή. Τη μιλούν με άνεση από τους μικρότερους ως τους μεγαλύτερους και την καλλιεργούν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορεί να αποδίδει τέλεια κλασικά θεατρικά έργα, όπως του Γκολντόνι ( Ο ψεύτης) και του Αριστοφάνη (Νεφέλες), που είχαμε την ευκαιρία στο παρελθόν να απολαύσουμε από επαγγελματίες και κυρίως ερασιτέχνες ηθοποιούς, όλους βλαχικής καταγωγής και μέλη των συλλόγων τους.
4. Οι παραδοσιακές φορεσιές και ο χορός τους όμως έχουν επηρεαστεί από τις ντόπιες φορεσιές και από τους γρήγορους ρουμανικούς και σλαβικούς ρυθμούς. Γι’ αυτό και εκστασιάστηκαν, σε άλλες αποστολές του Συλλόγου, από τις στολές και τα αυθεντικά βλάχικα τραγούδια καθώς και από την απόδοση των χορών από τους χορευτές του Συλλόγου μας. Χαρακτηριστικά ο δικηγόρος και ποιητής στη Ρουμανία Γιώργος Βράνας, με καταγωγή από το Ξηρολίβαδο, σε ανάλογη περίπτωση, είπε: ‘‘Οι Βλάχοι της Βέροιας με το χορό , τη φορεσιά και τα τραγούδια τους μας πήγαν στα βάθη της ιστορίας. Σαν να βλέπω εικόνες από φιλμ των Μανάκια. Αυτό δεν είναι φολκλόρ, είναι θέατρο, είναι τέχνη αρχοντική. Πρέπει εμείς εδώ στη Ρουμανία να τους μιμηθούμε. Γιατί αυτοί κρατούν τις ρίζες μας, που είναι στη Μακεδονία’’.
Από την Επιτροπή Τύπου του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας
