Πριν από πολλά χρόνια ο πατέρας μου, μου είχε δείξει την διαδρομή των Αγίων Νικολάδων ή των Αγίων Νικολάιδων, όπως τους αποκαλούσε, η οποία ήταν γνωστή στους παλιούς Βεροιωτάδες και γίνονταν την παραμονή της γιορτής του Αγίου. Είναι γνωστό ότι ο Άγιος Νικόλαος ήταν ο αγαπημένος Άγιος της πόλης, διότι υπήρχαν περίπου δέκα εκκλησίες, αφιερωμένες σε αυτόν.

Την βόλτα αυτή την κάναμε για υγεία και ευλογία, όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά για την οικογένειά μας, τους φίλους μας, όλους αυτούς που αγαπούσαμε, αλλά και για τα άτομα τα οποία ήταν άρρωστα κυρίως απο πανδημίες.

Πολλές φορές συμμετείχαν και οι άσθενείς, όταν βέβαια το επέτρεπε η υγεία τους, ζητώντας την βοήθεια του Αγίου.

Η διαδρομή άρχιζε από την παλαιά Μητρόπολη της Βέροιας, όπου, κάτω από το αιωνόβιο πλατάνι περιμέναμε τους φίλους και την παρέα με τους οποίους θα κάναμε την βόλτα των Αγίων Νικολάδων.

Περπατούσαμε στα στενά σοκάκια και πρώτη μας στάση ήταν στον ναό του Αγίου Νικολάου της ενορίας της Παναγίας της Δεξιάς ή του Σκεπαστή όπως τον αποκαλούσε ο πατέρας μου. Σύμφωνα με τον πατέρα μου ονομάστηκε έτσι διότι παλαιότερα είχε υποστεί πολλές φθορές και χρειάστηκε πολύ εθελοντική δουλειά αλλά και χρήματα από τους ανθρώπους της περιοχής για να αναστηλωθεί.

Δυστυχώς όμως είχε έρθει το φθινόπωρο, άρχισαν τα πρωτοβρόχια και λόγω έλλειψης χρημάτων έμεινε χωρίς σκεπή ο ναός. Πλησίαζε η γιορτή του Αγίου Νικολάου, άρχιζε να χιονίζει και οι πιστοί ανησυχούσαν ότι οι κόποι τους θα πήγαιναν χαμένοι.

Την παραμονή της γιορτής του Αγίου τελέσανε νωρίς το απόγευμα μια δέηση προς τον Άγιο ζητώντας την βοήθειά του.

Την άλλη μέρα το πρωί με μεγάλη τους έκπληξη είδαν ότι ο ναός είχε αποκτήσει εκ θαύματος σκεπή με κεραμίδια και έτσι του έδωσαν το όνομα Άγιος Νικόλαος ο Σκεπαστής.

Αφού ανάβαμε ένα κεράκι στον Άγιο συνεχίζαμε την πορεία μας για τον Άγιο Νικόλαο τον Αμόλευτο, ο οποίος βρίσκεται μέσα στον βλάχικο μαχαλά στην οδό Κόδρου, που μετά την ανακαίνηση του αποτελεί ένα στολίδι για την πόλη μας. Κτήτορας της εκκλησίας ήταν ο Κομνηνός Καλοκρατάς γόνος παλιάς Βυζαντινής οικογένειας της Βέροιας

Ονομάστηκε Αμόλευτος ή Αμόλυντος διότι, όταν πριν από πολλά χρόνια είχε ξεσπάσει στην Βέροια μια επιδημία πανούκλας ή χολέρας, δεν θυμάμαι καλά, με πολλά θύματα η μόνη περιοχή που παρέμεινε αλώβητη, ήταν αυτή που βρίκεται ο Άγιος Νικόλαος ο Αμόλευτος.

Οι κάτοικοι της περιοχής ισχυρίζονταν ότι έβλεπαν τον Άγιο να περνά μπροστά από τα σπίτια τους και με το θυμιατήρι του να θυμιατίζει τους κατοίκους, προστατεύοντάς τους από την πανδημία.

Έτσι έδωσαν στην εκκλησία το όνομα Αμόλευτος ή Αμόλυντος για να τους θυμίζει την νίκη του Αγίου απέναντι στο κακό.Ακόμη και σήμερα οι κάτοικοι αναφέρουν ότι την ημέρα της γιορτής του, βλέπουν τον Άγιο να περνά μπροστά από τα σπίτια τους να τους ευλογεί ψαλλοντας το .... σώσον Κύριε τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου.

Παλαιότερα κοντά σε αυτήν την περιοχή υπήρχε ακόμη μια εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Ακαταμάχητου, η οποία όμως καταστράφηκε ολοσχερώς απο πυρκαγιά, τον περασμένο αιώνα.

Φεύγοντας από τον Άγιο Νικόλαο τον Αμόλευτο περνούσαμε από τις αυλές του βλάχικου μαχαλά και φθάναμε στον Άγιο Νικόλαο τον Λαμαρινά ή του μοναχού Ανθίμου.

Βλέποντας τις υπέροχες αγιογραφίες του ένα δέος διαπερνούσε την ψυχή μου.

Οι υπέροχες αγιογραφίες του ναού παραμένουν αναλλοίοτες, προσφέροντας στον ναό μια μεγαλοπρέπεια και στον προσκυνητή περηφάνια γι΄αυτόν τον υπέροχο ναό που υπάρχει στην πόλη μας.

Ανάβαμε και εδώ ένα κεράκι στον Άγιο και προχωρούσαμε για τον Άγιο Νικόλαο της Μπομπόλης, που βρίσκεται στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος συστεγάζεται με τον Άγιο Σπυρίδωνα και τον Άγιο Ελευθέριο.

Κτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα και ανακαινίστηκε πριν πολλά χρόνια. Ανάβαμε το κεράκι μας, παίρναμε την ευλογία του και φεύγαμε για τον ναό του Αγίου Νικολάου, του Ψαρά που συστεγάζεται με τον Άγιο Φανούριο και βρίσκεται επί της οδού Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ονομάστηκε έτσι διότι υπάρχει μια αγιογραφία της Βάπτιστης του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό, ο οποίος είναι γεμάτος με ψάρια.

Ανάβαμε το κεράκι μας και συνεχίζαμε στον Άγιο Νικόλαο στις Γούρνες επί της οδού Παστέρ.

Ονομάσθηκε έτσι από μια μεγάλη γούρνα με νερό που βρίσκονταν εκεί. Στην εκκλησία αυτή υπάρχει μια τοιχογραφία της αρχόντισσας Βασίλως όπως επίσης σε μια εικόνα των Αγίων Ιωακείμ και Άννης, υπάρχει μια γυναίκα ντυμένη με Βεροιώτικη παραδοσιακή στολή, που προσφέρει κέρασμα στην Αγία Άννα.

Επόμενη επίσκεψη ήταν στον Άγιο Νικόλαο στην Μακαριώτισσα που βρίσκεται επί της οδού Κοντογιωργάκη. Ο ναός αυτός έχει τοιχογραφίες του 1571 και σαν κτητόρισσα αναφέρεται μια μοναχή ονόματη Ρεβέκκα. Εδώ ήταν το τέλος της βόλτας, αφού είχαμε επισκεφθεί όλους τους Άι Νικολάδες.

Την διαδρομή αυτή την κάναμε ακόμη και άν χιόνιζε ή έβρεχε και η χαρά μας ήταν απερίγραπτη. Πριν από 30-40 χρόνια όλα τα σπίτια που βρίσκονταν δίπλα σε αυτούς τους ναούς ήταν περιποιημένα και στολισμένα, με τις αυλές πεντακάθαρες και ας μην υπήρχε εορταζόμενος.

Αυτοί που γιόρταζαν δέχονταν κόσμο μετά τον εσπερινό και την αρτοκλασία, την παραμονή της γιορτής ή ανήμερα. Στο σπίτι όλοι οι ένοικοι, φορώντας τα γιορτινά τους ήταν έτοιμοι να υποδεχθούν τους επισκέπτες που έφερναν ευλογία στο σπίτι, για να τους προσφέρουν τα κεράσματα.

Πόσο μου άρεσε να βλέπω τα φωταγωγημένα σπίτια με τους αναμμένους γλόμπους πάνω από τις εξώπορτες και στα μπαλκόνια, που φανέρωναν ότι δέχονταν προσκυνήματα-επισκέψεις. Παλιότερα πρόσφεραν τσίπουρο με το γλυκό κουταλιού, το οποίο τις περισσότερε φορές ήταν γλυκό σταφύλι ή κυδώνι.

Μετέπειτα το τσίπουρο έγινε λικέρ και αντι γλυκό του κουταλιού πρόσφεραν λουκούμι, από τον Θεοδωράκη.Γύρω στο 1970 αντί λικέρ έδιναν βερμούτ και φοντάν. Την δεκαετία του 1990-2000 το κέρασμα γίνονταν καφές με διάφορα εδέσματα που χόρταινες για δυό μέρες.Πολλές φορές, μετά την διαδρομή του Αγίου, παίρναμε τον καφέ μας στο κατάστημα που βρίσκονταν στην αγορά της Βέροιας.

Μετά το 2010 έχουν σταματήσει πλέον τα προσκυνήματα-επισκέψεις στα σπίτια. Πόσο άλλαξαν οι καιροί?

Τώρα τα φώτα στα σπίτια είναι κλειστά, στην αρτοκλασία πολύ λίγος κόσμος και οι επισκέψεις-προσκυνήματα πλέον είναι ανύπαρκτες.Ο δρόμος της διαδρομής των Αγίων Νικολάιδων είναι σχεδόν έρημος, χωρίς το βουητό των ανθρώπων που περπατούσαν ζητώντας την βοήθεια του Αγίου.

Που είναι οι επισκέψεις, τα κεράσματα, το λικέρ, τα γλυκά κουταλιού, τα φοντάν? Ο κόσμος σήμερα έχει κλειστεί στα σπίτια του και δεν ξεμυτίζει.

Ας ελπίσουμε ότι ο Άγιος Νικόλαος ο Αμόλυντος θα κάνει το θαύμα του και θα ξαναγίνουν όλα όπως πριν και οι πιστοί θα ξαναρχίσουν να κάνουν την βόλτα ανάμεσα στους Άι Νικολάδες, για να ζητήσουν την ευλογία τους.

Παλαιότερα υπήρχε στην Βέροια ο Άγιος Νικόλαος του Σφραντζή που τον είχε κτίσει ο παππούς του ιστορικού της Άλωσης της Πόλης Γεωργίου Σφραντζή.

Σήμερα υπάρχει ένα παρεκκλήσι στην αυλή του σημερινού Δημαρχείου. Άλλη εκκλησία ήταν ο Άγιος Νικόλαος ο Ξυλοτραβηχτής ανάμεσα των οδών Εδέσσης και Καρακωστή που έχει καταστραφεί.

Αφήγηση

Σοφία Θώμογλου Βέροια.